روایتی از سختی‌ها و جذابیت‌های خلق شخصیت حریث در «عشق کوفی»
محمد اشکان‌فر بازیگر نقش حریث در سریال «عشق کوفی» معتقد است بازی در سریال‌های تاریخی سختی‌ها و جذابیت‌های خود را دارد. در کل شرایط ساخت کار تاریخی سخت است و به‌ویژه اینکه این سریال باید در مدت زمان کوتاه ساخت می شد و همین به تمام عوامل فشار مضاعف می‌آورد.
پایگاه خبری هیچ یک ـ گروه رادیو و تلویزیون: از دیرباز آثار تاریخی در سیمای ملی ایران جایگاه ویژه‌ای داشته و دارند، اقبال مردمی به این آثار تا حدی است که شاید بازیگری تا سال‌ها با نقشش در یک سریال تاریخی شناخته شود. نمونه‌اش مصطفی زمانی که سال‌ها برای یوزارسیف بود و فریبزر عرب‌نیا که عکس حتی در مرقد مختار ثقفی در عراق هم نصب شده و استفاده از تصویرش رواج جالب توجهی میان مردم عراق دارد.
حتی برخی از بازیگران هم به همنشینی با نقششان پایبندند. داریوش ارجمند که نقش مالک اشتر را در سریال امام علی(ع) بازی کرده بود، یکی از هنرمندانی است که تا مدت‌ها با این نقش به خاطر مخاطبین می‌آمد. داریوش ارجمند درباره این اتفاق و نقش مالک اشتر گفته بود: «به خاطر نقش مالک اشتر و دیدی که مردم به من داشتند و با دیدن من یاد این شخصیت می‌افتادند، تصمیم گرفتم دیگر بیلیارد بازی نکنم و این بازی را که عشق جوانی‌ام بود، کنار گذاشتم.»
در کنار این نقش‌ها که بهعنوان شخصیت‌های مثبت هر سریال به خاطر مانده‌اند، بازیگرانی هم توانسته‌اند تا با بازی در نقش‌های منفی ماندگار شوند. هرچند باید گفت که ماندگاری در این نقش‌ها قطعا سخت‌تر از ماندگاری در نقش‌های مثبت است. بازی افرادی چون رضا کیانیان در نقش عبدالله ابن زبیر و فرهاد اصلانی در نقش ابن زیاد در «مختارنامه» از این دست نقش‌هاست. حتی شاید بازی عباس امیری‌مقدم در نقش آنخ‌ماهو کاهن اعظم معبد آمون هم در حافظه تاریخی مخاطبان سریال «یوسف پیامبر» ماندگار شده باشد.
این روزها دیگر تلویزیون از ساخت سریال‌های مهم تاریخی‌اش فاصله گرفته است. دو پروژه «سلمان فارسی» و «حضرت موسی» بهعنوان دو کار الف ویژه تلویزیون در حال تولید‌ند، اما به‌نظر زمان زیادی باقی مانده تا این آثار به پخش سیما برسند، آثار عاشورایی هم زمان زیادی است جایی در کنداکتور سیما نداشته‌اند و شاید «عشق کوفی» اولین سریال بعد از «مختارنامه» با این مضمون باشد.
آخوندپور درباره کمی این آثار در تلویزیون گفته بود: «به نظر من دو دلیل اصلی دارد؛ اول اینکه سریال‌های تاریخی و مذهبی سریال‌هایی پرهزینه، زمان بر و سنگین هستند و فرسودگی‌هایی دارند که شاید سریال‌های دیگر نداشته باشند. برای همین در تورم اقتصادی سال‌های اخیر کمتر تهیه کننده و کارگردانی سراغ سریال‌هایی می‌رود که فرایند تولید سنگین و طولانی داشته باشند. از طرفی مدیران و صاحبان فرهنگی هم خیلی به انجام این کار‌ها علاقه ندارند، چون پروژه‌هایی طولانی اند و در دوره مدیریت آن‌ها به اتمام نمی‌رسند. این پیش فرض‌ها باعث شده است کمتر کسی سراغ تولید این گونه آثار برود وگرنه مخاطب به شدت کار تاریخی را دوست دارد؛ چه تاریخی مذهبی باشد، چه تاریخی افسانه‌ای و اسطوره ای.»
سریال «عشق کوفی» که تولید سازمان هنری رسانه‌ای اوج است در محرم امسال از تلویزیون پخش شد یار احمدی نویسنده «عشق کوفی» معتقد است: «این سریال یک قصه کاملا ساختگی دارد که در بستر تاریخی روایت شده، مانند اینکه یک قصه عشقی در جریان انقلاب اسلامی روایت شود. او معتقد است قصه عشقی در هر نوع روایتی جواب می‌دهد از جمله «عشق کوفی».»
این سریال که همزمانی پخشش با خبر عدم حضور «مختارنامه» در تلویزیون باعث شد تا عده‌ای «عشق کوفی» را جایگزینی برای این سریال درخشان بدانند هرچند کیفیت ساخت، متن و حتی بازیگری این دو سریال با هم فرسنگ‌ها فاصله دارد.
