دوئل خطرناک سیگار و قلیان برای مرگ انسان

گروه سلامت خبرگزاری هیچ یک –محمد تاجیک: سیگار گوشه لب می‌گذارد و با پُکی محکم غرق در دود می‌شود و هاله سفید و سیاه رنگی صورتش را می‌پوشاند. با خود فکر می‌کند انگار من هم بزرگ شده ام! اما این توهمی است که به او دست داده و اینکه چون در قاب یک سیگاری خود را نشان می‌دهد احساس بزرگی می‌کند، اما تاریخ تولد او فقط ۲۰ سالگیش را نشان می‌دهد.

 این روایت مردان و زنانی نوجوان تا بزرگسال است که هر روز خود را میان دود و سموم مختلف سیگار و مواد دخانی محصور کرده و به اصطلاح خود را سیگاری نامیده‌اند.همان جماعتی که وقتی روزشمار استعمال سیگارشان زیاد تر می‌شود، تغییر رنگ پوست و دندان و… جلوه گری بیشتری کرده و حال روزشان رو به خمودگی و بیماری می‌رود.

هر ساله به مناسبت گرامیداشت روز جهانی بدون دخانیات در تاریخ ۳۱ ماه می، اقدامات هماهنگ و گسترده‌ای در سراسر جهان برای تنویر افکار عمومی در خصوص مضرات استعمال دخانیات انجام می‌شود.اکنون در هفته ملی بدون دخانیات  (۴ تا ۱۰ خرداد) قرار داریم.

7000 ماده سمی در سیگار

هیچ می‌دانید سیگار حاوی ۶۰۰ نوع ماده‌ مختلف است؟ بسیاری از این مواد در سیگار برگ و قلیان هم پیدا می‌شوند. وقتی این ۶۰۰ ماده‌ موجود در سیگار را آتش می‌زنید، بیش از ۷۰۰۰ ماده‌ شیمیایی تولید می‌شود. بسیاری از این مواد سمی هستند و تقریبا ۶۹ مورد از آنها نیز باعث بروز سرطان می‌شوند.

وقتی سیگار می‌کشید، سموم از سیگار وارد خون شما می‌شود. این سموم خون را مسموم می‌کنند، خون را غلیظ می‌کند و احتمال تشکیل لخته افزایش می‌یابد. فشار خون و ضربان قلبتان افزایش می‌یابد و باعث می‌شود قلب شما سخت تر از حالت عادی کار کند.

البته خبر خوب این است که بعد از یک سال ترک سیگار، خطر شما نصف می‌شود. پس از 15 سال ترک، خطر شبیه به کسی می‌شود که هرگز سیگار نکشیده است.

یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر از جمعیت جهان دخانیات مصرف می‌کنند

جعفر جندقی،رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در خصوص بیماری ‌و مرگ ناشی از مصرف دخانیات در جهان، گفت: در حال حاضر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر از جمعیت جهان دخانیات مصرف می‌کنند.

مرگ سالانه ۸ میلیون نفر در جهان

وی افزود: سالانه ۸ میلیون نفر در جهان جان خود بر اثر استعمال دخانیات از دست می‌دهند که ۱.۲ میلیون نفر آنها در معرض مواجهه با دود حاصل از مصرف دخانیات توسط دیگران، بوده‌اند.

هر ۴ ثانیه یک نفر جان خود را بر اثر مصرف دخانیات از دست می‌دهد

جندقی با بیان اینکه هر ۴ ثانیه یک نفر جان خود را بر اثر مصرف دخانیات از دست می‌دهد، خاطرنشان کرد: سازمان جهانی بهداشت پیش بینی کرده که در صورتی که اقدامی عاجل جهت کنترل مصرف دخانیات انجام نشود تا پایان قرن ۲۱، حدودا یک میلیارد نفر از مردم جهان قربانی این اپیدمی مرگبار خواهند شد.

وی با بیان اینکه وضعیت شیوع مصرف دخانیات در منطقه مدیترانه شرقی به ویژ در بین جوانان بسیار نگران کننده است،گفت: تا سال 2025، برخلاف روند کاهشی مصرف دخانیات در سایر مناطق جهان، شیوع استعمال دخانیات در منطقه مدیترانه شرقی افزایشی است که به اپیدمی روزافزون بیماری ریوی منجر می‌شود.

