تنگه چاهکوه قشم؛ نمایشی از تکاپوی آب و صخره
جزیره زیبای قشم از بخش‌های توریستی و مهم ایران به شمار می‌رود که سالانه میزبان تعداد زیادی گردشگر از نقاط مختلف ایران و جهان است.
این جزیره اولین ژئوپارک خاورمیانه محسوب می‌شود و سفر به آن افراد را با خارق‌العاده‌ترین مناظر روبه‌رو می‌کند. تنگه چاهکوه یک جاذبه طبیعی و منحصربه‌فرد است که از جاهای دیدنی قشم محسوب می‌شود و در قلب جزیره شکل گرفته است.
گروه هیچ یک زندگی – جزیره زیبای قشم با ۱۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت، بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس محسوب می‌شود و در تنگه هرمز قرار دارد. جهت‌گیری این جزیره از شمال شرق به جنوب غرب است. قشم جاذبه‌های بی‌نظیر و حیرت‌آوری را در دل خود گنجانده است و هفت جاذبه اصلی در آن وجود دارد که به عجایب هفت‌گانه قشم مشهور هستند.
عجایب هفت‌گانه قشم از جاهای دیدنی هرمزگان محسوب می‌شوند و در محدوده ژئوپارک قشم واقع شده‌اند. ژئوپارک به منطقه‌ای اطلاق می‌شود که چند پدیده زمین‌شناسی، طبیعی، فرهنگی و زیستی شاخص و منحصربه‌فرد در آن وجود داشته باشد. ژئوپارک قشم، اولین و تنها ژئوپارک در خاورمیانه است که سال ۲۰۰۶ در شبکه جهانی ژئوپارک‌ها به ثبت یونسکو رسید. کشور ایران بعد از مالزی، چین، کره، ویتنام و ژاپن به‌عنوان ششمین کشور آسیایی شناخته می‌شود که دارای ژئوپارک است.
تنگه چاهکوه از عجایب هفتگاه قشم است و یکی از سایت‌های اصلی ژئوپارک قشم محسوب می‌شود. این تنگه در بخش غربی سواحل شمالی جزیره قشم و در قسمت مرکزی ژئوپارک قرار دارد. تنگه چاهکوه جاذبه‌ای طبیعی و خارق‌العاده در منطقه‌ای به نام شهاب است که در ۷۰ کیلومتری قشم و نزدیک به روستای چاهوی شرقی واقع شده است.
تنگه چاهکوه با فرودگاه بین‌المللی قشم ۴۲ کیلومتر فاصله دارد. فاصله این تنگه با اسکله مسافربری شهید ذاکری ۹۳ کیلومتر و تا بندر لافت ( جابه‌جایی همراه با خودرو) حدودا ۵۵ کیلومتر است.
مسیر دسترسی به تنگه چاهکوه قشم
برای رفتن به تنگه چاهکوه قشم ابتدا باید خود را از مسیرهای زمینی به بندرعباس برسانید. با خودروی شخصی، اتوبوس یا قطار می‌توان به بندرعباس سفر کرد. فاصله تهران تا بندرعباس بسته به مسیری که انتخاب می‌کنید بین ۱۲۷۶ تا ۱۵۱۰ کیلومتر است و حدود ۱۵ ساعت زمان می‌برد. اگر با خودروی شخصی به بندرعباس سفر کرده‌اید و می‌خواهید با لندی‌گراف، خودرو را به جزیره ببرید؛ باید به بندر پل در ۸۲ کیلومتری مرکز بندرعباس بروید. پیمودن این مسیر حدودا یک ساعت زمان می‌برد. از این اسکله با شناور به بندر لافت منتقل می‌شوید. عبور از بندر لافت به تنگه چاهکوه حدود ۴۷ دقیقه زمان می‌برد.
