زندان سلیمان؛ پدیده‌ای راز آلود و دیدنی در آذربایجان غربی
آیا به گردشگری وحشت علاقه دارید؟ آیا می‌دانستید که یکی از مخوف‌ترین زندان‌های دنیا در استان آذربایجان غربی و در نزدیکی شهر تکاب قرار گرفته است؟ زندان سلیمان، مکانی است که سلیمان نبی، دیوهای نافرمان را در آن زندانی می‌کرده است.
گروه هیچ یک زندگی – آیا به گردشگری وحشت علاقه دارید؟ آیا می‌دانستید که یکی از مخوف‌ترین زندان‌های دنیا در استان آذربایجان غربی و در نزدیکی شهر تکاب قرار گرفته است؟ زندان سلیمان، مکانی است که سلیمان نبی، دیوهای نافرمان را در آن زندانی می‌کرده است؛ دیوهایی که کماکان، صدای فریادهای گوش‌خراش آن‌ها از دهانه کوه به گوش می‌رسد و دود نفس‌هایشان از سیاهچاله داخل کوه بیرون می‌زند. برای آشنایی بیشتر با این مکان طبیعی و تاریخی که یکی از دیدنیهای آذربایجان غربی به شمار می‌آید، در این سفر با ما همراه باشید.
زندان سلیمان کجاست؟
زندان سلیمان، یک اثر طبیعی و در واقع، کوهی است که در سه کیلومتری غرب تخت سلیمان در آذربایجان غربی واقع شده است. فاصله این کوه تا ارومیه، حدود ۳۰۰ کیلومتر و تا تکاب، ۴۰ کیلومتر است. برای دسترسی به این کوه از ارومیه، حدود پنج ساعت و از تکاب، حدود ۴۰ دقیقه راه دارید. کوه زندان سلیمان در ۴۷۵ کیلومتری تهران واقع شده است و برای رسیدن به آن باید، حدود ۶ ساعت رانندگی کنید.
مسیر دسترسی زندان سلیمان
برای دسترسی به زندان سلیمان باید به استان آذربایجان غربی بروید. سپس از جاده بیجاب به تکاب، وارد جاده دندی شوید. پس از عبور از تخت سلیمان، سه کیلومتر به‌سمت غرب حرکت کنید تا به کوه اسرارآمیز زندان دیو یا زندان سلیمان برسید. یک مسیر دسترسی دیگر به این مکان هولناک وجود دارد که کمی خطرناک است. مسیر جاده زنجان - دندی، مسیری پرپیچ و خم و دو طرفه است که با وجود خطر، امکان تماشای چشم‌انداز معدن سرب و روی انگوران و مناطق حفاظت شده انگوران را در اختیار شما قرار می‌دهد.
آدرس کوه زندان سلیمان: آذربایجان غربی، جاده بیجاب به تکاب، جاده دندی، سه کیلومتری تخت سلیمان
درباره زندان سلیمان بیشتر بدانید
زندان سلیمان یا زندان دیو، تپه‌ای در میان دشتی زیبا، متعلق به دوره سوم زمین‌شناسی است. این کوه که یکی از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی استان آذربایجان غربی به شمار می‌آید، هر سال، گردشگران زیادی را به این منطقه از ایران می‌کشاند. این کوه میان تهی و مخروطی شکل در نگاه اول، بسیار وهم‌انگیز به نظر می‌رسد و به‌دلیل برخورداری از حفره‌ای عمیق و وجود یک چاه، از گذشته اهمیت ویژه‌ای داشته است. اگر از این کوه بالا بروید، در دهانه آن با حفره‌ای بسیار عمیق و ترسناک روبه‌رو خواهید شد که با نگاه کردن به انتهای آن، سرگیجه خواهید گرفت.
حفره درون کوه در طول هزاران سال از رسوبات کانی‌ها در آب به وجود آمده است. کوه زندان سلیمان، بین ۸۷ تا ۱۰۸ متر ارتفاع دارد؛ با این حال، حفره عمیق داخل آن با حدود ۸۰ متر ارتفاع و با دهانه تقریبی ۶۵ متر، گسترش پیدا کرده است.