فائزه یاراحمدی، یکی از نویسندگان «عشق کوفی» در این باره گفته بود: «به هر حال این دو سریال از نظر سر و شکل کار، قصه و زمان روایت، در یک خانواده قرار دارد و ممکن است مورد قیاس قرار گیرند. البته به شخصه برای آقای میرباقری آنقدر احترام قائل هستم و آنقدر ایشان کارشان را بلد هستند که من یک نفر فکر می‌کنم همچنان خیلی راه در پیش دارم که بخواهم نزدیک به خروجی شوم که داوود میرباقری در کارهای‌شان دارد.»
عمرو بن حریث یکی از شخصیت های سریال «عشق کوفی» به کارگردانی حسن آخوندپور، پلیس شهر کوفه است که در قتل و عام مردم و انجام خشونت مرزی نمی‌شناسد. محمد اشکان‌فر نقش این شخصیت را بازی می‌کند.
محمد اشکان‌فر درباره پذیرش این نقش گفت: «قبل از سریال «مستوران» علاقه‌ای به بازی در فیلم و سریال‌های تاریخی نداشتم. حتی نقش‌هایی که در تئاتر بازی کرده‌ام همگی رئالیستی بودند و تا به حال کار کلاسیک نداشته‌ام. برای همین وقتی نقش «خُرم» در سریال «مستوران» پیشنهاد شد، ابتدا مقاومت داشتم؛ اما تصمیم گرفتم به این پروژه مثل یک چالش نگاه کنم. در نهایت نیز بعد از اتمام کار از در سریال «مستوران» احساس رضایت داشتم.»
وی ادامه داد: «علت آنکه سریال «عشق کوفی» را انتخاب کردم حضور نویسندگان مشترک آن با «مستوران» بود. حضور در سریال «مستوران» برای من تجربه خوبی بود و تصور کردم می‌توانم این تجربه را با حضور دو نویسنده کار یعنی یزادن محمدکاظمی و فائزه یارمحمدی مجددا تکرار کنم. تجربه خوبی در «مستوران» با کارکتر «خُرم» برایم رقم خورد. در نتیجه با وجود این که هنوز فیلمنامه «عشق کوفی»کامل نشده بود، به دلیل اعتماد به این عزیزان و درک آنکه عمرو بن حریث کارکتر جذابی از آب در خواهد آمد، پذیرفتم در این پروژه نیز حضور داشته باشم.»
اشکان‌فر درباره اینکه چقدر توانسته است خود را به شخصیت عمرو بن حریث که مدنظر نویسنده و کارگردان سریال بوده، نزدیک کند گفت: «به شخصه کارکتر عمرو بن حریث برایم جالب بود. با یزدان محمدکاظمی به عنوان سرپرست نویسندگان بیشتر برخورد داشتم و روزهای نخست نیز با ایشان صحبت می‌کردم و به این نکته تاکید داشتیم که شخصیت منفی است؛ اما باید دارای وجوه انسانی هم باشد. مثل عشق و علاقه‌ای که به نائله دارد. در هر حال تلاشم این بود که یک بازی رئال و باورپذیر ارائه دهم.»
این بازیگر افزود: «تلاش کردم مخاطب بپذیرد یک انسان بر اساس دیدگاه و منطقی که دارد دست به اقداماتی می‌زند که خشونت‌آمیز و غیر انسانی است. می‌خواستم اینطور نشان دهم کارهایی که عمرو بن حریث انجام می‌دهد از دید خودش منطقی و اصولی هستند. سعی کردم نسبت به کارکتر قضاوتی نداشته باشم. این موضوع برایم بسیار مهم بود. بنابراین تلاشم بر این بود تا از منظر خود عمرو بن حریث به وقایع نگاه کنم. چون از نظر او کارهایی که انجام می‌داد همگی منطقی و درست بودند.»
او در پاسخ به این سوال که برای رسیدن به شخصیت عمرو بن حریث چه میزان تحقیق انجام داده است گفت: «شاید این موضوع از نگاه یک بازیگر جذاب باشد که بگوید برای رسیدن به نقش‌اش بسیار کار کرده، درباره آن مطالعه انجام داده و معادل‌های تاریخی‌اش را مورد بررسی قرار داده است. من به این دیدگاه به عنوان یک بازیگر اعتقاد ندارم و معتقد هستم هر آنچه نویسنده به رشته تحریر درآورده من به عنوان یک بازیگر نمی‌توانم بالاتر از آن را ارائه دهم. این دیدگاه از نظر من یک توهم است. بازیگر باید تلاش کند آنچه نوشته شده است را به منصه ظهور برساند. اگر این کار را به خوبی انجام دهد نتیجه می‌گیرد؛ در غیر این صورت موفق نخواهد بود. خودم شخصا به این موضوع اعتقاد ندارم که یک بازیگر می‌تواند شخصیت‌پردازی کند.»