اگر قصد بردن خودرو شخصی به جزیره را ندارید و از طریق مسیر ریلی خود را به بندر عباس رسانده‌اید، بهترین مسیر، رفتن به اسکله شهید حقانی در هشت کیلومتری ایستگاه راه آهن است. بعد از حرکت از این اسکله، شناورها بعد حدود یک ساعت و ۱۸ دقیقه در بندر شهید ذاکری پهلو می‌گیرند. در این بندر با اجاره خودرو یا تاکسی، پس از حدود یک ساعت و ۱۹ دقیقه به تنگه چاهکوه می‌رسید.
شاید آسان‌ترین و راحت‌ترین راه برای سفر به جزیره قشم مسیر هوایی باشد. فاصله هوایی تهران تا قشم حدود ۱,۰۷۰ کیلومتر است و حدود دو ساعت زمان می‌برد. از فرودگاه بین‌المللی قشم با گرفتن تاکسی یا اجاره خوردو، پس از حدود ۳۹ دقیقه به تنگه چاهکوه می‌رسید.
برای رفتن به جاذبه طبیعی تنگه چاهکوه قشم ابتدا باید از میدان درگهان قشم وارد جاده غربی شوید. در این مسیر بعد از دو کیلومتر، دو راهی دیرستان نمایان می‌شود که باید به مسیر مستقیم ادامه دهید. بعد از حدود ۱۱ کیلومتر و گذر از یک میدان، وارد اولین جاده سمت راست شوید. در این مسیر بعد از ۳۹ کیلومتر به روستای چاهوی شرقی خواهید رسید و در مسیر سمت چپ بعد از حدود دو کیلومتر تنگه چاهکوه خودنمایی می‌کند. راه دسترسی به تنگه چاهکوه کاملا آسفالته و فقط دو کیلومتر پایانی خاکی است.
آدرس: استان هرمزگان، جزیره قشم، روستای چاهوی شرقی
تاریخچه تنگه چاهکوه
دره چاهکوه چنان زیبا و منحصربه‌فرد است که با قدم گذاشتن در آن احساس می‌کنید وارد سیاره‌ای دیگر شده‌اید. تنگه چاهکوه هنر طبیعت است. فضای دره متفاوت و عجیب به نظر می‌رسد و دست‌خط طبیعت در این نقطه از زمین جور دیگری است. در تنگه، صخره‌هایی با عمق ۱۰۰ متر با ظاهر عجیب قد علم می‌کنند و ناخواسته شما را مجذوب عظمت خود خواهند کرد.
اشکال شگفت‌انگیز و بی‌زاویه سنگ‌ها در تنگه چاهکوه، همگان را مبهوت و قدرت طبیعت می‌کنند. سنگ‌ها در دره چنان صاف و صیقلی هستند که گویی با ابر و اسفنج طرف هستیم. بازدیدکنندگان در دره به این فکر فرو می‌روند که چگونه زمان با اهرم آب و باد بر ماهیت سخت سنگ غلبه کرده است.
فرآیندهای طبیعی دست‌به‌دست هم داده‌اند و طی میلیون‌ها سال، با صبر و حوصله این اثر هنری منحصربه‌فرد را ساخته و پرداخته‌اند. این تنگه دارای صخره‌هایی است که در طول زمان به‌طور شگفت‌انگیزی فرسایش یافته و ظاهری به خود گرفته‌اند که فقط در چند نقطه محدود جهان می‌توان شبیه آن را مشاهده کرد. صخره‌های آهکی این منطقه با وزش بادهای تند و جاری شدن آب، طی میلیون‌ها سال، ظاهر کنونی خود را به دست آورده‌اند.
در ورودی تنگه چاهکوه تندیسی طبیعی وجود دارد که به «سه سر نگهبان» شهرت یافته است. بعد از تندیس چهار چاه وجود دارد که محلی برای ذخیره آب شیرین ساکنان اطراف تنگه است. تنگه چاهکوه، از صدها سال پیش به‌عنوان مهم‌ترین منبع تامین آب شیرین برای جزیره و ساکنان اطراف خود بوده است. این منطقه از نظر بومیان منطقه مقدس است و به‌عنوان دره مقدس شناخته می‌شود. دلیل این باور به گذشته‌های دور بازمی‌گردد؛ زمانی که بومیان منطقه از آبی که در چاه‌ها و چاله‌های آن جمع می‌شد؛ برای شفای بیماران خود استفاده می‌کردند.