تاریخچه زندان سلیمان
به نظر برخی از محققان، زندان سلیمان نبی در هزاره اول قبل از میلاد مسیح و در دوره مانایی‌ها (۸۳۰ تا ۶۶۰ پس از میلاد مسیح)، نیایشگاهی مقدس بوده است. برخی منابع تاریخی اورارتوئی‌ها و آسوری‌ها نیز به این موضوع اشاره دارند. زندان سلیمان به احتمال زیاد در قرن هفتم قبل از میلاد مسیح توسعه یافت و به‌شکل یک دژ مستحکم در آمد. به نظر می‌رسد که این فرآیند ساخت‌وساز به سرعت انجام گرفته است؛ زیرا صفه صندوقی شکل در قسمت شمالی، کوتاه و سطحی به‌نظر می‌رسد و بدون دقت کافی ساخته شده است. تاریخ‌دانان، دلیل این عجله را خطر فوری از سمت آسوری‌ها و اورارتوئی‌ها می‌دانند.
در زمان مانایی‌ها در قسمت جنوبی این کوه یا پناهگاه، یک دهکده محقر بنا شده بود؛ دهکده‌ای که به نظر در دو مرحله ساخته شده و کمتر از یک قرن عمر کرده است. تمام ساختمان‌های زندان سلیمان بر اثر آتش‌سوزی و به احتمال زیاد جنگ از بین رفته است؛ زیرا در نقاط مختلف، می‌توان اثر نوک‌های نیزه و اسکلت انسان‌ها را مشاهده کرد. از قرار پس از این آتش‌سوزی، انسان‌ها زندان سلیمان را ترک کردند و به احتمال زیاد، پس از گذر زمانی کوتاه، آب دریاچه پایین رفت.
معماری زندان سلیمان
در قرن هشتم قبل از میلاد مسیح بر بالای کوه زندان سلیمان و تقریبا در دو سوم ارتفاع آن، یک ساختمان سنگی با ملات ساروج احداث شد که طبق نظر محققان، یک معبد بوده است. یک حصار نیز در سه چهارم محیط این کوه در یک ارتفاع مساوی وجود داشت که به‌صورت صندوقچه ساخته شده بود. این حصار از اتاق‌های جنب یکدیگر تشکیل می‌شد و یکی از این اتاق‌ها در فواصل منظم به‌صورت برج و بارو، جلوتر از سایر اتاق‌ها قرار داشت. ورود به زندان از طریق سه دروازه میسر بود؛ در حالی که دروازه شرقی به‌عنوان دروازه اصلی شناخته می‌شد و راه‌هایی از دره به‌سمت آن بالا می‌رفت. این دروازه در سمت جنوب کوه و مشرف به جاده بود و پله‌هایی عریض و سنگی داشت که ارتفاع آن‌ها به‌طور متوسط، ۴۰ سانتی‌متر بود.
از حصار صندوقی شکل و سایر ساختمان‌های زندان، چیزی جز بقایایی از سنگ‌های نامنظم باقی نمانده است و شما می‌توانید تنها از قسمت‌های پایین حصار دیدن کنید. به نظر می‌رسد که روی قسمت متشکل از سنگ‌های نامنظم، حصارهایی از خشت و گل وجود داشته است؛ زیرا در برخی نقاط زندان، حصارهایی از خشت و گل دیده می‌شود.
بالاتر از دورازه شرقی، تالارهای مستطیلی شکلی کشف شده که به احتمال زیاد، محل سکونت موبدان زرتشتی بوده است. در قسمت داخلی ساختمان نیز یک صفه بزرگ با حیاطی در جنب آن وجود داشت. جالب است بدانید که در آن زمان، یک جوی آب در صخره ایجاد شده بود که دور این ساختمان می‌چرخید. این جوی بر اثر رسوب آب دوباره پر می‌شد و دلیلی بر این واقعیت است که دریاچه تا زمان وجود ساختمان‌های دوره اول، تا پایین‌ترین لبه خود به‌سمت جنوب کوه، آب داشته است.
با توجه به این نشانه‌ها، می‌توان گفت که زندان سلیمان، یک معبد و آتشکده بوده است و ارتباط بین آب و آتش که امری ضروری برای معبد و آتشکده محسوب می‌شود، در مورد آن صدق می‌کند.
کاوش باستان‌شناسان در زندان سلیمان
در حدود دهه ۶۰ میلادی (۴۰ شمسی)، یک هیئت باستان‌شناس و محقق آلمانی برای اکتشاف در داخل زندان دیو از سمت شمال شرقی کوه به درون آن، نقبی حفر کردند که متاسفانه پس از اتمام کارهای تحقیقاتی، مسدود شد. به‌طرز عجیبی، اطلاعات دقیقی از کشفیات این هیئت باستان‌شناس در دست نیست و همین موضوع به شایعات پیرامون این کوه اسرارآمیز دامن می‌زند.