مرگ سالانه 60 هزار نفر به دلیل مصرف دخانیات در منطقه

جندقی با بیان اینکه سالانه 60 هزار نفر در منطقه به دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می دهند، گفت: سالانه به طور متوسط بیش از 40 هزار میلیارد تومان در اثر استعمال دخانیات دود می شود و سالانه بیش از 60 هزار ملیلیارد تومان صرف هزینه های بهداشتی و درمانی ناشی از مصرف دخانیات می شود.

وی افزود: سایر هزینه‌های ناشی از مصرف دخانیات، از جمله ناتوانی، مرگ زودهنگام و خسارات زیست محیطی در کشور بیش از 110 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

جندقی خاطرنشان کرد: وضعیت شیوع مصرف دخانیات در کشورمان در سال 1400، در مردان 25.88 و در زنان 4.44 و در مجموع، روند مصرف دخانیات طی سال های 95 تا 1400 در گروه سنی بالای 18 سال در کشور افزایشی بوده است.

مصرف سیگار در دختران نوجوان، 133 درصد افزایش یافته است

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با بیان اینکه مصرف دخانیات در سال های 95 تا 1400 در گروه سنی 18 تا 24 سال در مردان 34 درصد و در زنان 90 درصد افزایش داشته، تصریح کرد: مصرف روزانه سیگار در بین زنان حدود 190 درصد و در بین مردان 46 درصد و در گروه سنی 25 تا 34 سال نیز در مردان 19.6 و در زنان 90.88 درصد افزایش داشته است. از سوی دیگر مصرف دخانیات در گروه سنی 13 تا 15 در کشورمان نیز 13 درصد و مصرف سیگار در دختران نوجوان، 133 درصد افزایش یافته است.

رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت اظهار کرد: یکی از ترفندهای دخانی، معرفی محصولات دخانی جدید مانند سیگارهای الکترونیک، سیستم های ایجاد بخار(ویپ) و سیستم های گرم کننده تنباکو به عنوان محصولات بی خطر است. جوانانی که با گمراهی و ترفندهای صنایع دخانی برای اولین بار مواد دخانی را تجربه می کنند، به راحتی در آنها وابستگی به نیکوتین ایجاد شده و به یک مصرف کننده دائمی مواد دخانی تبدیل می شوند.

وی افزود: یکی از مهمترین راهکارهای حفاظت جوانان از آسیب ها و صدمات ناشی از مصرف دخانیات، ممنوعیت کامل تبلیغات است. صنایع دخانی از طرق مختلف از جمله تولید محصولات دخانی، جوانان و نوجوانان را به دام انداخته و نیمی از مصرف کنندگان این محصولات در نهایت به کام مرگ می‌روند.

جندقی افزود: استفاده از طعم دهنده‌های جذاب و اسانس‌های خاص که برای استفاده جوانان در تنباکو و محصولات نیکوتین به کار می‌رود، عاملی برای ترغیب جوانان به شروع مصرف این محصولات است.

وی گفت: تبلیغ محصولات جایگزین به عنوان کم خطر و کم آسیب به جای سیگارهای معمولی، ترفندی دیگر از صنایع دخانی است. وجود گلیسیرین در محلول سیگار الکترونیک با آسیب به کیسه‌های هوایی ریه، خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد. درواقع، هیچ نوع تنباکوی بدون دودی، جایگزین ایمنی برای سیگار نیست.

جندقی ادامه داد: استفاده از محصولات دخانی نوپدید، نظیر سیگار و قلیان الکترونیک، ویپ و محصولات گرم کننده سیگار بدون دود، موجب  ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و ریوی و همچنین سرطان‌های دهان، زبان، لثه، مری و لوزالمعده می‌شود؛ زیرا این محصولات حاوی نیکوتین هستند که بسیار اعتیارآور است.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در ادامه بیان کرد: طبق مستندات جهانی، یکی از مهمترین راهکارهای پیشگیری و کاهش شیوع استعمال محصولات دخانی به عنوان کالای آسیب رسان سلامت، افزایش قیمت محصولات دخانی از طریق مالیات است. هر 10 درصد افزایش قیمت سیگار، می‌تواند مصرف دخانیات را به میزان 5 درصد کاهش دهد.

