در دعای بیستمین روز از ماه مبارک رمضان از درگاه الهی می خواهیم درهای بهشت را به رویمان باز کند اما مگر بهشت چند در دارد و چگونه می‌توان وارد آن شد؟
حضرت رسول(ص) در بیستمین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اَللّهُمَّ افْتَحْ لِی فِیهِ أَبْوَابَ الْجِنَانِ وَ أَغْلِقْ عَنِّی فِیهِ أَبْوَابَ النِّیرَانِ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِتِلاوَةِ الْقُرْآنِ یا مُنْزِلَ السَّکینَةِ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ. خدایا در این ماه درهای بهشت‌هایت را به رویم باز کن و درهای آتش دوزخ را به رویم ببند و به تلاوت قرآن موفقم بدار، ای فرو فرستنده آرامش در دل مؤمنان
خدا رحمت کند آیت الله سیدعبدالحسین دستغیب، دومین شهید محراب را که نقل است چندین روز در مسجدی به منبر رفت و تمام سخنرانی های خود را به بیان نعمت های بهشت اختصاص داد. در روزهای پایانی یکی از پامنبری ها برخاست و اینگونه سوال کرد که حاج آقا شما هر روز از بهشت تعریف می کنید، کمی هم از جهنم بگوئید که شهید دستغیب با خنده گفت جهنم را که خودتان می روید و می بینید؛ من از بهشت می گویم که حداقل بدانید در آنجا چه خبر است.
شاید شهید محراب می خواسته بگوید وصف العیش، نصف العیش! حالا می خواهیم بگوییم اگر شما هم خواستید وارد بهشت شوید، دقت کنید که از کدام در وارد می شوید. چون خدا در قرآنش گفته که بهشت، درهای متعددی دارد. بعضی ها مثل عمر سعد هستند. چون روز عاشورا که امام حسین (ع) بهشت را برای او ضمانت کرد تا مقابل ولایت به جنگ برنخیزد، گفت فعلا دنیا نقد است و آخرت، نسیه و من نقد را به نسیه نمی فروشم. ممکن است ما هم در این هیاهوی دنیای مادی و در حالی که با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کنیم، دچار غفلت شویم و فراموش کنیم که برای چه اینجا هستیم. گاهی با خود می گوییم حالا کو تا قیامت و به نوعی حال و روزمان شامل این آیه می شود که انهم یرونه بعیدا و نریه قریبا.
بگذریم که دنیا جای گذشتن است نه ماندن. به قول شهید دستغیب تصور کنید، قرار است همراه با افراد پرهیزکار دسته دسته وارد بهشت شوید و هنگامی که به درهای بهشت می رسید، نگهبانان با سلام و صلوات شما را راهنمایی می کنند و مژده بهشت جاودان را به شما می دهند و می گویند این پاداش الهی نوش جانتان ولی از کدام در باید وارد شد؟ قرآن وعده داده که درهای بهشت به روی متقین باز است.
یادش بخیر دوران دفاع مقدس که این کلام امیر بیان بر لب رزمندگان بود جهاد دری از درهای بهشت است که خدا آن را بر روی دوستان خاص خود گشوده است. شاید این شعر صادق آهنگران هم بعد از جنگ تحمیلی اشاره به همین روایت بود که خطاب به شهدا می گفت در باغ شهادت را نبندید، به ما بیچارگان زان سو نخندید.
آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی در این زمینه می گوید: اگر در احادیث آمده که بهشت هشت در دارد به این دلیل است که بگویند راه های وصول به سعادت از راه های سقوط در دامان بدبختی بیشتر است و رحمت الهی بر غضبش پیشی گرفته است ( در قرآن برای جهنم هفت در آمده است). از بعضی از درهای بهشت صدّیقان وارد می شوند و از بعضی شهداء و صالحان و از بعضی شیعیان و محبّان اهل بیت(ع). برخی روایات عدد درهای بهشت را ۷۱ در دانسته که ممکن است اشاره به عددهای تکثیری باشد که کثرت فوق العاده درها را نشان دهد.