طبق گفته جلیل جباری، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی، بر اساس مطالعات انجام شده توسط باستان‌شناسان ایرانی و آلمانی، در زندان سلیمان، دو نوع معماری وجود دارد. وی اظهار داشت: نخستین دوره مربوط به جایگاه مقدسی متشکل از ۶۳ اتاق بوده که بر پیرامون قله در ارتفاع ۸۵ متری احداث شده است. در دامنه جنوبی این کوه پلکانی که به تراس و سپس قربانگاه ختم می‌شود، از شاخص‌ترین بقایای معماری بر جای مانده از این مجموعه مقدس است.
پژوهشگران معتقدند که این آثار در هزاره اول پیش از میلاد مسیح بنا شده است و در دوره بعد احتمالا این جایگاه مقدس به‌علت پایین آمدن آب چشمه، ارزش خود را از دست می‌دهد و به یک مجموعه استقراری تبدیل می‌شود.
«برزویه جوانی»، کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی نیز اظهار داشت: در سالیان گذشته اشیای مختلف معیشتی همچون سردوک‌ها و سفال‌های آشپزخانه‌ای از زندان سلیمان تکاب به دست آمده است. به دست آمدن یک اسکلت به هم ریخته در حفاری‌های زندان سلیمان و نیز تعدادی ابزار جنگی چون سر پیکان، این احتمال را تقویت می‌کند که این مجموعه استقراری بر اثر یورش و حمله تخریب و توسط ساکنان آن متروکه شده است.
در یکی از خاک‌برداری‌ها از دامنه شرقی کوه، خمره نیمه شکسته‌ای پیدا شد که داخل آن، جسد جمع شده کودکی قرار داشت. وجود همین خمره، قدمت چند هزار ساله کوه زندان سلیمان را نشان می‌دهد؛ زیرا در دوران ماقبل تاریخ مرسوم بود که کودکان خود را پس از مرگ در خمره می‌گذاشتند و سپس دفن می‌کردند.
ثبت زندان سلیمان در فهرست آثار ملی ایران و یونسکو
کوه زندان سلیمان، پس از بررسی ویژگی‌های شاخص اثر طبیعی در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۲۵۷ به‌عنوان اولین اثر طبیعی آذربایجان غربی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. این کوه تاریخی و طبیعی همچنین در تاریخ ۱۴ تیر سال ۱۳۸۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
اسرار زندان سلیمان
در میان کوه زندان سلیمان، سیاهچاله‌ای عمیق وجود دارد که هیچ راهی به بیرون ندارد و اگر پای در آن بگذارید، قطعا جان خود را از دست خواهید داد؛ اما این منطقه تاریخی و طبیعی چه ربطی به داستان‌های حضرت سلیمان دارد و داستان زندان سلیمان چیست؟
مردم بومی این منطقه بر این باور هستند که حضرت سلیمان از این سیاهچاله برای محبوس کردن دیوهایی استفاده می‌کرده است که از او نافرمانی می‌کردند؛ زندانی با دیواره‌های بلند که دیوان را کامل در خود حبس می‌کرد. آن‌ها می‌گویند که بنای سنگی روی تپه نیز برای محافظت از این زندان ساخته شده است. آن‌ها همچنین اعتقاد دارند که اگر کسی وارد این کوه شود، توسط دیو خورده می‌شود و هیچ‌وقت بیرون نمی‌آید.
همان طور که می‌دانید خداوند پس از انتخاب حضرت سلیمان به‌عنوان پیامبر خود، قدرت‌های بسیاری مانند توانایی حرف زدن با حیوانات، کنترل عنصر باد در جهت استفاده در امور حمل و نقل در دریا، کشاورزی و غیره در اختیار او قرار داد. حضرت سلیمان طبق افسانه‌ها، انگشتری داشت که با آن به تمام موجودات عالم از جمله انسان‌ها، اجنه و دیوها حکومت می‌کرد.