علت نامگذاری تنگه چاهکوه
نام تنگه چاهکوه از ترکیب دو بخش «چاه» و «کوه» تشکیل شده است که به کابرد تنگه به‌خصوص در گذشته بازمی‌گردد. چاه‌ها و حفره‌های طبیعی شکل گرفته در دل دیواره و کف تنگه یکی از دلایل این نام گذاری بوده‌اند. دلیل دیگر و شاید اصلی این نامگذاری وجود چهار حلقه چاه در نقطه شروع تنگه است که توسط ساکنان روستاهای نزدیک تنگه چاهکوه حفر شده‌اند و امکان ذخیره آب شیرین و نزولات جوی را در طول سال فراهم می‌کنند. این چاه‌ها به‌عنوان منبعی برای ذخیره آب شیرین برای تابستان قلداد می‌شوند و آب‌های جاری و باران در آن‌ها باقی می‌مانند.
در مسیر تنگه چاهکوه کانال باریک جوی مانندی وجود دارد که آب را به داخل چاه‌ها هدایت می‌کند. این کانال‌ها و چاه‌ها از قدمت ۴۰۰ ساله برخوردارند. غالب اوقات یک نگهبان بر سر چاه‌های تنگه چاهکوه حضور دارد و با خوش‌رویی برای کسانی که آب طلب کنند، از چاه آب می‌کشد.
ساختار تنگه چاهکوه
دلیل اصلی شکل‌گیری تنگه چاهکوه و دره‌های مشابه آن، شکستگی ایجاد شده در یک طاقدیس بزرگ است. طاقدیس‌ها چین‌خوردگی‌های طاق مانند زمین هستند که در ایجاد جاذبه‌های دیگر قشم، همچون گنبد نمکی و غار نمکدان نیز تاثیر داشته‌اند. نیروهای طبیعی زمین سبب شده‌اند تا یک گسل، کوه سنگی یک‌پارچه را به‌صورت ضربدری برش دهد و چهار تنگه ایجاد کند. تنگه چاهکوه و آنچه در آن به چشم می‌خورد نتیجه سال‌های طولانی فرسایش به‌وسیله باد، آب باران، بارش‌های سیل‌آسا و شدید و نور آفتاب است.
تنگه چاهکوه به رشته کوه‌های زاگرس مرتبط می‌شود. این تنگه در واقع شامل دره اصلی و دره عمود بر آن می‌شود و شکلی مانند چهارراه را تشکیل می‌دهد. چاهکوه از چهار طرف دارای چهار تنگه است که دیواره‌های آن‌ها به هم رسیده‌اند و از همه از آن‌ها می‌توان وارد تنگه شد. وقتی از یک طرف وارد تنگه شویم پس از پیمایش مسیر نسبتا کوتاهی به دو شکاف در دو سوی خود برخورد می‌کنیم که هرکدام ما را به مسیر جدیدی با ویژگی‌های جدید هدایت می‌کنند.
مسیر تنگه چاهکوه از سمت شمال به جنوب کم‌عرض می‌شود و شیب آن افزایش پیدا می‌کند. تغییر عرض تنگه و شیب آن نشان از سیلابی بودن دره دارد. در انتهای دره، مسیر به‌شکل حرف انگلیسی (V) درمی‌آید. در این بخش از تنگه فاصله دو دیواره به نیم‌متر می‌رسد؛ در حالی که هنوز دیواره‌ها بسیار بلند هستند. این شرایط سبب می‌شود فضای تنگه بسیار تاریک به نظر برسد؛ اما آسمان به وضوح از لایه‌های دیواره‌ها خودنمایی می‌کند.
