پژوهشگران حوزه رسانه کشور در یک مطالعه جدید، بر نقش بسیار مهم فضای مجازی بر ترویج فرهنگ زیست محیطی در ایران تاکید کرده‌اند.
پس از انقلاب صنعتی در غرب، رشد اقتصادی که بدون در نظر گرفتن تخریب محیط زیست صورت می‌گرفت، فعالان این حوزه را به تکاپو انداخت. از اواخر دهه ۱۹۶۰ جنبش‌هایی در سراسر جهان شکل گرفتند که به تخریب محیط زیست واکنش‌هایی را نشان دادند. همچنین فشار رسانه‌ها و گروه‌های مردم نهاد، مزید بر علت شد تا انسان‌ها برخی قوانین زیست‌محیطی را برای جلوگیری از تخریب این منبع ارزشمند طبیعی تصویب کرده و به کار بگیرند. سازمان ملل متحد به‌عنوان کانون اشاعه فرهنگ زیست محیطی و توسعه پایدار، طی دهه نود میلادی، تلاش مجدانه‌ای برای تعمیق برنامه‌های حفظ محیط زیست به عمل آورده است تا سرمایه‌گذاری کافی در زمینه حفظ آن برای نسل‌های آینده به عمل آید.
اما طبق نظر متخصصان، نظارت بر سلامت اکوسیستم‌های سیاره زمین هزینه زیادی دارد و به همین دلیل، مشارکت عموم مردم برای تسهیل این کار کاملاً ضروری است و حتی افرادی که در زمینه نظارت بر سلامت اکوسیستم‌ها، هیچ تخصصی ندارند نیز می‌توانند در امر نظارت و جمع‌آوری اطلاعات در این خصوص سهیم باشند. طبق مطالعات انجام شده در این زمینه، در صورتی که رسانه‌های جمعی به توسعه مسائل زیست محیطی توجه کنند، این مسئله موجب افزایش آگاهی عموم شده و نگرانی‌هایی را در بین آن‌ها به وجود می‌آورد. محققان مطالعات فرهنگ و ارتباطات زیست محیطی به دنبال راهکارهایی هستند که این ایماژها یا تصاویر و بینش‌های ارائه‌شده در رسانه‌های اجتماعی، نگرش‌هایی مسلط را درباره بهره‌برداری از دنیای طبیعی تداوم بخشند.
این مسئله، توسط گروهی از محققان دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی مورد توجه قرار گرفته است. محققان فوق در یک مطالعه پژوهشی، رابطه بین مؤلفه‌های فضای مجازی را با ترویج فرهنگ زیست محیطی ایران مورد بررسی قرار داده‌اند.
در این مطالعه، محققان اطلاعات مورد نیاز پژوهش را به روش مصاحبه عمیق و پرسشنامه با خبرگان حوزه فضای مجازی و فرهنگ زیست محیطی، جمع‌آوری کرده و سپس تجزیه و تحلیل کرده‌اند.
نتایج بررسی‌های انجام شده در این تحقیق نشان داد که بین متغیرهای اصلی کارکرد اطلاع‌رسانی، کارکرد آموزشی و فرهنگی، کارکرد همبستگی، کارکرد تبلیغاتی، کارکرد اقناعی و بالاخره کارکرد نظارتی با ترویج فرهنگ زیست محیطی ایران رابطه معنادار و قابل توجهی وجود دارد.
به گفته علی اصغرکیا، پژوهشگر گروه روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی و همکارانش، «با توجه به این‌که محیط زیست گرایان در استفاده از تکنولوژی‌های ارتباطی جدید به‌ویژه اینترنت و فضای مجازی پیشرو بوده‌اند، آن‌ها از این رسانه برای هماهنگ کردن اقدامات و اطلاعات استفاده می‌کرده‌اند».
آن‌ها در این رابطه، پیشنهادات زیر را بر اساس نتایج به دست آمده ارائه کرده‌اند:
۱. افزایش آگاهی مردم، شناخت زیرساخت‌ها و استفاده از فرصت‌ها برای آگاهی‌سازی در حوزه محیط زیست از طریق فضای مجازی؛
۲. به‌کارگیری نظریات جامعه‌شناسان، متخصصین و فعالان حوزه محیط زیست در تولید برنامه‌های فضای مجازی و ساماندهی شبکه‌های اجتماعی؛
۳. اختصاص بودجه‌های لازم برای خرید برنامه‌های مستند و فیلم‌های خارجی در مورد محیط زیست و تخصیص بودجه مناسب برای ساخت مستند زیست محیطی؛
۴. بالا بردن جذابیت برنامه‌های زیست محیطی برای تمام گروه‌های سنی به منظور افزایش احساس مسئولیت و ایجاد تغییر در نگرش شهروندان و اطلاع رسانی در مورد مزایای حفاظت از محیط زیست؛
۵. مسئولان باید از ایده‌ها و برنامه‌هایی که توسط جوانان علاقه‌مند در این دو حوزه ساخته می‌شود، حمایت کنند و تیم‌هایی را در همه موارد تشکیل دهند؛
۶. گروه‌های مردم نهاد فعال در قالب شبکه‌های اجتماعی انسجام پیدا کنند و در مسیر بهبود وضعیت هم‌افزایی کنند و همچنین از بعد اطلاع‌رسانی از این ظرفیت استفاده کنند تا محیط زیست بهتری داشته باشیم؛
۷. تنویر افکار عمومی به منظور ارتقای سطح آگاهی جامعه در مورد محیط زیست و تربیت شهروند مسئولیت پذیر در قبال حفاظت از محیط زیست؛
۸. توسعه بیشتر سازمان‌های علمی و آموزشی می‌تواند به ایجاد این ارتباط کمک کند؛
۹. بسترهای لازم و اساسی در فضای رسانه‌های مجازی فراهم شود و خدمات دولت الکترونیک رونق یافته و گسترش موضوعی بیشتری را در زمینه آموزش به خود ببیند؛
۱۰. حفاظت از محیط زیست به آحاد جامعه وابسته است. نگرش و تأثیرپذیری مردم از رسانه‌ها، بر نوع رفتار آن‌ها با محیط زیست تأثیر می‌گذارد، به همین دلیل رسانه‌ها تأثیر بسزایی در ارتقاء فرهنگ محیط زیستی مردم و حفاظت از محیط زیست دارند.
این یافته‌های پژوهشی و نکات فنی مطرح شده در نشریه «جامعه، فرهنگ و رسانه» منتشر شده‌اند. این نشریه در قالب فصل‌نامه توسط انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات انتشار می‌یابد.