عوارض سیگار برای قلب

در اینجا به شما یادآوری کنیم که سیگار از کف سر تا کف پایتان را متاثر می‌کند؛ برایش هم فرقی ندارد که مرد هستید یازن، کودک یا جوان و سالمند.

سیگار کشیدن به قلب و گردش خونی شما آسیب می‌زند و خطر بیماری‌هایی مثل بیماری‌های قلبی عروقی، حمله قلبی، سکته، بیماری عروقی محیطی (رگ‌های خونی آسیب دیده) و بیماری‌های مغز و اعصاب شریان‌های آسیب دیده که خون را به مغز شما تامین می‌کنند)، افزایش می‌دهد.اگر سیگار بکشید، دو برابر خطر مرگ بیشتری از بیماری‌های قلبی عروقی دارید نسبت به عمر فرد غیر سیگاری.

غلامرضا حیدری٬ر‌‌ئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به کاهش سن شروع مصرف دخانیات در کشور٬گفت: کودکان از رفتار ما می‌آموزند نه از گفتار ما؛ بنابراین والدین باید الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشند و با پرهیز از استعمال دخانیات و یا ترک آن احتمال بروز این رفتار را در فرزند خود کاهش دهند.

بیش از 20 درصد مردان و چهار درصد زنان بالای 15 سال در کشور مصرف روزانه سیگار دارند

 رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن گرامیداشت روز جهانی بدون دخانیات٬گفت: طبق آمار بیش از 20 درصد مردان و چهار درصد زنان بالای 15 سال در کشور مصرف روزانه سیگار دارند و از نظر آماری حدود 14 درصد کل افراد جامعه به صورت روزانه به استعمال دخانیات می‌پردازند.

۲۵ درصد افراد ایرانی دخانیات مصرف می‌کنند

به گفته وی در صورتی که مصرف تفننی سیگار و قلیان را نیز در نظر بگیریم حدود 20 تا 25 درصد افراد جامعه (زن و مرد) مصرف دخانیات دارند که در مقایسه با آمارهای جهانی از این نظر در جایگاه متوسطی قرار داریم و این در حالی است که در کشورهای همسایه ما در منطقه خاورمیانه این میزان کمی بالاتر است.

حیدری خاطرنشان کرد: در کشورهای شمال اروپا، کانادا، تایلند، نیوزیلند و استرالیا میزان مصرف سیگار در سنین بالای  15 سال در زنان و مردان به شش تا نه درصد افراد جامعه رسیده است.

سن مصرف سیگار در ایران ۱۳ تا ۱۵ سالگی است

وی سن اولین تجربه مصرف سیگار را با سن متوسط شروع مصرف دخانیات متفاوت دانست و افزود: سنی که فرد شروع به استعمال سیگار روزانه می‌کند به عنوان سن شروع مصرف تلقی می‌شود که این سن در کشور ما بین ۱۳ تا ۱۵ سالگی است.

رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن ابراز تاسف از کاهش سن شروع مصرف دخانیات در دو دهه اخیر در کشور٬گفت: در دهه ۴۰، سن شروع مصرف سیگار در کشور ۳۰ سالگی، در دهه ۵۰ حدود ۲۵ سالگی و در دهه ۷۰ زیر ۱۸ سال بود اما امروز به ۱۳ تا ۱۵ سالگی رسیده است.

به گفته وی روند کاهشی سن شروع مصرف دخانیات یک الگوی جهانی است و در بسیاری از کشورهای جهان نیز به واسطه آزادی‌های رفتاری نوجوانان و جوانان سن تجربه مصرف دخانیات پایین آمده است.

شیوع مصرف سیگار در زنان و مردان ایرانی

 حیدری گفت: مصرف سیگار در زنان ایرانی حدود یک هشتم  کمتر از مردان است اما استعمال قلیان در هر دو جنس برابر است.

به گفته وی استعمال قلیان در زنان در دو دهه اخیر به عنوان یک تفریح و سرگرمی تفننی و رفتار دسته جمعی افزایش یافته است.

