قصه پرغصه شیراز به روزهای خوش رسید
در میان طرحهایی که به دنبال تخریب بافت تاریخی شهر شیراز بودند، خبر رسید که این منطقه بالاخره ثبت ملی شد.
گروه گردشگری هیچ یک _تا همین چند وقت پیش هم بعضی روزها «تخریب بافت تاریخی شیراز» در صدر خبرهای مربوط به حوزه میراث فرهنگی و گردشگری قرار می‌گرفت. علی‌رغم تلاش بسیاری از فعالان و دلسوزان میراث فرهنگی که بدون عواید مالی و حتی با وجود تهدید و ارعاب باز هم پای اخبار مربوط به تخریب و جلوگیری از وقوع آن ایستاده بودند، هر از گاهی لودرها وارد بافت تاریخی شیراز می‌شدند و حتی در این بین پر لودرها به خانه‌های ثبتی و پلاک‌دار هم می‌گرفت و ضمن تخریب بخشی از هویت تاریخی این شهر، ساکنانش را نیز آواره می‌کرد.
ماجرای بافت تاریخی شیراز تصویر رویارویی دلسوزان میراث فرهنگی و مافیای توسعه و گسترش مدرن شهر بود. برای همین شاید بسیاری تصور می‌کردند پیروز نهایی این نبرد مافیایی باشد که از خیر سود سرشار بلندمرتبه سازی و مدرن سازی این بافت نخواهد گذشت. اما در این اتفاق غیرمنتظره و البته شیرین، خبر رسید که بافت تاریخی شیراز بالاخره ثبت ملی شد. این یعنی روزهای خوش به 360 هکتار کهن فارس برمی‌گردد و امید در دل دوستداران میراث فرهنگی زنده شده است. اگرچه این به جای پایان رویارویی بر سر میراث کهن شیراز نیست اما دلخوشی و حال خوبی است که این امید را می‌دهد که این قصه پرغصه به روزهای خوبش نزدیک و نزدیکتر می‌شود.
بافت تاریخی شیراز کجاست؟
بافت تاریخی شیراز در محدوده ای به وسعت ۳۶۰ هکتار، حرم امامزادگان والامقام از جمله حضرت شاهچراغ (ع) و نیز حدود ۴۱۰ اثر تاریخی ثبت شده را در خود جای داده و از این منظر، قلب معنوی و گردشگری و نمایانگر هویت این شهر است که روزگاری در دوران زندیه، پایتخت ایران نیز بود. این منطقه به دلیل وجود بازار وکیل، قلب اقتصادی شهر نیز هست.
ماجرای تخریب چیست؟
داستان از این قرار است که تخریب بافت تاریخی شیراز از سال 1374 شروع شده است. از سال 1374 تا 1376، 8هکتار از بافت تاریخی شیراز به صورت ضرب‌الاجل و بدون گرفتن تایید از مراجعی مثل میراث فرهنگی و وزارت راه و شهرسازی که آن موقع وزارت مسکن بوده است انجام می‌شود. تخریب این 8هکتار بدون هیچ برنامه و طرحی انجام می‌شود و بعد از تخریب هم به مدت 11سال خیابانی که تحت عنوان «بین‌الحرمین» در محل‌های تخریب شده کشیده می‌شود، رها می‌شود. در واقع این تخریب‌ها به اسم بین‌الحرمین و اتصال دو حرم شاهچراغ و سیدعلاءالدین حسین انجام شد. اما هیچ بخشی به حرم اضافه نمی‌شود.
بعد از 11سال در مسیر تخریب‌ها ساخت و ساز انجام می‌شود. تعدادی مجتمع تجاری، پارکینگ طبقاتی، سالن اجلاس شورای شهر، هتل و دفتر نمایندگان مجلس سربرمی‌آورند. یعنی یک کار تجاری و اداری و دولتی در آن 8هکتار دایر می‌شود. در حالی که اسم طرح بین‌الحرمین و اتصال دو حرم بوده است.