دیواره‌های رسوبی تنگه چاهکوه از ماسه سنگ‌های آهکی سست و لایه‌های میانی مارن قرمز، سیلت و آهک تشکیل شده‌اند. وجود این مواد در ساختار تنگه، مسیر را برای فرسایش و انحلال مستعد ساخته است. شیارها و خطوط فرسایشی موازی در دیواره‌ها عمق زیادی دارند و فرم قاشقی یا قیفی به خود گرفته‌اند. در کف تنگه چاهکوه حفره‌های کم‌عمق طبیعی به چشم می‌خورند که آب باران برای مدتی در آن‌ها ذخیره می‌شود.
آهک یا بی‌کربنات کلسیم موجود در دیواره تنگه نسبت به اسید موجود در آب بارن واکنش نشان می‌دهد و در آن حل می‌شود. این فرآیند شکاف‌ها و حفره‌های کوچک ایجاد می‌کند. آب نمی‌تواند به این سنگ‌ها نفوذ کند؛ به همین دلیل این فرسایش لایه به لایه رخ می‌دهد و آب پس از چرخیدن در حفره‌ها دوباره بیرون می‌ریزد یا تبخیر می‌شود. تکرار این فرآیند در طول زمان سبب می‌شود حفره‌ها روز به روز بزرگ‌تر شوند و طی میلیون‌ها سال شیارهای عمیق و طویل و انواع حفره‌های عدسی، قاشقی و کروی شکل در دیواره و کف دره شکل بگیرد.
پوشش گیاهی منطقه چاهکوه درخت و درختچه است که با آب و هوای بیابانی و استوایی منطقه سازگار هستند. با اینکه تنگه چاهکوه مسیر آب است؛ اما به‌جز مقدار کمی علف و خار بیاببانی محدود، درون تنگه پوشش گیاهی خاصی وجود ندارد. چاه‌های طبیعی موجود در منطقه سبب شده‌اند که ۱۶ گونه جانور و پرنده در آن زندگی کنند. زیستگاه نوعی غزال، از گونه های ارزشمند حیوانی، در این منطقه است.
تفریحات تنگه چاهکوه
عکاسی از تفریحات اصلی سفر به تنگه چاهکوه است. عکاسان حرفه‌ای همه روزه با تجهیزات خود به تنگه سفر می‌کنند. جغرافیای خاص تنگه سوژه‌های عکاسی بسیاری پیش روی افراد می‌گذارد. لحظه‌به‌لحظه حرکت در مسیر تنگه برای عکاسی مناسب است.
دیواره‌های بلند تنگه چاهکوه پر از حفره‌های طبیعی هستند. این مکان برای سنگ‌نوردی گزینه‌ای عالی و ایدئال به‌نظر می‌رسند؛ البته انجام این ورزش نیاز به تجهیزات حرفه‌ای و مهارت کافی دارد.
هوا در تنگه چاهکوه بسیار پاکیزه است و همین امر سبب شده است که آسمان تنگه در شب نمایی متفاوت داشته باشد. بهتر است سکونت در خانه‌های اطراف تنگه را برای تماشای آسمان پر ستاره شب از دست ندهید.
امکانات رفاهی تنگه چاهکوه
در تنگه زیبای چاهکوه امکانات رفاهی نسبتا خوبی وجود دارد. وجود سرویس بهداشتی، هایپر مارکت، اقامتگاه بومگردی و رستوران در روستای چاهوی شرقی از این جمله هستند. وقتی با خودرو به ابتدای تنگه می‌رسید، محل مناسبی برای پارک خودرو وجود دارد و کیوسک نگهبانی در آنجا مستقر است. نیمکت، سطل زباله و فروشگاه صنایع‌دستی و سوغات در ورودی تنگه فعال وجود دارند؛ اما درون تنگه امکانات خاصی فراهم نیست.