وی افزود: «شاید با بدن، بیان و ویژگی‌های شخصی‌اش بتواند رگه‌هایی را از نظر شمایل ظاهری، نگاه و… به کارکتر اضافه کند؛ اما فراتر از آن را نخواهد توانست و نمی‌تواند ایده‌ای را خلق کند. روش من این نیست. من آنچه از سوی نویسنده خلق شده را سعی می‌کنم باورپذیر و زنده کنم.»
اشکان‌فر با تاکید بر اینکه هر چه سریال «عشق کوفی» جلوتر می‌رود بهتر می‌توان با آن ارتباط برقرار کرد، گفت: « وقتی قسمت اول را دیدم خیلی امیدوار نبودم و یک مقدار نگران شدم به ویژه برای کارکتر خودم نگران بودم نکند خوب و باورپذیر نباشد و به فضای ایده‌آل من نزدیک نشده باشد. اما در ادامه دیدم اینطور نیست و توانستم با سریال ارتباط برقرار کنم. این عادت را دارم در طول فیلمبرداری و کار، هیچ پلانی از خودم را نمی‌بینم. بنابراین هیچ تصویری از کارم را نمی‌بینم و مانند دیگر مخاطبان آن را بعد از پخش، تماشا می‌کنم. برای همین کار در زمان پخش برای خودم هم تازگی دارد و خوشبختانه تا به حال علاوه بر رضایت خودم، واکنش اطرافیان هم نسبت به سریال مثبت بوده است.»
این بازیگر همچنین بازی در سریال تاریخی را دشوار دانست و گفت: «پیش تولید فشرده کار را سخت می‌کند و «عشق کوفی» نیز پیش تولید کوتاهی بود. در طول تولید هم یک شب دچار یخزدگی شدم و وقتی به خانه رسیدم حالم بد شد و بیمار شدم. در عین حال برخی از روزها نیز فشار گرما را هم داشتیم و باعث گرمازدگی‌مان می‌شد؛ اما به دلیل زمان کم تولید باید کار را پیش می‌بردیم. در کل شرایط ساخت کار تاریخی سخت است و بویژه این که سریال باد در مدت زمان کوتاه ساخت شود و همین به تمام عوامل فشار مضاعف می‌آورد. با این وجود تلاش کردیم تا با انرژی بالا بهترین خود را در مقابل دوربین به نمایش درآوریم و امیدوارم مخاطب نیز این موضوع را متوجه شده و سریال را دوست داشته باشد.»
به باور اشکان‌فر سریال‌هایی مانند «مستوران» و «عشق کوفی» به دلیل استفاده از نوع خاصی از ادبیات کلامی ساده که به بیان امروزی نزدیک است، توانسته‌اند سبک نوینی در آثار تاریخی و مذهبی به وجود آورند. او در این باره بیان کرد: «یزدان محمدکاظمی و فائزه یارمحمدی در مقام نویسندگان این دو سریال توانسته‌اند سبک نوینی از ادبیات را در آثار تاریخی به عرضه کنند. سریال «عشق کوفی» نیز مانند سریال «مستوران» خوب و متفاوت شده است. فکر می‌کنم این تیم قابلیت آن را دارد که کارهای دیگری در حوزه تاریخی که مربوط به دوران‌های گوناگون باشد برای مخاطب امروز و به ویژه برای نسل جوان تولید کند.»
او با بیان این که دو تجربه کار تاریخی باعث شده به این ژانر علاقمند شود، گفت: « تجربه خوبی در این زمینه به دست آورده‌ام؛ اما تمام دغدغه‌ام این است بتوانم بین کارهای تاریخی یک کار غیر تاریخی انجام دهم و بعد اگر کار تاریخی به من پیشنهاد شد روی آن فکر کنم و درصورت خوب بودن فیلمنامه و تیم و عوامل پشت صحنه آن را بپذیرم و بازی کنم. بازی در کارهای تاریخی در عین حال که جذاب است سخت هم هست.»
اشکان فر در پایان گفت: « به عنوان مثال برای آنکه بتوانم در نقش «حریث» سریال «عشق کوفی» بخوبی ایفای نقش کنم ۱۵ کیلو وزن کم کردم و نسبت به شخصیت «خُرم» سریال «مستوران» خیلی لاغرتر هستم. چون مجبور بودم سوارکاری کنم و صحنه‌های اکشن داشتم. اتفاقا توفیق اجباری خوبی هم شد به بهانه این سریال وزنم را کم کردم. همین کم کردن وزن نیز باعث شد بسیاری نیز متوجه نشوند بازیگر «حریث» همان «خُرم» است و این موضوع نیز برای خودم جذاب است.»
لعیا زنگنه، نادر سلیمانی، سعید شریف، شبنم قربانی، حسین سلیمانی، نادر فلاح، سوگل طهماسبی، مریم کاویانی، مهسا مهجور، محمد اشکان فر، مژگان اخلاقی، جمال الدین بیات، معصومه زینتی صافی، احسان محسنی کیاسری، عمار تفتی، سید جواد هاشمی، ثریا قاسمی بازیگران اصلی این سریال هستند.
