نقاشی یکی از زیر مجموعه های اصلی هنرهای تجسمی به حساب می آید و قدمت آن حتی بیشتر از زبان نوشتاری می‌باشد. قدیمی‌ترین نقاشی‌ جهان به حدود ۳۲۰۰۰ هزار سال پیش در فرانسه بر می گردد. تاریخ نقاشی در ایران نیز مربوط به هزاران سال پیش می شود. ما در این مقاله قصد داریم نقاشی ایران را در دو دوره زمانی مورد بررسی قرار دهیم: دوران قبل از اسلام و دوران بعد از اسلام.

تاریخ نقاشی در ایران

•  نقاشی ایران قبل از اسلام

•  نقاشی ایران بعد از اسلام

نقاشی ایران قبل از اسلام

باستان شناسان موفق شدند، در لرستان تصاویری از حیوانات و صحنه های شکار را کشف کنند. دبلیو سمنر، باستان شناسان معروف در ارتفاعات مالیان استان فارس نقاشی هایی را پیدا کرد که، قدمت آن به 5000 سال پیش بر می گردد. نقاشی هایی نیز از دوران اشکانی در مناطقی از شمال رودخانه فرات پیدا شده است.

نقاشی زمان اشکانی بر روی دیوار

نقاشی‌های کشف شده از دوره هخامنشی نیز به علت تناسب و رنگ‌های به کار رفته در آن‌ها، بی نظیر هستند.البته در آن نقاشی های از رنگ های کمی استفاده شده است. یکی از نقاشان ماهر ایران باستان، شخصی به نام مانی بود که در حدود قرن 3 زندگی می‌کرد. او یک نقاش حرفه ای در دربار سلطنتی ایران به حساب می آمد.

محققان نقاشی هایی را در استان ترکستان کشور چین کشف کردند که، متعلق به سال های 840 تا 860 میلادی می باشد. در این نقاشی ها تصاویری از پرتره ایرانی به چشم می خورد. این نقاشی‌ها تصاویری از صحنه‌های شکار را به نمایش می گذاشت. البته، علاوه بر شکار، تصاویری از شاخه‌های درخت نیز وجود داشت که به آن‌ها روح تازه ای می بخشید.

نقاشی ایران بعد از اسلام

اما، با ورود اسلام به سرزمین ایران، نقاشی ها رنگ و بوی دیگری به خود گرفت. جالب است بدانید نقاشی های این دوره ظاهر آرام تری برای بیننده به نمایش می گذارد و از لحاظ ارزش نیز بسیار کم یاب هستند. نقاشی های مینیاتوری ایران پس از سقوط حکومت بغداد دوباره جان تازه ای گرفت. حدود قرن 7 بین هنرمندان ایرانی و نقاشان چینی رابطه ای برقرار شد و آن ها توانستند تجربه های خود را با هم به اشتراک بگذارند. از دید تاریخی، این تغییرات توانست طرح ها و نقاشی های چینی را با طرح های هنرمندان ایرانی ترکیب کند. زیبایی و مهارت نقاشان ایرانی برای توصیف مناظر از نظر آن‌ها بسیار فوق العاده بود.

ترکیب نقاشی چینی با مینیاتور ایرانی

استادان نقاشی از آن دوران به عنوان «هنر روشنایی» یاد می کنند. سده های ابتدایی ظهور اسلام، هنرمندان ایرانی شروع به طراحی های زینتی در بخش های حاشیه و مقدمه کتاب‌ها کردند. در حقیقت هنر اشراق و آراستگی کتاب، باعث پیشرفت سلطنت مغول ها پس از حمله به ایران شد. نقاشان در آن زمان از دو سبک هنری در نقاشی استفاده می کردند که یکی مکتب بغدادی و دیگری منیاتور ایرانی بود.

نقاشی به سبک مکتب بغدادی

مکتب بغدادی، طرح های ساده و ابتدایی بود که در واقع از همان سبک های پیش از اسلام پیروی می کرد. یکی از نمونه آثار سبک بغدادی می توان به کتاب مصور “کلیله و دمنه” اشاره کرد. اما، سبک مینیاتوری ایرانی در همان دوران از آفریقا تا اروپا گسترش پیدا کرد و توانست طرفداران زیادی را به خود جذب کند. از قدیمی ترین نقاشی مینیاتوری ایران می توان به “منافع الحیوان” اشاره کرد. همان طور که از نام آن پیداست، این کتاب به ویژگی های حیوانات می پردازد.

زمانی که مغول به ایران حمله کرد، پادشاهان آن ها تحت تاثیر هنر ایرانی قرار گرفتند. آن ها نه تنها به هنر ایرانی بلکه به مضامین ادبی ایران نیز علاقه مند شدند. به دستور دربار مغول، شاهکار فردوسی”شاهنامه” به تصویر کشیده شد. کارشناسان هنری معتقدند، در دوره تیمور هنر نقاشی در ایران به اوج خود رسیده بود.