اجرای پروژه‌های دولت الکترونیکی یکی از مهم‌ترین اقدامات برای اجرای شعار امسال به نام «تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین» عینیت یافته است. سازمان حفاظت محیط زیست نیز همگام با دیگر دستگاه‌های دولتی و غیردولتی در راستای تحقق این هدف و اجرای شعار محیط زیستی سال با عنوان «محیط زیست مردم پایه، هوشمند و فناورانه»، موضوع دولت الکترونیک را در سرلوحه برنامه‌های خود قرار داده است. بر این اساس، سامانه پنجره واحد مدیریت زمین، یکی از ۲۳ پروژه اولویت‌دار دولت الکترونیک است که به منظور ایجاد سهولت در ارایه خدمات و مجوزهای زمین محور و مدیریت و پایش بهینه اراضی ایجاد و راه‌اندازی شده است.

ثبت و صدور مجوزهای مرتبط با ساخت و ساز در اراضی و املاک خصوصی و استعلامات مربوطه، ثبت و واگذاری بهره‌برداری از اراضی و املاک ملی، دولتی و وقفی، ثبت و پیگیری گزارش‌های مردمی زمین خواری و نظارت بر اجرای قوانین مرتبط با حوزه زمین، اهداف چهارگانه‌ سامانه است. به عبارت دیگر زمین، سامانه‌ای است که امکان ثبت درخواست و پیگیری به‌صورت الکترونیک و بدون مراجعه حضوری را برای متقاضیانی فراهم می‌کند که قصد اقداماتی نظیر تغییر کاربری، تفکیک، تجمیع، واگذاری و ساخت و ساز در اراضی و املاک کشور را دارند.

سامانه زمین دارای دو زیرسامانه با عنوان درگاه متقاضیان و پایش اراضی است و هم اکنون به نشانی https://iraneland.ir  قابل دسترس و استفاده برای کاربران است. سامانه پایش اراضی به عنوان یکی از دو بخش اصلی سامانه «پنجره واحد مدیریت زمین» با رصد کردن استان‌های اصفهان، البرز، قزوین و زنجان شروع به کار کرده است و ماموریت ویژه جلوگیری از تخریب اراضی کشاورزی و حفظ جنگل‌ها و مراتع را دنبال می‌کند. ذینفعان سامانه پایش اراضی را طیف قابل توجهی از دستگاه‌هایی تشکیل می‌دهند که به نوعی تکلیف قانونی برای حفظ، نگهداری و مدیریت اراضی کشور به عهده آنها گذاشته شده است که در این خصوص می‌توان به وزارت راه و شهرسازی، سازمان محیط زیست، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، سازمان امور اراضی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اشاره کرد.

در همین رابطه به تازگی مازیار مباشری- مدیر کل دفتر تدوین ضوابط فنی و مقررات دولت الکترونیکی- در هفتمین کنفرانس بین‌المللی مکانی((ISPRS Geospatial Conference ۲۰۲۳ که با محوریت موضوعاتی چون زیرساخت اطلاعات مکانی، کاداستر، مدیریت زمین و ادراک مکانی به میزبانی دانشگاه تهران برگزار شد، به تبیین عملکرد سامانه پنجره واحد مدیریت زمین به عنوان پلتفرم هوشمند مدیریت اراضی کشور پرداخت.

وی ضمن اشاره‌ای کلی به چالش‌های ناشی از مدیریت ناکارآمد اراضی در کشور گفت: امروزه از منظر تحول دیجیتال، صرفا الکترونیکی کردن یک فرآیند از ارزش قابل توجهی برخوردار نیست، بلکه اتخاذ رویکرد زیست بوم نوآوری مبتنی بر فاوا برای یک مساله مشخص برای ایجاد تحول دیجیتال مورد نیاز است. در همین راستا، سه اکوسیستم کارآفرینی، نوآوری و ICT بصورت همگرا باید بکار گرفته شود که در سامانه پنجره واحد مدیریت زمین این موارد در نظر گرفته شده است.

مدیر کل دفتر تدوین ضوابط فنی و مقررات دولت الکترونیکی از اصلی‌ترین مزیت‌های این سامانه یاد کرد و گفت: در سیستم قضایی کشور موضوع زمین به طور عام از نظر آماری،  ۱۵ درصد پرونده‌های قضایی و ۵۲ عنوان مجرمانه قوه قضائیه را به خود اختصاص می‌دهد.  بر این اساس متولیان امر در قوه قضاییه پیش‌بینی کرده‌اند این سامانه می تواند به کاهش ۵۰ درصد پرونده های قضایی مرتبط با عناوین مجرمانه مذکور بی انجامد.

