تیک‌تاک یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی در جهان است که در بیش از ۱۵۰ بازار عرضه شده و به بیش از ۷۵ زبان در دسترس است. این برنامه بیش از ۳.۵ میلیارد بارگیری در سراسر جهان داشته که آن را به یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های تاریخ تبدیل کرده است.
از زمان ظهور رسانه‌های اجتماعی پلتفرم‌های مختلفی با اهداف متفاوت برای مخاطبان در سراسر جهان راه‌اندازی شد که برخی از آنها در ابتدای کار از صحنه رقابت حذف شدند.
تیک‌تاک از کجا آمده؛ آمدنش بهر چه بود؟
تیک‌تاک که در بازار داخلی خود با نام Douyin شناخته می‌شود، در سپتامبر ۲۰۱۶ (شهریور ۱۳۹۵) توسط شرکت چینی بایت‌دنس(ByteDance) راه‌اندازی شده و در مدت کوتاهی به جمع غول‌های رسانه‌های اجتماعی پیوست، یک پلتفرم رسانه‌های اجتماعی است که به کاربران اجازه می‌دهد ویدئوهای ۱۵ تا ۳۰ ثانیه‌ای که با موسیقی همراه است را تولید و به اشتراک بگذارند.
محتوای بیشتر این ویدئوها سرگرمی، کمدی و آموزشی است. کاربران آماتور و حرفه‌ای به طور یکسان می‌توانند امکاناتی مانند فیلترها، موسیقی پس زمینه و استیکرها را به ویدئوهای خود اضافه کنند. کاربران همچنین می‌توانند با مشارکت هم، ویدئوهای دوتایی با صفحه تقسیم شده ایجاد کنند؛ حتی اگر در مکان‌های مختلف باشند.
کاربران برای تماشای ویدئوها در این پلتفرم نیاز به حساب کاربری ندارند اما اگر بخواهند ویدئویی را لایک کرده یا نظر بدهند یا فید خود را سفارشی کنند یا محتوای ویدئویی خود را بسازند، می‌توانند حساب کاربری رایگان ایجاد کنند.
پلتفرمی در قله سود و ثروت
به عنوان یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، تیک‌تاک یکی از کلیدی‌ترین پلتفرم‌هاست که کسب و کارها برای رشد برند خود روی آن تمرکز می‌کنند.
در حال حاضر بسیاری از برندهای تجاری در این پلتفرم فعال هستند. در سال ۲۰۲۲ درآمد سالانه تیک‌تاک از تبلیغات به ۱۱.۰۴ میلیارد دلار رسید که رشد سالانه ۲۰۰ درصدی را نشان می‌دهد.
طبق آخرین داده‌ها درآمد تیک‌تاک از تبلیغات در سال ۲۰۲۳ به ۱۸.۰۴ میلیارد دلار می‌رسد که افزایش ۵۵ درصدی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد.
تحلیلگران افزایش درآمد تیک‌تاک از تبلیغات را به دلیل محبوبیت روزافزون آن به ویژه در میان نوجوانان و تمرکز این شبکه اجتماعی بر بهبود تجربه خرید درون برنامه برای کاربرانش می‌دانند.
پیش‌بینی می‌شود درآمد تبلیغات تیک‌تاک در سال ۲۰۲۴ با ۳۰.۷ درصد افزایش به ۲۳.۵۸ میلیارد دلار خواهد رسید.
یک گزارش بازاریابی در سال ۲۰۲۲ که توسط data.ai منتشر شد پیش‌بینی کرد تیک‌تاک سه میلیارد بار در سراسر جهان دانلود خواهد شد و همچنین کاربران تا پایان سال ۳ میلیارد دلار در ios و گوگل‌پلی هزینه خواهند کرد.
بنابر گزارش‌ها ارزش بایت‌دنس(ByteDance) تا اواسط سال ۲۰۲۰ به ۱۴۰ میلیارد دلار رسید. گفته می‌شود تیک‌تاک به تنهایی نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار ارزش دارد. مانند بسیاری دیگر از اپلیکیشن‌های رسانه‌های اجتماعی، تیک‌تاک نیز از خریدهای درون برنامه درآمد کسب می‌کند.
کاربران می‌توانند سکه‌هایی با قیمت از ۹۹ سنت تا ۹۹.۹۹ دلار خریداری کرده و از آنها برای انعام سازندگان ویدئوهای مورد علاقه خود در پلتفرم استفاده کنند.
رسانه شرقی محبوب در دنیا
کاربران تیک‌تاک تقریبا می‌توانند ویدئوهای مربوط به همه علایق خود را در این پلتفرم پیدا کنند. از ترفندهای خودت انجامش بده(DIY) و آموزش موسیقی تا بازی و ورزش.