گفته می‌شود که در سیاهچاله زندان سلیمان، دیوی زندانی است که روزی انگشتر دارای نشان و نام اعظم الهی سلیمان را دزدید. این دیو، اکنون به‌حدی خطرناک و عصبانی است که از دهان او، بخار و گازهای سمی بیرون می‌آید و اگر فردی پای به داخل این سیاهچاله بگذارد، توسط دیو کشته خواهد شد. با توجه به این روایت‌ها مشخص می‌شود که چرا نام این مکان، زندان دیو یا زندان سلیمان است.
طبق یکی از افسانه‌های مشهور، روزی یکی از دیوها که قصد فرار از این زندان را داشت، با زبان مشغول لیس زدن زنجیر پای خود می‌شود تا زنجیر را نازک کند. این دیو در زمان فرار و هنگامی که زنجیر خود را پاره می‌کند، به‌جای گفتن «یا الله»، می‌گوید «یا داوود» و به این ترتیب، دوباره در بند زنجیری ضخیم می‌افتد.
زندان دیوهای حضرت سلیمان چگونه به وجود آمده است؟
جنس سنگ‌های تشکیل‌دهنده کوه‌های آتشفشانی که حفره‌ای در قله خود دارند و دود از آن بلند می‌شود، از نوع آذرین و دگرگونی است؛ اما جالب است بدانید که جنس کوه زندان سلیمان آذربایجان غربی از نوع سنگ‌های رسوبی است. در این میان، سوال مهمی که پیش می‌آید، این است که چگونه در چنین ارتفاعی، سنگ‌های رسوبی حاصل از رسوبات سنگریزه‌ها و ماسه‌های دریایی شکل گرفته‌اند؟ شاید برایتان جالب باشد که بدانید رسوبی بودن یک کوه آتشفشانی، پدیده‌ای نادر در جهان است.
سنگ رسوبی به سنگی گفته می‌شود که بر اثر ته‌نشین شدن مواد موجود در دریا به وجود می‌آید؛ اما در این منطقه هیچ‌وقت، هیچ دریایی وجود نداشته است. به نظر عجیب می‌رسد، این‌طور نیست؟
طبق مشاهدات دانشمندان در این کوه و مناطق اطراف آن، به نظر می‌رسد که حدود دو هزار سال قبل، مخروطی که امروز خالی از آب است و در دهانه تپه واقع شده است، پر از آب بوده است. بقایای آب‌انبارهای اطراف مخروط نیز نشان از غیرقابل استفاده بودن آب این دهانه و دریاچه درون آن دارند و در واقع می‌توان گفت که یک چشمه کوچک، باعث تشکیل این کوه با این ارتفاع بلند شده است و هیچ دریا یا عامل دیگری در شکل‌گیری زندان سلیمان، نقش نداشته است. این چشمه کوچک، حاصل میلیون‌ها سال فعالیت چشمه جوشان آرتزینی است و منشا آن نیز آب‌های زیرزمینی بوده است. این چشمه در ابتدا منجر به تشکیل یک دریاچه مانند دریاچه تخت سلیمان شد؛ دریاچه‌ای که پر از املاح معدنی، آهک و گوگرد بود. جالب است بدانید که این کوه با دریاچه تخت سلیمان ارتباط زیرزمینی دارد.
به‌تدریج و با گذشت زمان، املاح در اطراف دریاچه ته‌نشین شدند و به حالت رسوبی درآمدند. ته‌نشین شدن املاح در طول هزاران سال و بالا آمدن رسوبات دریاچه و فرو ریختن به دهانه، شکاف‌های این دریاچه که در عمق ۱۰۰ متری قرار داشتند را مسدود کرد و مخروط به این ترتیب خشک شد. امروزه تنها آثاری از چشمه اولیه در این کوه، قابل‌مشاهده است. پس کوه زندان سلیمان که حفره‌ای عمیق در خود دارد؛ در طول هزاران سال و بر اثر یک پدیده کاملا طبیعی تشکیل شده است.
در گذشته از کوه زندان سلیمان، بخارهای آتشفشانی یا چشمه‌ها با سر و صدای بسیار بیرون می‌زده است و همین موضوع، مردم را به ترس و وحشت می‌انداخته است. آن‌ها به خاطر همین سر و صداها فکر می‌کردند که دیو یا دیوهای ترسناکی در این کوه زندانی هستند. به گفته برخی زمین‌شناسان، فوران آتشفشان در هزاران سال گذشته، قطر دهانه کوه را بازتر، عمق حفره آن را بیشتر و عظمت این منظره حیرت‌انگیز را چند برابر کرده است؛ در حالی که برخی نیز اعتقاد دارند که هیچ‌گونه فعالیت آتشفشانی در این منطقه وجود نداشته است و کوه زندان سلیمان، تنها حاصل فعالیت نوعی چشمه آرتزینی بوده است.