قلیان یک روش بهداشتی استعمال دخانیات نیست

وی با تاکید بر این که قلیان یک روش بهداشتی استعمال دخانیات نیست٬ گفت: افراد تصور می‌کنند در قلیان به دلیل عبور دود از محفظه آب، اثرات سمی و مضر آن کاهش می‌یابد اما این یک باور غلط است. زیرا دود تنباکو مرطوب شده و شرایط برای جذب عمقی‌تر آن در ریه فراهم می‌شود.

حیدری افزود: همچنین تعداد پک‌هایی که به قلیان زده می‌شود چندین برابر یک وعده سیگار است و استعمال یک سر قلیان ممکن است ساعتها به طول بینجامد و اگر تمام یا خاموش شود نیز قابل تعویض است.

به گفته وی در هنگام استعمال قلیان فرد در مجاورت دودی معادل چندین پاکت سیگار قرار می‌گیرد و این باور که قلیان کاغذ یا ماده کارخانه‌ای ندارد٬ کاملا تصوری اشتباه است.

وی تنباکوهای عطری را بی کیفیت برشمرد که در صنایع سیگارسازی استفاده نمی‌شوند و با یکسری ترکیبات رنگی و معطر آنها را آماده می‌کنند و اغلب به میکروب‌های مختلف آغشته هستند.

قلیان از سیگار بدتر است

رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه تاکید کرد: مصرف قلیان نه تنها یک روش بهداشتی مصرف دخانیات نیست بلکه مضرات آن بیشتر از استعمال سیگار است.

روش‌های مختلف ترک دخانیات

وی شیوه‌های مختلفی را برای ترک سیگار عنوان کرد که دو روش شخصی و مداخله‌ای از آن جمله هستند.

به گفته وی در روش شخصی، فرد بدون استفاده از دارو و مشاوره تصمیم به ترک سیگار گرفته و با تلاش و همت استعمال دخانیات را به صورت تدریجی یا به یکباره کنار می‌گذارد.

 حیدری خاطرنشان کرد: موفقیت در این روش بیشتر به انگیزه و دلایل شخصی فرد سیگاری بستگی دارد و روشی بسیار کارآمد است و به خوبی جواب می‌دهد.

به گفته وی روش مداخله‌ای در افرادی استفاده می‌شود که به شیوه شخصی نمی‌توانند سیگار را ترک کنند. در این روش فرد به کمک تیمی متشکل از پزشک و رفتاردرمانگر و با استفاده از داروهای نیکوتینی و یا غیرنیکوتینی فرایند ترک سیگار را طی می‌کند.

حیدری خاطرنشان کرد: مراکز ترک دخانیات دانشگاهها برای این افراد می‌تواند موثر باشد و احتمال موفقیت در ترک را دو یا سه برابر افزایش می‌دهد.

روند بهبود ریه پس از ترک سیگار

رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه پس از خاموش کردن آخرین سیگار، ریه شروع به پاکسازی و ترمیم می‌کند٬گفت:یک تا دو روز پس از ترک سیگار بوی بد بدن فرد که ناشی از استعمال دخانیات است به وسیله گردش خون تصفیه شده و از بین می‌رود.

وی افزود:حدود ۳۰ روز پس از ترک سیگار اثرات مضر آن در بدن کاهش می‌یابد، حجم ریه افزایش یافته، فشار تنفس بهبود می‌یابد، ظرفیت‌های تنفسی ریه نیز سه ماه بعد و در برخی موارد شش ماه بعد به اندازه ریه طبیعی می‌رسد.

 به گفته وی احتمال بروز عوارض قلبی عروقی یک سال پس از ترک سیگار و احتمال بروز سرطانها سه تا پنج سال پس از ترک به اندازه یک فرد غیر سیگاری می‌رسد.

به گفته محمدرضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران، مصرف دخانیات سالانه باعث مرگ 8 میلیون نفر در جهان می‌شود که حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از آنها به دلیل مواجهه با دود دست دوم جان خود را از دست می‌دهند. وی گفت: سالانه بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان برای خرید سیگار و تنباکو در کشور هدر می‌رود و ضرر اقتصادی مصرف دخانیات به بخش‌های تولیدی و توسعه‌ای کشور به دلیل مرگ زودهنگام افراد مصرف‌کننده و از کارافتادگی آنها، بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است؛ بنابراین درمجموع ضرر مستقیم و غیرمستقیم مواد دخانی به کشور بیش از ۱۴۰ هزار میلیارد تومان است.