بهترین زمان بازدید از تنگه چاهکوه
جزیره قشم در منطقه گرمسیری واقع شده است و ساکنان آن در فصل تابستان رطوبت هوای بالا و شرایط شرجی را تجربه می‌کند. از این‌رو اواخر بهار و تابستان زمان مناسبی برای سفر به قشم نیست. فصل‌های خنک‌تر و نیمه دوم سال بهترین زمان برای سفر به این جزیره هستند. اوایل بهار نیز برای سفر به قشم و تنگه چاهکوه پیشنهاد می‌شود.
شرایط بازدید از تنگه چاهکوه
زمان بازدید از تنگه چاهکوه از ساعت ۸ تا ۱۷ است. به‌دلیل دیواره‌های بلند تنگه نباید دیدن از آن را به ساعات پایانی روز موکول کرد؛ زیرا فضای تنگه زود تاریک می‌شود. مدت زمان تقریبی بازدید از تنگه حدود سه ساعت است و برای ورود به تنگه هزینه‌ای دریافت نمی‌شود.
تجهیزات سفر مورد نیاز برای بازدید از تنگه چاهکوه
در بازدید از تنگه چاهکوه لازم است تجهیزاتی همچون دوربین عکاسی، کفش کوهنوردی یا پیاده‌روی مناسب و قمقمه آب به‌همراه داشته باشید. ممکن است در بازدید از تنگه چاهکوه به خوراکی‌های مقوی و انرژی‌بخش نیاز پیدا کنید. بهتر است این خوراکی‌ها فضای کمی را اشغال کنند تا حمل آن‌ها سبب خستگی شما نشود. حتما کسیه برای جمع‌آوری زباله‌ها به‌همراه داشته باشید. اگر قصد کمپینگ در اطراف تنگه را دارید؛ به‌همراه داشتن چادر مسافرتی، پتو یا کیسه خواب و چراغ قوه لازم است.
در سفر به تنگه چاهکوه کجا اقامت کنیم؟
هنگام سفر به تنگه چاهکوه گزینه‌های مختلفی برای اقامت پیش روی مسافران قرار دارد. تنگه چاهکوه حدود ۹۰ کیلومتر با مرکز قشم و هتل‌ها فاصله دارد و اگر برای اقامت خود گزینه هتل را انتخاب کنید؛ باید برای بازدید از تنگه چاهکوه و جاذبه‌های اطراف آن، با خوردو به تنگه چاهکوه سفر کنید.
گزینه دیگر برای اقامت و بازدید از تنگه چاهکوه، اجاره خانه یا سوئیت در روستاهای اطراف تنگه است. این خانه‌ها معمولا امکانات خوبی برای اقامت دارند.
نکات سفر به تنگه چاهکوه قشم
تنگه چاهکوه قشم یک اثر طبیعی منحصربه‌فرد است که طی میلیون‌ها سال شکل هنری امروزی خود را به دست آورده است؛ پس لازم است گردشگران نسبت به حفظ و آسیب نرساندن به آن حساس باشند. مسافران باید از یادگاری نوشتن بر دیواره تنگه، کندن و جابه‌جا کردن سنگ‌ها خودداری کنند.
در طول تنگه چاهکوه سطل زباله‌ای وجود ندارد و بازدیدکنندگان باید زباله‌های خود را در کیسه‌ای جمع کنند تا سبب زشتی محیط تنگه نشوند. افراد می‌توانند با جمع‌آوری زباله‌هایی که در تنگه رها شده است به حفظ و بقای این تنگه زیبا کمک بسیاری کنند.
توجه و احترام به سنت‌ها و آداب منطقه، افراد بومی و احترام به آن‌ها از نکات مهم سفر است. در تنگه چاهکوه تلفن‌های همراه آنتن ندارند و بهتر است قبل از سفر به تنگه، دوستان خود را مطلع کنید. در گذر از قسمت‌های پرشیب تنگه باید بسیار احتیاط کنید و مراقب افراد کوچک‌تر و مسن باشید.