علی محمدی در کتاب «تکاب افشار» می‌نویسد: من معتقدم این کوه در هزاران سال پیش آتشفشان بوده و بعدها در اثر تحولات زمین، گودی آن تشکیل دریاچه‌ای را داده شبیه به دریاچه تخت سلیمان و باز به‌همین ترتیب پس از گذشت زمان متمادی، آب آن خشک شده و به‌صورت فعلی در آمده است. چون سنگ‌هایی که بدنه کوه و زمین اطراف را تا مسافتی پوشانیده، همگی دارای خلل و فرج هستند و جزو مواد خروجی از دهانه کوه آتشفشان محسوب می‌شوند.
به‌علاوه در اطراف همین کوه چشمه‌های متعددی از آب گرم دیده می‌شود، که دارای املاح معدنی فراوانی هستند. به‌طوری که سطح زمین اطراف خود را تغییر رنگ و تغییر شکل داده‌اند. بعضی از این چشمه‌ها مقدار آب ثابتی دارند و فقط فشار گاز موجب جوشش آن‌ها می‌شود؛ به‌نحوی که انسان در ابتدای رویت، تصور می‌کند که مرتب از این چشمه، آب خارج می‌شود. در حالی که این‌طور نیست.
جاذبه‌های گردشگری کوه زندان سلیمان
کوه زندان سلیمان در نگاه اول، شبیه به تمام کوه‌هایی است که تاکنون دیده‌اید؛ اما اگر چیزی از داستان‌های این کوه شنیده باشید، فضای این منطقه برای شما وهم‌آور و هیجان‌انگیز خواهد بود. کمی جلوتر بروید و به بالای کوه صعود کنید. نگران نباشید؛ برای صعود به کوه زندان سلیمان به تجهیزات خاصی نیاز ندارید و راه رسیدن به دهانه کوه، یک کوهپیمایی ساده و نه چندان سخت است. کافی است کمی ماجراجو، شجاع و البته محتاط باشید. در نظر داشته باشید که برای بازدید از این منطقه و گشت و گذار در طبیعت اطراف آن به یک روز کامل نیاز دارید.
در مسیر صعود به کوه زندان سلیمان در ابتدا با یک کتیبه باستانی روبه‌رو خواهید شد که مزین به خطی شبیه به خط میخی است. در ادامه راه کم‌کم به بقایای بناهای تاریخی خواهید رسید که زمانی روی این کوه قرار داشتند. پس از صعود به بالای کوه، شاید بتوانید داخل زندان سلیمان تکاب، نشانه‌هایی از دریاچه باستانی، چشمه‌های گازدار و بخارات گاز درون حفره را ببینید. البته ما به شما توصیه می‌کنیم که این کار را با ایمنی کامل و با استفاده از امکانات تکنولوژی مانند مونوپاد و گوشی موبایل انجام دهید. به این موضوع توجه داشته باشید که اگر به داخل حفره کوه بیفتید، راهی برای نجات شما وجود ندارد و ممکن است که واقعا طعمه دیوها شوید.
کوه زندان سلیمان، مکانی جذاب برای کوهنوردان و صخره‌نوردان است. شما همچنین می‌توانید در سفر به این منطقه از چشمه‌های طبیعی گوگردی فراوان اطراف کوه نیز دیدن کنید و با آبتنی در آن‌ها از خواص درمانی این چشمه‌ها بهره ببرید.
بنای تاریخی بالای کوه با قدمتی از دوره منائیان، یکی دیگر از جذابیت‌های گردشگری این منطقه است که شامل اتاق‌ها، تراس و راه پله‌ها می‌شود. در گذشته‌های بسیار دور و پس از ساخت آتشکده معروف آذرگشسب، زرتشتیان از دیدن کوهی که از دهانه آن، جوی‌های آب روان است، بسیار شگفت‌زده شدند و به همین دلیل، یک پرستشگاه روی آن ساختند. این مکان برای آن‌ها بسیار مقدس و مورد احترام بود. گفته می‌شود که زمانی موبدان زرتشتی پس از عبادت در این مکان، با استفاده از برسم، حیوان در نظر گرفته شده را برای قربانی کردن به جایگاه مخصوص می‌بردند و نذر این آتشکده می‌کردند.