طبق اعلام سازمان فناوری اطلاعات ایران، وی خاطرنشان کرد: به کمک سامانه زمین، حدود ۸ هزار و ۶۰۰ پرونده در ۲۲ هزار هکتار از اراضی کشور در بازه زمانی ۱۱ ماه اخیر مورد بررسی قرار گرفته که بیش از ۸۰ درصد پرونده‌های مذکور به عنوان یک تخلف جدید در دستور کار یگان حفاظت قرار گرفته و بر همین اساس به عنوان دستاورد مهم فناورانه و تاثیر قابل توجه آن بر پیشگیری از مفاسد زمین‌خواری بسیار حائز اهمیت است.

مباشری معتقد است از سوی دیگر سامانه زمین به شکل معناداری، کاهش زمان و تعداد مراجعات مردم به دستگاه‌های تصمیم‌گیر در این حوزه را جهت بهره‌برداری مجاز از اراضی و توسعه تولید کشور به همراه داشته است؛ به طوری که پیش از این انجام یک اقدام مانند اخذ مجوز، فرآیندی بوده است که حدود ۴۵۰ روز به طول می‌انجامیده است اما صرفا با به کارگیری ابزارهای ICT به ۱۵۰ روز تقلیل یافته که با انجام پروژه هایی نظیر معماری سازمانی یا بازمهندسی فرآیندها در دستگاه های متولی ارائه خدمت، این عدد به میزان قابل توجهی می تواند کاهش یابد.

مدیر کل دفتر تدوین ضوابط فنی و مقررات دولت الکترونیکی در راستای تعدد مراجع و ضوابط صدور مجوزها و استعلامات حوزه زمین، چنین تشریح کرد: تعداد ۴۷ دستگاه در خصوص  ارائه خدمات زمین و خدمات پایه مرتبط با آن به مردم در سطح کشور تصمیم گیر هستند که در سامانه زمین به صورت الکترونیکی و با رویکرد کاهش مراجعات حضوری و افزایش رضایت‌مندی مردم ارائه خدمت می‌نمایند و مهم‌تر این که حدود ۱۳ درصد از خدمات کلان شناسه دار سازمان امور اداری و استخدامی در پنجره واحد زمین گنجانده شده‌اند که به ارائه خدمت می‌پردازند که با الکترونیکی کردن این فرآیندها و خدمات، به همین میزان شاهد بهبود وضعیت دولت الکترونیکی خواهیم بود.

به گفته وی، سامانه زمین در حوزه پایش اراضی کشور تا کنون در ۱۰ استان شامل قزوین، اصفهان، زنجان، البرز، کردستان، یزد، کرمان، کردستان، کرمانشاه و مرکزی مورد اجرا و بهره‌برداری قرار گرفته است و مقدمات اجرایی آن نیز در ۱۱ استان دیگر انجام شده و به زودی اراضی آسیب‌پذیر زیست‌محیطی آن‌ها تحت رصد تصاویر ماهواره‌ای قرار می‌گیرد. همچنین ارائه بخشی از خدمات حوزه زمین از طریق سامانه به مردم و سرمایه‌گذاران در ۲۰ استان فراهم شده و به زودی در کل کشور مقدور می‌گردد.

مباشری در خاتمه از دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان درخواست کرد تا با تکیه بر ظرفیت‌های علمی که در اختیار دارند، زمینه‌های کاربردی سازی هر چه بیشتر هوش مصنوعی و کاملا سیستماتیک کردن این سامانه را فراهم سازند.

طبق این گزارش چندی پیش هم اعلام شد سامانه پنجره واحد مدیریت زمین خدمات خود را به افراد کم برخوردار از طریث دفاتر پیشخوان دولت ارائه می دهد. درباره جزیئات این امر می توان سامانه مذکور در راستای ارائه خدمت به اقشار کم برخوردار جامعه به ویژه افراد ناتوان، کم توان و معلول با همکاری دبیرخانه ستاد هماهنگی و مبارزه با مفاسد اقتصادی به موازات ارائه خدمات برخط خود، اقدام به واگذاری و انجام فعالیت‌های این سامانه از طریق دفاتر پیشخوان خدمات دولت کرده است.