اگرچه یکی از دلایل محبوبیت تیک‌تاک را می‌توان کسب مهارت‌های جدید از این پلتفرم دانست اما یکی دیگر از دلایل محبوبیت این پلتفرم این است که در تیک‌تاک معیار مشخص برای محتوای درست یا نادرست وجود نداشته و محدودیتی برای ارائه محتوا وجود ندارد. بنابراین کاربران هر محتوایی را می‌توانند تولید و ارائه کنند.
هر چند بیشتر محتوایی که در تیک‌تاک وجود دارد، شاد و سرگرم کننده است اما مردم از این پلتفرم برای پاسخگویی به رویدادها و جنبش‌های سیاسی مانند پویش #BlackLivesMatter و همه‌گیری COVID_۱۹ نیز استفاده می‌کنند.
تیک‌تاک از زمان راه‌اندازی تا مدت‌ها به طور مداوم در بالای نمودار فروشگاه گوگل پلی و اپل اپ‌استور باقی‌مانده بود.
پلتفرم پرحاشیه
با وجود موفقیت بلامنازع تیک‌تاک، این پلتفرم در بسیاری از نقاط جهان نیز بحث برانگیز شده است. بسیاری از کشورها ممنوعیت تیک‌تاک را اجرا کرده‌اند در حالی که برخی دیگر یا تلاش کرده‌اند آن را مسدود کنند یا محدودیت‌های موقتی ایجاد کرده‌اند.
در سال ۲۰۲۰ دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده تلاش کرد ممنوعیت تیک‌تاک را در آمریکا اعمال کند اما در تلاش‌هایش ناکام ماند. در ماه مارس ۲۰۲۳ ایالات متحده و کانادا دستور ممنوعیت استفاده از تیک‌تاک در دستگاه‌های تلفن همراه را به دلیل نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی و امنیت سایبری صادر کردند.
ایالات متحده اعلام کرد سازمان‌های دولتی ۳۰ روز فرصت دارند تا تیک‌تاک را از دستگاه‌ها و سیستم‌های دولت فدرال حذف کنند.
مقام‌های هندی نیز در سال ۲۰۲۰ برنامه‌های چینی را به شدت تحت فشار قرار دادند و در تابستان همان سال ده‌ها برنامه چینی از جمله پیام‌رسان وی‌چت(Wechat) و تیک‌تاک را مسدود کردند.
این ممنوعیت مدت کوتاهی پس از درگیری میان سربازان هندی و چینی در مرز مورد مناقشه هیمالیا که به کشته‌شدن ۲۰ سرباز هندی و زخمی شدن ده‌ها تن منجر شد، صورت گرفت. هند تصمیم گرفت این برنامه‌های چینی را به دلیل نگرانی‌های مربوط به امنیت ملی ممنوع کند.
در این تصمیم به شرکت‌های چینی فرصت داده شد به پرسش‌های مربوط به الزامات حریم خصوصی و امنیتی پاسخ دهند، اما این ممنوعیت در ژانویه ۲۰۲۱ دائمی شد. تیک‌تاک پیش از مسدود شدن در این کشور بسیار محبوب بوده و بیش از ۲۰۰ میلیون کاربر داشت.
در دسامبر ۲۰۲۲ و پس از هشدار FBI مبنی بر اینکه تیک‌تاک خطر امنیت ملی را به همراه دارد، تایوان بخش عمومی را برای تیک‌تاک ممنوع کرد. دستگاه‌های دولتی از جمله تلفن همراه، تبلت‌ها و رایانه‌ها مجاز به استفاده از نرم‌افزارهای چینی شامل برنامه‌هایی مانند تیک‌تاک نیستند.
پارلمان اروپا، کمیسیون اروپا و شورای اتحادیه اروپا تیک‌تاک را در دستگاه‌های کارکنان خود ممنوع کرده‌اند. ممنوعیت پارلمان اروپا از ۲۰ مارس ۲۰۲۳ اجرایی شد. این قانون به قانونگذاران و کارکنان توصیه کرده این برنامه را از دستگاه‌های شخصی خود نیز حذف کنند.
رابطه پاکستان با تیک‌تاک چندان مشخص و ساده نبود. مقام‌های این کشور این برنامه را حداقل چهار بار در فاصله زمانی اکتبر ۲۰۲۰ تا نوامبر ۲۰۲۱ ممنوع کردند. اولین ممنوعیت در اکتبر ۲۰۲۰ و به دلیل تشخیص محتوای نامناسب انجام شد که به مدت ۱۰ روز ادامه یافت.
در مارس ۲۰۲۱ این برنامه دوباره ممنوع شد و این بار تا آوریل همان سال ادامه داشت. دوماه بعد تیک‌تاک با ممنوعیت دیگری در پاکستان مواجه شد؛ با این حال این ممنوعیت فقط سه روز طول کشید. چهارمین ممنوعیت در جولای ۲۰۲۱ اتفاق افتاد و حدود ۴ ماه ادامه داشت. با این حال در سال ۲۰۲۲ اوضاع برای تیک‌تاک در پاکستان بهتر شد.