عکاسی از طبیعت بی‌نظیر اطراف کوه زندان سلیمان، پیاده‌روی و تماشای چشم‌اندازهای طبیعی و همچنین نزدیکی این اثر طبیعی ملی به مجموعه میراث جهانی تخت سلیمان و قرار گرفتن در حریم این مجموعه و البته دسترسی آسان سبب شده است که هر سال، گردشگران بسیاری به بازدید از این منطقه اسرارآمیز بیایند. پس اگر اهل ماجراجویی و کوهپیمایی هستید و دیدن آثار طبیعی را دوست دارید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که حتما در سفر به آذربایجان غربی از کوه زندان سلیمان دیدن کنید.
اقامت در کوه زندان سلیمان
در سفر به کوه زندان سلیمان می‌توانید شب را در طبیعت بکر و بی‌نظیر این منطقه بگذرانید و از تماشای آسمان شب نهایت لذت را ببرید؛ فقط به‌همراه بردن تجهیزات کمپینگ را فراموش نکنید. شما همچنین می‌توانید به تکاب برگردید و در هتل و اقامتگاه‌های بوم‌گردی آن اقامت کنید.
بهترین زمان سفر به زندان سلیمان
شما می‌توانید در هر فصلی از سال به بازدید از زندان سلیمان بروید؛ اما بیشتر گردشگران، فصل بهار و اوایل تابستان را برای سفر به این منطقه انتخاب می‌کنند؛ زیرا تکاب و استان آذربایجان غربی با طبیعتی سرسبز در این زمان از سال در تماشایی‌ترین حالت خود است. تابستان و پاییز نیز زمان‌های مناسبی برای بازدید از زندان سلیمان هستند؛ البته ممکن است گرمای هوا در فصل تابستان، شما را آزار دهد.
فصل پاییز نیز با اینکه شادی و طراوت گل‌ها را به‌همراه ندارد؛ اما با آرایشی از رنگ‌های زرد، قرمز و نارنجی، تصویری جادویی و متفاوت را از این منطقه در معرض دید قرار می‌دهد. بازدید از زندان سلیمان در فصل زمستان به‌علت سردی هوا به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
جاذبه‌های گردشگری اطراف زندان سلیمان
مجموعه تخت سلیمان
مجموعه باستانی تخت سلیمان یکی از مشهورترین و مهم‌ترین مراکز تاریخی ایران با قدمتی از زمان اشکانیان و ساسانیان است و از جمله محبوب‌ترین دیدنی های تکاب به شمار می‌آید. این مجموعه که عمارتی مخصوص برای سکونت موبدان بوده است، به زیبایی معماری سلطنتی سلسله ساسانیان را به نمایش می‌گذارد. تخت سلیمان، بزرگ‌ترین مرکز آموزشی، مذهبی و عبادتگاه ایرانیان در زمان ساسانیان بوده است و بقایای به‌جای مانده از آن به روی جبهه‌ای از سنگ در ۴۸ کیلومتری شمال شرق تکاب قرار دارد.
تخت سلیمان با وجود آثار طبیعی نظیر دریاچه‌ها، قبرهای کهنسال، آبگرم‌ها و بناهای تاریخی، یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان غربی است که تنها سه کیلومتر با زندان سلیمان فاصله دارد. در برخی روایت‌ها گفته می‌شود که این مجموعه توسط حضرت سلیمان ساخته شده است و به همین دلیل، نام آن را تخت سلیمان گذاشته‌اند؛ البته در شاهنامه با نام چیچست به این مجموعه اشاره شده است.
شواهد و مدارک به دست آمده نشان می‌دهند که تمدن این منطقه به هزار سال پیش از مسیح می‌رسد. برخی مورخان این منطقه را با نام «شهر باستانی شیز» می‌شناسند. متاسفانه تخت سلیمان در اثر حمله رومیان و تاخت و تاز اقوام عرب و مغول ویران شد و آثار تمدن در آن از بین رفت. روایت‌های بسیاری درباره این مجموعه وجود دارد. به‌طور مثال گفته می‌شود که این مکان محل تولد و زندگی زرتشت بوده است یا اینکه جام مقدس حضرت مسیح در این مجموعه نگهداری می‌شود.
