تجربه معلمان از تدریس در کلاس‌های چندپایه
پژوهشگران کشورمان در یک مطالعه، موضوع تدریس آموزگاران را در کلاس‌های چندپایه مورد بررسی قرار داده و تجارب زیسته معلمان را از این نوع تدریس ارزیابی کرده‌اند.
به گزارش هیچ یک _سرعت افزایش اطلاعات و ارتباطات در دهه‌های اخیر، صاحب‌نظران را به تأملی عمیق‌تر نسبت به نقش آموزش و پرورش واداشته است؛ چرا که آموزش و پرورش از ارکان اصلی و سرنوشت‌ساز و عامل تعیین‌کننده توسعه اجتماعی است و در این رابطه به‌طور ویژه، آموزش ابتدایی به عنوان آموزش پایه، نقشی کاربردی و اهمیتی فوق‌العاده دارد. آموزش و پرورش یک حق عمومی است و آحاد جامعه به‌ویژه کودکان، باید از آموزش با کیفیت بهره‌مند شوند. باتوجه به اهمیت دوره ابتدایی به عنوان مهم‌ترین دوره رشد فرد، ۶ سال اول مدرسه به عنوان سال‌های سازنده در نظر گرفته می‌شوند. در این دوره است که شخصیت افراد، مستعد نفوذ بوده و در نتیجه شکل دادن آن آسان‌تر خواهد بود. از این رو لازم است که دولت، فرصت‌های آموزشی مناسبی را برای پیشرفت دانش‌آموزان فراهم کند.
علاوه بر این، بنا بر نظرات متخصصان، دولت وظیفه دارد از حق همه شهروندان برای آموزش با کیفیت در همه سطوح حمایت کرده و اقدامات لازم را انجام دهد تا چنین فرصت‌های آموزشی برای همه در دسترس باشند. در بسیاری از مناطق کشور به دلیل تراکم زیاد دانش‌آموزان در کلاس درس، معلم مربوطه تنها برای یک پایه حضور پیدا می‌کند. اما در بعضی مناطق مانند روستاها به دلیل تراکم پایین دانش‌آموزان از چندپایه تحصیلی در یک کلاس درس استفاده می‌شود که این امر باعث تشکیل کلاس‌های چندپایه می‌شود. کلاس‌های چندپایه به عنوان راهکار ایجاد فرصت‌های برابر یادگیری، برای کلیه کودکان لازم‌التعلیم، از اهمیت بسزایی برخوردارند. اگر آموزش در کلاس‌های چند پایه، به صورت علمی و اصولی ارائه شود، می‌توان از راهبردهای آموزش در این کلاس‌ها برای بهبود کیفیت آموزش در سایر مدارس نیز استفاده کرد.
در همین رابطه، یک پژوهش توسط پژوهشگران دانشگاه شهید مدنی آذربایجان انجام شده است که در آن، تجارب زیسته معلمان از تدریس در کلاس‌های چندپایه مورد بررسی و ارزیابی واقع شده است.
در این مطالعه کیفی، تعدادی از معلمان چندپایه دوره ابتدایی مناطق روستایی شهرستان ماکو تحت مصاحبه قرار گرفته‌اند و اطلاعات مورد نیاز پژوهشگران را فراهم آورده‌اند.
تحلیل عمیق تجارب معلمان در این تحقیق، منجر به شناسایی و دسته‌بندی ۶ مضمون اصلی و ۱۱ زیرمضمون شد. مضمون‌های اصلی به دست آمده شامل صلاحیت‌های معلمی، کارکردهای عدم برنامه‌ریزی و تأمین منابع انسانی، مسائل برنامه آموزشی، رفاه و امکانات، پشتیبانی و ارزش نهادن به کلاس‌های چند پایه و مزایای کلاس‌های چند پایه بودند.
به گفته صیاد عبدالهی اصل، کارشناس ارشد تحقیقات آموزشی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان و همکارانش، «همچنین موارد زیر به عنوان زیرمضمون مورد استخراج قرار گرفتند: روش‌های تدریس، کلاس‌داری، مشکلات دانش‌آموزان کلاس‌های چند پایه، مشکلات معلمان کلاس‌های چند پایه، مشکلات خانواده‌های دانش‌آموزان کلاس‌های چند پایه، محتوا و اجرای برنامه درسی، دستمزد معلمان و هزینه مدارس، کاستن از مشکلات کلاس‌های چند پایه، بهبود و افزایش بهره‌وری کلاس‌های چند پایه، جنبه‌های مثبت مربوط به معلمان و جنبه‌های مثبت مربوط به دانش‌آموزان».
این محققان با استناد به نتایج کسب شده از مطالعه فوق، پیشنهادهای زیر را در خصوص موضوع مورد پژوهش ارائه کرده‌اند:
– استفاده از روش‌های مشارکتی و دستیار معلم متناسب با شرایط و محتوا
– مسؤولان بایستی نیروی انسانی بیشتری را برای این کلاس‌ها در نظر گرفته و تعداد پایه‌ها در یک کلاس از دو پایه بیشتر نباشد. این مورد از یافته‌های مربوط به مسائل و مشکلات منابع انسانی و تعداد معلمان حاصل شده است.
– به والدینی که فرزندانشان در مدارس چندپایه مشغول به تحصیل هستند، پیشنهاد می‌شود به شکل قوی‌تری امر تحصیل فرزندان خودشان را پیگیری کنند. برای فرهنگ‌سازی در این زمینه، خود معلمان و رسانه‌های گروهی نقش ویژه‌ای دارند.
– برای جبران کمبود وقت ناشی از حجم زیاد کتاب‌ها و تعداد زیاد پایه‌ها بایستی با دادن اضافه‌کاری به معلمان، کلاس‌ها را دو ساعت بعد از ظهر یا دایر بودن مدارس در روز پنجشنبه اجرا کرد.
– برای معلمان کلاس‌های چندپایه باید امتیازات مالی بیشتری اختصاص یابد تا آن‌ها با انگیزه بیشتری به این کلاس‌ها بروند. این مورد، از یافته‌های مربوط به مسائل مالی معلمان و مدارس استنباط شده است.
– در صورت امکان، دوره‌های ضمن خدمت ویژه برای آموزش معلمان به منظور آموختن چگونگی تدریس برگزار کنند، چرا که تدریس در کلاس‌های چندپایه به مهارت‌های تخصصی نیاز دارد. این درحالی است که نتایج تحقیقات نشان می‌دهند، بیشتر معلمان، جوان و کم تجربه بوده و یا سرباز معلم هستند.
این یافته‌های پژوهشی به صورت یک مقاله علمی در فصلنامه «تدریس پژوهی» متعلق به دانشگاه کردستان منتشر شده‌اند.