بنگلادش یکی دیگر از کشورهایی است که تیک‌تاک را مسدود کرده است. دسترسی به این برنامه در نوامبر ۲۰۱۸ محدود شد اما کاربران توانستند از محتوای این برنامه در سال ۲۰۲۰ استفاده کنند. در تابستان سال ۲۰۲۱ دادگاهی در این کشور دستور داد این اپلیکیشن همراه با چندین برنامه دیگر به مدت سه ماه ممنوع شود.
تیک‌تاک همچنین برای مدت کوتاهی در اندونزی به دلیل هرزه‌نگاری، محتوای نامناسب و توهین به مقدسات ممنوع شد. این ممنوعیت یک هفته بعد و پس از اینکه شرکت سازنده قول داد همه محتوای قابل اعتراض را از پلتفرم حذف کرده و یک دفتر محلی برای نظارت و پاکسازی محتوا ایجاد کند، لغو شد.
اگرچه ایالات متحده و کشورهای اروپایی علت ممنوعیت این پلتفرم را خطر امنیت ملی و نگرانی در مورد حریم خصوصی عنوان کرده‌اند اما به نظر می‌رسد دلیل اصلی ممنوعیت تیک‌تاک، محبوبیت و موفقیت چشمگیر این برنامه چینی است که برای اولین بار یک برنامه چینی در رقابت با پلتفرم‌های غربی قرار گرفته است.
تیک‌تاک به روایت آمارها
در حالی که کشورهای مختلف تیک‌تاک را به دلایل مختلف محدود، مسدود و یا ممنوع کرده‌اند اما طبق آخرین آمارهای منتشر شده در ماه مارس ۲۰۲۳ همچنان این پلتفرم در بسیاری از کشورها محبوب بوده و کاربران زیادی دارد. آمریکا با بیش از ۱۱۳ میلیون کاربر بیشترین تعداد کاربران را در این پلتفرم دارد. اندونزی، برزیل، مکزیک و روسیه به ترتیب با ۱۰۹.۹ میلیون، ۸۲.۲ میلیون، ۵۷.۵ میلیون و ۵۴.۹ میلیون کاربر در جایگاه بعدی این نمودار قرار دارند.
همچنین بر اساس نمودار سنی و جنسی منتشر شده در سال ۲۰۲۳ بیشترین تعداد کاربران فعال تیک‌تاک در بازه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال هستند که از این تعداد ۲۱.۵ درصد زن و ۱۷.۴ درصد را مردان تشکیل می‌دهند.
کاربران در بازه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال در جایگاه بعدی قرار دارند که از این تعداد کاربر ۱۷.۳ درصد را زنان و ۱۵.۱ درصد را مردان تشکیل می‌دهند. بر اساس این آمار تیک‌تاک مورد علاقه و توجه کاربران ۱۸ تا ۲۴ سال است که به تازگی دوران نوجوانی را پشت سر گذاشته و به دوران جوانی پا گذاشته‌اند.
اما نمودار تولید محتواکنندگان محبوب در تیک‌تاک نشان می‌دهد ۱۸ تا ۲۴ ساله‌ها با بیش از ۵۰ درصد این پلتفرم را زمین باز خود می‌دانند. گروه سنی ۱۳ تا ۱۷ سال با کمتر از ۲۰ درصد در جایگاه بعدی تولید محتوا کنندگان محبوب این پلتفرم قرار می‌گیرند.
بر اساس آمارهای اخیر محتوای سرگرمی با ۵۳۵ میلیارد، رقص با ۱۸۱ میلیارد و شوخی با ۷۹ میلیارد محتوای تولید شده در این زمینه به ترتیب در جایگاه‌های اول تا سوم موضوع‌های پرطرفدار در این پلتفرم قرار دارند.
تیک‌تاک در ایران
تیک‌تاک به دلیل سرگرم‌کننده بودن و ویدئوهای مختلف چالش رقص که در این پلتفرم بارگذاری شده و در سایر پلتفرم‌ها نیز منتشر می‌شد در بین کاربران ایرانی به ویژه در میان نوجوانان طرفداران زیادی داشت اما این برنامه پر طرفدار در ۲۱ مهر ۱۳۹۸ به صورت یک طرفه از سوی تیک‌تاک دسترسی کاربران ایرانی را قطع کرده و به تازگی نیز توسط کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه فیلتر شده است.
این اپلیکیشن برای بیشتر کاربران حتی با فیلترشکن نیز در دسترس نیست و به طور کلی از کار افتاده است. به گزارش کاربران، تنها راه دسترسی به تیک‌تاک در ایران، خارج کردن سیم‌کارت از دستگاه تلفن همراه و رفع هر نوع شناسایی از جانب تیک‌تاک به موقعیت ایران است. اگرچه تیک‌تاک با نسخه چینی خود یعنی DouYin در ایران در دسترس است اما این نسخه زبان فارسی را پشتیبانی نمی‌کند و تنها به زبان چینی موجود است.