دیدنی های اطراف تنگه چاهکوه
در اطراف و نزدیکی تنگه چاهکوه قشم جاهای دیدنی مختلفی وجود دارند که با برنامه‌ریزی خوب، می‌توان در یک روز از آن‌ها بازدید کرد. در ادامه به معرفی تعدادی از معروف‌ترین جاذبه‌های اطراف تنگه چاهکوه می‌پردازیم.
دره ستارگان
دره ستارگان قشم پدیده طبیعی، خاص و منحصربه‌فرد در جزیره قشم است که با تنگه چاهکوه یک ساعت فاصله دارد. این دره قدمتی بیش از دو میلیون سال دارد و مخروط‌های نوک تیز، ستون‌های عظیم و دیواره‌های بلند آن چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کنند. این اثر طبیعی در اثر فرسایش‌های شدید ناشی از رگبارهای فصلی، آب‌های سطحی و تندبادها و طول زمان شکل گرفته است. حفره‌های موجود در ستون‌ها سبب می‌شوند که هوا به‌راحتی درون آن‌ها نفوذ کند. بومیان منطقه معتقد هستند که برخورد یک شهاب سنگ سبب شکل‌گیری این دره شده است.
جنگل حرا قشم
جنگل حرا قشماز جاذبه‌های طبیعی معروف جزیره به شمار می‌رود که به‌دلیل اکوسیستم خاص خود بسیار مود توجه طبیعت‌دوستان قرار گرفته است. برای بازدید از این جاذبه، باید با قایق به دل آب‌های شور خلیج فارس زد.
جنگل‌های حرا در قشم از جمله میراث طبیعی کشور محسوب می‌شوند. این جنگل‌ها طی سالیان زیاد توانسته‌اند سازگاری خوبی با سواحل جزر و مدی آب شور پیدا کنند و درختان آن گونه‌های گیاهی بسیار مقاومی هستند. مردم بومی در زمان مد به جنگل می‌روند و به هرس شاخ و برگ درختان مشغول می‌شوند. این کار هم به پر بار شدن جنگل کمک می‌کند و هم از شاخه‌های بریده شده برای مصارف شخصی یا فروش استفاده می‌کنند. فاصله جنگل‌های حرا تا تنگه چاهکوه حدود ۲۰ دقیقه است.
غار نمکدان
غار نمکدان قشم با ۶,۴۰۰ متر عمق، طولانی‌ترین غار در کوه گنبد نمکی قشم و طولانی‌ترین غار نمکی جهان است. کوه گنبد نمکی، بلندترین بخش جزیره قشم است. سن نمک‌های این غار به دوره پیش‌کامبرین بازمی‌گردد و حدود ۵۷۰ سال قدمت دارد. غار نمکدان قشم در فاصله ۴۴ کیلومتری تنگه چاهکوه واقع شده است و این دو جاذبه حدود یک ساعت با هم فاصله دارد.
جزایر ناز
جزایر ناز قشم از جمله جاذبه‌های طبیعی معروف قشم هستند که در یک کیلومتری ساحل و در احاطه آب‌های خلیج فارس قرار دارند. جزایر ناز متشکل از دو جزیره هستند و مساحت آن‌ها تقریبا ۳۰ هزار متر مربع است. این جزایر با دیواره‌های صخره‌ای احاطه شده‌اند. در زمان جزر، چند صخره از آب بیرون می‌زنند و با باریکه‌ای از شن‌های درخشان به جزیره قشم متصل می‌شوند. این پدیده بسیار جالب و شگفت‌انگیز است. این باریکه یک کیلومتری «تامبولو» نامیده می‌شود. گردشگران با عبور از آن به جزایر ناز می‌روند. منظره موج‌های خروشان، غروب و طلوع خورشید در این بخش جزیره بسیار متفاوت است. جزایر ناز با تنگه چاهکوه حدود یک ساعت فاصله دارند.