دخانیات عامل 30 درصد سرطان‌هاست/ مصرف سالانه 70میلیارد نخ سیگار در کشور

دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران افزود: مصرف و مواجهه با دود دخانیات، سالانه منجر به مرگ 60 هزار نفر در کشور می‌شود. کشورهای اروپایی و آمریکایی، اقلامی مانند دارو و تجهیزات پزشکی را برای ایران تحریم کرده‌اند اما تنها کالایی که تحریم نشده، دخانیات است.

مسجدی خاطرنشان کرد:طبق آمار رسمی سالانه بیش از 70 میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود که حدود 51 میلیارد نخ آن توسط دو شرکت چندملیتی خارجی با ماهیت آمریکایی، انگلیسی و ژاپنی (بی‌ای‌تی و جی‌تی‌آی) تولید می‌شود.

 بهزاد ولی زاده، رئیس دبیر خانه ملی مبارزه با دخانیات، مبارزه با صنعت دخانیات را کار سختی عنوان کرد و گفت: صنعت دخانیات برای توسعه خود هزینه می‌کند و طبیعتا در چنین شرایطی مقابله با دخانیات سخت و دشوار است.

وی درباره مبارزه با دخانیات تصریح کرد: تا زمانی که همراهی مردم را در امر مقابله با دخانیات نداشته باشیم، نمی‌توان انتظار داشت کار خاصی در مبارزه با دخانیات انجام داد و دبیرخانه ملی مبارزه با دخانیات تنها محسوب می‌شود. هر کدام از دستگاه‌های اجرایی سهمی را در اجرای قانون بر عهده دارند اما این قانون نیز به طور کامل اجرا نمی‌شود.

رئیس دبیرخانه ملی مبارزه با دخانیات گفت: نزدیک به ۷۵ میلیون نفر از مردم ایران دخانیات مصرف نمی‌کنند و حداکثر ۱۰ میلیون نفر مصرف کننده دخانیات در کشور داریم.

۲۰ درصد از مردان و کمتر از یک درصد از زنان به صورت روزانه سیگار مصرف می کنند

وی  اظهار کرد: ۱۴ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال کشور مصرف کننده دخانیات هستند. در طرح ملی بررسی عوامل خطر غیر واگیر در سال گذشته، این آمار به دست آمد. در مورد سیگار، ۲۰ درصد از مردان و کمتر از یک درصد از زنان به صورت روزانه سیگار مصرف می‌کردند.

قلیان کشیدن یک فرهنگ شده است

ولی زاده افزود: اینکه گفته می‌شود سن مصرف سیگار پایین آمده است، نشان دهنده این نیست که مصرف افزایش پیدا کرده است. طی سال‌های اخیر روند مصرف سیگار ثابت بوده است اما در مورد قلیان متاسفانه این روند افزایشی بوده است و در واقع معضل اصلی در این حوزه است زیرا متاسفانه تبدیل به یک فرهنگ شده است.

رئیس دبیر خانه ملی مبارزه با دخانیات با ابراز تاسف از اینکه خانواده‌ها اطلاع لازم درباره خطرات قلیان ندارند، بیان کرد: خانواده‌ها از قلیان به عنوان یک وسیله تفریحی در جمع‌های خانوادگی استفاده می‌کنند که این مسئله باعث می‌شود کودکان خودشان را به عرصه اعتیاد مصرف نیکوتین بکشانند.

اگر برای سلامتی خود ارزش قائل هستیم و همه تلاش روزانه خود را برای رفاه و سلامت خود و خانواده مصروف می‌کنیم، یکی از موثرترین راه‌های رسیدن به این شرایط، پرهیز از مصرف انواع دخانیات است؛ به عبارتی استفاده از سیگار و قلیان را نشانه با کلاس بودن ندانیم و علاوه بر اینکه خودمان از این مواد دوری کنیم، دیگران را نیز از مصرف این مواد مهلک باز داریم.