آتشکده آذرگشسب
آتشکده آذرگشسب، مهم‌ترین آتشکده ساسانیان و پایتخت مذهبی ایرانیان در مجموعه باستانی تخت سلیمان است و یکی از سه آتشکده مهم زرتشتیان به شمار می‌آید. جالب است بدانید که پس از رونق این آتشکده در دوره ساسانی تا مدتی از کوه زندان سلیمان و تعدادی از واحدهای معماری آن به‌عنوان قلعه نگهبانی استفاده می‌شد.
آتشکده آذرگشسب در زمان ساسانیان از اهمیت بالایی برخوردار بود. این آتشکده در سال ۶۲۴ میلادی توسط هراکلیوس تخریب و به‌طور کامل ویران شد. آتشکده آذرگشسب تخت سلیمان شامل یک سالن مرکزی مربع شکل با چهار جرز قطور آجری می‌شود که گنبد بزرگ آجری آن را پوشانده است.
دریاچه تخت سلیمان
دریاچه تخت سلیمان، یکی از زیباترین دیدنیهای مجموعه تخت سلیمان است که از چشمه‌ای با عمق ۱۲۰ متر سرچشمه می‌گیرد. تاریخچه این مکان اسرارآمیز با افسانه‌های بسیاری گره خورده است و همین امر، تاریخ‌شناسان را سردرگم کرده است. از مشهورترین افسانه‌های ذکر شده درباره این دریاچه می‌توان به گنج‌های مخفی شده در اعماق آن اشاره کرد؛ البته باید بدانید که در دوره‌های تاریخی مختلف، هیچ‌کس موفق به پیدا کردن گنج در این منطقه نشده است. منظره زیبای دریاچه و ارتباط زیرزمینی آن با کوه زندان سلیمان، این مکان را تبدیل به جاذبه‌ای محبوب در میان گردشگران کرده‌اند.
اژدهای سنگی
در بخش جنوب غربی مجموعه تخت سلیمان؛ یک جوی سنگی با ۳۰۰ متر عرض و چهار متر طول قرار دارد. این مکان تاریخی که در زمان ایلخانیان و در دوره فرماندهی آقاخان در سده هفتم هجری به‌عنوان گردشگاه تابستانی مورد استفاده قرار می‌گرفت، با نام اژدهای سنگی در بین اهالی محلی مشهور است.
کوه بلقیس
کوه بلقیس در هشت کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان با دو قله بلند با ارتفاع ۳۲۰۰ متر و ۳۶۵۵ متر در ادامه سلسله کوه‌های شرق دریاچه ارومیه واقع شده است. قلعه تخت بلقیس، قلعه‌ای مدور از جنس سنگ است که روی قله جنوبی قرار دارد و به احتمال زیاد از این بنا به‌عنوان برج دیده‌بانی استفاده می‌شده است. بین دو قله کوه بلقیس، یک دریاچه بسیار زیبا وجود دارد که از ذوب شدن برف کوه‌ها تشکیل شده و در بیشتر ماه‌های سال قابل‌مشاهده است؛ هر چند در سال‌های اخیر به‌علت کمبود بارش در فصل تابستان، آب دریاچه خشک می‌شود.
قلعه تخت بلیقیس در سال ۱۹۵۹ توسط فون دراوستن مورد بررسی و کاوش قرار گرفت و پس از آن، هیئت باستان‌شناسی هر سال از آن بازدید می‌کند. این قلعه حدود ۹ ارگ دارد و حصار استحکامات آن، به‌صورت فضایی با ابعاد ۵۰ در ۶۰ متر به‌صورت پلکانی با ارتفاع زیاد است. در درون حصار، ساختمانی مربع شکل در جهت تخت سلیمان قرار دارد و در جلوی آن، تراسی چند طبقه دیده می‌شود که اتاق‌های پناهگاه مانندی با سقف گنبدی دارد. قدمت این قلعه به دوره ساسانیان برمی‌گردد و در ساخت آن از آجر، قطعات سنگ و ماسه زرد رنگ استفاده شده است.
در پایان اشاره به این نکته ضروری است که در سفر به زندان سلیمان، مراقب محیط زیست باشید و در گودال داخل کوه، زباله نریزید تا آیندگان نیز بتوانند از این جاذبه منحصربه‌فرد دیدن کنند و اوج زیبایی آن را ببینند.
