فیفا فرمت برگزاری جام جهانی 2026 را اعلام کرد و بر اساس آن مرحله مقدماتی در 12 گروه 4 تیمی برگزار می‌شود. این اولین دوره برگزاری جام جهانی با 48 تیم است و فیفا در شروع تصمیم داشت مسابقات در 16 گروه سه تیمی باشد.
فیفا پیش از شروع کنگره‌اش در رواندا درباره دلایل این تصمیم گفت: «حفظ فرمت چهار تیمی ریسک تبانی را محدود می‌کند و تضمین می‌دهد که هر تیم حداقل سه بازی برگزار کند. همچنین فاصله استراحت متعادلی بین تیم‌ها برقرار می‌شود.» در گروه‌های سه تیمی با توجه به صعود دو تیم از هر گروه، احتمال تبانی در بازی آخر بالا می‌رفت و ظاهراً این مهم‌ترین دلیلی است که فیفا از آن صرف‌نظر کرده است. در این مدل جدید تیم‌های اول و دوم 12 گروه به علاوه 8 تیم برتر سوم صعود می‌کنند تا مسابقات به مرحله یک شانزدهم نهایی برسد. جام جهانی در فرمت جدید 40 بازی بیشتر از فرمت قبلی دارد تا تعداد مسابقات به 104 برسد. همچنین مسابقات به جای یک ماه 38 تا 39 روز طول می‌کشد. در ادوار قبلی مسیر قهرمانی 7 بازی بود ولی حالا یک بازی اضافه شده و این خستگی و فشار روی بازیکنان را بیشتر خواهد کرد.
با ادوار قبلی مقایسه نکنید
فرمت جدید به تیم ملی فرصت می‌دهد که سرانجام مزه صعود از مرحله گروهی را بچشد. ایستادن روی سکوی سوم که صعود را به احتمال 66 درصد قطعی می‌کند، هدف قابل دسترسی برای تیم ملی است. ایران شش بار به جام جهانی صعود کرده که در سال‌های 1978، 2006 و 2014 در رتبه چهارم و در سال‌های 1998، 2018 و 2022 در رده سوم گروه ایستاد.
تیم ملی در سال‌های گذشته توانسته فاصله‌اش با تیم‌های سطح اول فوتبال جهان را کمتر کند و در دو دوره گذشته به رغم حضور در گروهی سخت سوم شد و حتی فاصله زیادی تا رتبه دوم هم نداشت. اضافه شدن تعداد تیم‌ها سطح مرحله گروهی جام جهانی 2026 را پایین‌تر می‌آورد و بعید است ایستادن روی رتبه سوم و حتی دوم برای تیم ملی کار سختی باشد. عبور از مرحله گروهی به معنی حضور در بین 32 تیم برتر جهان است و تیم ملی مدت‌هاست که توانسته خودش را به محدوده 20 تیم برتر رنکینگ فیفا برساند. این رنکینگ ملاک خیلی دقیقی نیست، ولی برآورد تقریبی از توانایی تیم‌ها می‌دهد.
با این حساب از حالا باید صعود تیم ملی به مرحله حذفی را تبریک گفت و البته راه سوءاستفاده احتمالی را بست، چرا که صعود از مرحله گروهی در فرمت جدید قابل مقایسه با ادوار قبلی نیست. مثلاً اگر تیم ملی در قطر موفق می‌شد از امریکا امتیاز بگیرد و روی پله دوم گروه بایستد، یکی از 16 تیم برتر مسابقات می‌شد، ولی در فرمت جدید صعود به معنی حضور در جمع 32 تیم نهایی است. در واقع اگر تیم ملی بتواند دور اول مرحله حذفی را پشت سر بگذارد تازه به جمع 16 تیم پایانی می‌رسد.
مضرات فرمت جدید
تصمیم اینفانتینو برای افزایش تعداد تیم‌های جام جهانی مخالفان زیادی داشت. رئیس فیفا مدعی است که با رسیدن تعداد تیم‌ها به 48 کشورهای بیشتری می‌توانند طعم حضور در جام جهانی را بچشند. او در واقع جام جهانی را به چشم جشنواره فوتبال می‌بیند و به دنبال راه‌حلی است تا تیم‌های بیشتری در آن سهیم باشند، هرچند منتقدان مرد سوئیسی بر این باورند که او با این کار به دنبال منافع مالی و درآمد بیشتر برای فیفا است.
این فرمت جدید مضراتی هم دارد که اولین آن پایین آمدن کیفیت مسابقات مرحله گروهی است. در فرمت 32 تیمی معمولاً چند تیم به جام جهانی صعود می‌کردند که کیفیت کافی نداشتند و نتیجه حضور آنها بازی‌های بی‌کیفیت، یکطرفه و پرگل بود. با 48 تیمی شدن جام جهانی تعداد تیم‌های ضعیف بیشتر می‌شود و در واقع تورنمنت زمانی جدی می‌شود که مرحله گروهی به پایان برسد و 32 تیم مرحله حذفی را شروع کنند.
همچنین با فرمت جدید بازیکنان مجبورند یک هفته اضافه در اردو بمانند که به معنی خستگی و فرسودگی بیشتر آنها خواهد بود. طولانی‌تر شدن جام جهانی بازه مسابقات باشگاهی را کمتر می‌کند و لیگ‌های اروپایی مجبورند تقویم برگزاری مسابقات را فشرده‌تر کنند.
اعتراض لالیگا به فرمت جدید جام جهانی
لالیگا اولین لیگ معتبری است که به فیفا بابت این روش جدید معترض شده است. در بیانیه این سازمان آمده است: «عادت بد فیفا در گرفتن تصمیمات یکطرفه برای تقویم فوتبال جهان ادامه دارد و کاملاً به اهمیت مسابقات باشگاهی و به طور کلی خانواده فوتبال بی‌توجه است. فیفا به آسیب اقتصادی این تصمیم برای لیگ‌های سراسر جهان هم بی‌توجه است. با هیچ‌کدام از لیگ‌ها درباره این تغییرات مشورت نشده، بخصوص جام جهانی باشگاه‌ها با حضور 32 تیم. این تصمیم‌ها تأثیر رقابتی، ورزشی و اقتصادی لیگ‌های ملی، باشگاه‌ها و بازیکنان را که همین حالا هم درگیر تقویم فشرده‌ای هستند نادیده می‌گیرد. فیفا فقط به گروه کوچکی از باشگاه‌ها و بازیکنان اهمیت می‌دهد.»