در یکی از آخرین اقدامات گسترده با همکاری حرم شاهچراغ، شهرداری و اداره راه و شهرسازی، بناهای سلیمی و منتصری در اواخر سال 1396 تخریب شد. وقتی لغو اجرای طرح 57هکتاری منتشر شد هیچکدام از این ارگان‌ها تخریب‌های انجام شده را گردن نگرفتند. حتی وقتی با شکایت وزیر وقت، مقرر شد دوبنای مذکور دوباره بازسازی بشوند، این کار انجام نشد؛ از سال 1397 تا 1400 این بازسازی مسکوت باقی ماند و تخریب‌ها همچنان جسته و گریخته انجام می‌شد.
وقتی رویا محقق شد
اواخر تیر سال جاری به دنبال تشکیل شورای ثبت آثار تاریخی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و بررسی «پرونده بافت تاریخی شیراز» برای ثبت در فهرست میراث ملی ایران، علی دارابی؛ معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نتیجه بررسی‌های فنی و جلسات کارشناسی را که بافت تاریخی شیراز را برای ثبت ملی واجد ارزش اعلام کرده است، به این شرح منتشر کرد:
«١ ـ محدوده بافت تاریخی شیراز شاهدی برجسته از ساختار شهرسازی دوره زندیه است، شیراز پایتخت منحصر بفرد ایران از دوره زندیه است و با توجه به کمبود شواهد از معماری و شهرسازی دوره زندیه ثبت ملی محدوده بافت تاریخی شیراز بسیار حائز اهمیت است.
٢ ـ این محدوده با توجه به شواهد برجسته معماری و شهرسازی دوره زندیه، برخوردار از ظرفیتی ویژه برای قرارگیری در فهرست میراث جهانی یونسکو است و این امر اهتمام وزارت را برای ثبت ملی این اثر دوچندان کرد.
۳ ـ محدوده بافت تاریخی شیراز علاوه‌بر آثار دوره زندیه، دارای شواهدی ارزشمند از دوره صدر اسلام، دوره صفویه و قاجار و برخوردار از یکپارچگی و اصالت کم‌نظیری در میان بافت‌های تاریخی شهری ایران است، ثبت ملی این محدوده کمک شایانی به حفاظت این اثر در آینده خواهد کرد.
۴ ـ عرصه یکپارچه محدوده بافت تاریخی شهر شیراز به میزان ٣٦٠ هکتار، حسب درخواست صاحبنظران، سازمان‌های مردم‌نهاد و کارشناسان ذیربط و درخواست مقامات عالی اجرایی استان فارس، برخوردار از جنبه عمومی و شأن ملی برای ثبت است.»
معاون میراث فرهنگی در نتیجه این متن، که در حساب کاربری شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده است، اعلام کرد که «محدوده بافت تاریخی شهر شیراز به موجب معیار ١، ٢، ٩، ١٢ معیارهای کلی ثبت، واجد ثبت ملی شناخته شد.»
همچنان باید پیگیر بود
با همه اینها متخصصان و دلسوزان میراث فرهنگی هنوز نگران هستند که دستهای پشت پرده، راه منفعت خود را حتی از بین سند ثبت ملی بافت تاریخی شیراز پیدا کنند. به همین خاطر لازم است طرحهایی که قبلا در مورد تخریب این بافت منتشر شده همچنان پیگیری شود. طرحهایی مثل طرح 57هکتاری توسعه شاهچراغ(ع)، طرح توسعه آستانه علاءالدین حسین، طرح اتصال امامزاده ابراهیم به شاهچراغ(ع)، طرح اتصال شاهچراغ(ع) به مرقد علی بن حمزه، طرح اتصال شاهچراغ(ع) به سید تاج‌الدین غریب و طرح زیرگذر حضرتی از جمله طرح‌ها و برنامه‌هایی هستند که اجرایی شدن آنها مستلزم تخریب بخشهایی از بافت تاریخی شیراز است.