برخی همچون مرحوم ملاصدرا معتقدند منظور از درهای بهشت، خود انسان و ادراکات هفت گانه او یعنی حواس پنجگانه به اضافه خیال و وهم است. وی در کتاب حکمت متعالیه می نویسد: اگر این ابواب در اطاعت و بندگی خدا به کار گرفته شود، ابواب دخول به بهشتند و اگر در انقیاد نفس و اطاعت شیطان باشد، ابواب دخول به جهنم خواهد بود. بهشت اختصاصا باب هشتمی نیز دارد و آن باب قلب است.
برخی نیز معتقدند آن هفت باب، اعضا هفت گانه بدن است که تکلیف به واسطه آنها به شخص می دهند و قول سوم هم اینگونه است که اگر دوزخ هفت در دارد، منظور اخلاق سیئه مانند حسد، بخل و تکبر است و در مقابل آن، هفت باب بهشت شامل اخلاق حسنه مانند حلم و شجاعت و حیا و مانند آن است.
بنابر این هر کدام از ادراکات هفت گانه انسان در راه خیر باشد، درهایی برای ادراک حقایق و معارف و انجام حسنات برای او باز می شود که به واسطه آنها می تواند به ملکوت صعود کرده و داخل بهشت شود و بالعکس ممکن است هر کدام از ادراکات انسان دری از درهای شهوت دنیا باشد و انسان را به آتش در آخرت بکشاند.
با این نگاه بهتر می توان خطبه شعبانیه پیامبر اکرم (ص) را درک کرد که فرمود درهای بهشت در ماه مبارک رمضان گشوده است؛ از خدا بخواهید که این درها را به روی شما نبندد و درهای آتش هم بسته است؛ از پروردگار بخواهید که آنها را به روی شما باز نگرداند.
بر این اساس زمانی که دری از درهای دوزخ بسته می شود، دری از درهای بهشت باز می شود. در این میان باب قلب به عنوان در هشتم بهشت برای اهل حجاب و کفر همیشه بسته است و اختصاص به اهل بهشت دارد که از طریق قلب، ایمان و معرفت راه پیدا می کند و هیچگاه این طریق برای دوزخیان باز نمی شود. به همین دلیل برخی به این حدیث استناد می کنند که بهشت به سختی ها پیچیده شده و دوزخ به شهوت ها.
اگرچه سعدی شیرین سخن گفته است گر بیارند کلید همه درهای بهشت، جان عاشق به تماشاگه رضوان نرود ولی برخی مفسران درباره نحوه عبور متقین از درهای بهشت تعابیر جالبی دارند. در سوره زمر در وصف بهشتیان اینگونه آمده است: و کسانی که از پروردگارشان پروا کردند، گروه گروه به بهشت رانده می شوند.
در تفسیر نمونه آمده است: تعبیر قرآن به سیق (از ماده سوق به معنی راندن ) در اینجا سوال برانگیز است و توجه بسیاری از مفسران را به سوی خود جلب کرده است. زیرا این تعبیر در مواردی است که کاری بدون شوق و تمایل درونی انجام می گیرد. این تعبیر درباره دوزخیان صحیح است اما درباره بهشتیان که مشتاقا به سوی بهشت می روند چرا؟ بعضی این تعبیر را به خاطر آن دانسته اند که بسیاری از بهشتیان در انتظار دوستانشانند و بعضی به خاطر این می دانند که شوق لقای پروردگار آنچنان پرهیزگاران را مجذوب خود ساخته که به غیر او – حتی بهشت – نمی پردازند.
نکته دیگری نیز در اینجا وجود دارد که ممکن است سر اصلی این تعبیر باشد و آن اینکه هر اندازه پرهیزگاران عاشق بهشتند، بهشت و فرشتگان رحمت برای آمدن آنها به بهشت شائق ترند؛ همانگونه که گاه میزبان آنقدر به دیدار میهمانش شائق است که او را با سرعتی بیش از آنچه خودش می آید به سوی خویش ببرد، فرشتگان رحمت نیز آنها را به سوی بهشت می برند.
