چالش‌ها و مشکلات موجود در مدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های پرسه زن

گروه جامعه هیچ یک  – چهارم آبان ماه امسال انتشار خبری مبنی بر «سگ‌های ولگرد جان کودک سه ساله را در ارومیه‌ گرفتند» موجب شد تا نگاه های متفاوتی نسبت به حمایت یا معدوم سازی این سگ های در جامعه مطرح شود.

البته رییس اورژانس پیش‌بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان‌غربی در این حادثه مرگ کودک را تایید کرد و گفته بود که کودک سه ساله‌ در شهرک شاهد ارومیه در اثر حمله سگ‌های بلاصاحب دچار مصدومیت شده بود با وجود اینکه اورژانس و ماموران امداد رسانی بلافاصله به محل اعزام شدند اما همزمان با تماس با اورژانس، اهالی به صورت خودجوش اقدام به انتقال وی به بیمارستان کرده بودند که این کودک بر اثر جراحات وارده قبل از رسیدن به بیمارستان و در محل جان خود را از دست داده بود.

همچنین رئیس شبکه بهداشت و درمان شهرستان دماوند مردادماه امسال از حمله یک سگ ولگرد به شهروندی در این شهر خبر داد و گفت: اقدامات پیشگیری از هاری برای فرد مصدوم صورت گرفت.

حمله سگ ولگرد به این شهروند شهرستان دماوند منجر به آسیب و سوراخ شدن جمجمه و خونریزی شدید سر و دست بیمار شد.

بنابر گزارش شبکه بهداشت شهرستان دماوند، در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۲۰۰ مورد سگ گزیدگی ثبت شده که بیش از چهار میلیارد تومان فقط برای واکسن این افراد بجز خدمات درمانی مانند پانسمان، شستشو و… هزینه شده است و به آن اعداد و رقم هایی که برای زنده گیری و سایر اقدامات توسط شهرداری ها و دهیاری ها هزینه شده اضافه می شود که مردم باز هم گرفتار وضع موجود هستند.

۷۸۴ مصدوم ناشی از گاز گرفتگی سگ به پزشکی قانونی مراجعه کردند/فوت ۵نفر

سازمان پزشکی قانونی کشور اعلام کرد: از ابتدای فروردین تا پایان شهریور ماه امسال ۷۸۴ مصدوم ناشی از گازگرفتگی سگ برای معاینه و تعیین خسارت به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کردند که از این تعداد ۵۹۳ نفر مرد و ۱۹۱ نفر زن بودند و همچنین در این مدت پنج نفر نیز به دلیل گازگرفتگی سگ جان خود را از دست دادند که چهار نفر آنان مرد و یک نفر زن بودند.

در گزارش پزشکی قانونی تاکید شده است، گازگرفتگی سگ یکی از آیتم های آماری سازمان پزشک قانونی کشور است که با توجه به مراجعه افراد آسیب دیده در این خصوص به مراکز پزشکی قانونی و معاینه و تعیین خسارت آنان از ابتدای سال جاری به موضوعات آماری سازمان اضافه شد.

پزشکی قانونی تصریح کرده است بر اساس آمارهای گردآوری شده در نیمه نخست سال جاری بیشترین مراجعه مصدومان گازگرفتگی سگ با ۱۰۲ نفر مربوط به استان خراسان رضوی و پس از آن با ۹۸ نفر مربوط به استان تهران و ۸۳ نفر مربوط به استان اصفهان بوده است.

در موضوع مدیریت و کنترل سگ های پرسه زن نظرات متفاوتی چه از نظر کارشناسی و چه از نظر مردمی وجود دارد، گروهی حامی حیوانات هستند با غذا دادن به سگ های پرسه زن و حمایت از آنها مدافع حقوق این حیوانات هستند و گروهی هم اعتقاد دیگری دارند و بر خلاف گروه اول با یک نظریه سفت و سخت خواستار ازبین بردن سگ های پرسه زن هستند، اما آنچه مهم است این است که این سگ ها مانند آنچه دراین گزارش به گوشه هایی از آن اشاره شد، خسارت های مالی و جانی به انسان ها وارد می کنند واز سویی هم این حیوانات دارای حقوقی هستند که نباید ضایع شود و مورد اذیت و آزاد قراربگیرند و اینکه دستگاه های مختلفی هستند که می توانند با انجام به وظایف خود بخصوص در مدیریت شهری و محلی جمعیت این سگ ها کنترل و مدیریت کنند و این موضوعی است که در قالب یک مصاحبه با سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور به بحث گذاشته شده و دراین گزارش به آن پرداخته شده است.

معضل سگ‌های آزاد پرسه زن در مدیرت شهری

سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: یکی از مشکلات مهم شناخته شده در بحث مدیریت شهری در جهان معضل سگ‌های آزاد پرسه زن است.

مسعود احمدی افزود:سگ‌ها دارای قابلیت و پتانسیل تولید مثلی بسیار بالا هستند و به همین علت جمعیت سگ‌های پرسه زن آزاد در صورت عدم مدیریت و اجرا نشدن برنامه‌های کنترلی، به سرعت افزایش می‌ یابندکه این امر می‌تواند سبب بروز مخاطرات زیادی برای انسان‌ها و تعادل اکوسیستم شود.

یکی از مشکلات مهم شناخته شده در بحث مدیریت شهری در جهان معضل سگ‌های آزاد پرسه زن استسگ‌های پرسه‌زن آزاد(ولگرد)

وی در خصوص طبقه بندی سگ ها گفت: سگ‌هایی که محدودیتی برآن اعمال نشده است به عنوان سگ‌های پرسه‌زن آزاد(ولگرد) شناخته شده که در همه جا پرسه می‌زنند، توان زاد و ولد زیادی دارند.

سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها ادامه داد: این حیوانات بر اساس تعاریف و دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی (WOAH)سازمان جهانی بهداشت حیوانات سگ‌ها شامل سه بخش؛ سگ‌های پرسه‌زن آزاد صاحبدار، بلاصاحب و فرال هستند.

وی تصریح کرد: حیوان «فرال»، حیوانی از نسل حیوانات اهلی است که از حالت اهلی یا اسارت فرار کرده و کم وبیش به صورت وحشی زندگی می‌کنند، و همچنین باید تاکید کرد در سال ۲۰۲۲ مطابق با آخرین به روز رسانی دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت حیوانات کلمه ولگرد (Stray) به کلی حذف و به جای استفاده از واژه «سگ‌های ولگرد» از واژه «سگ‌های پرسه زن آزاد» استفاده شده است.

وی ادامه داد: سگ‌های پرسه صاحبداربه سگ های اطلاق می شود که در بازه زمانی خاص تحت نظارت مستقیم و اعمال و محدودیت شعاع حرکتی نباشد (مانند سگ‌های گله، سگ‌های نگهبان).

عدم تدوین قانون جامع در خصوص مدیریت جمعیت سگ‌ها در کشور/برخوردهای سلیقه‌ای و غیرکارشناسی

احمدی دربیان چالش‌ها و مشکلات موجود در مدیریت کنترل جمعیت سگ‌های پرسه زن به عدم وجود قانون جامع مدیریت سگ‌ها تاکید کرد و گفت :قانونگذاری در زمینه مدیریت جمعیت سگ‌ها اولین و مهم‌ترین اقدام در خصوص پیشگیری یا کاهش چالش‌های پیش‌روی است و عدم تدوین قانون جامع در خصوص مدیریت جمعیت سگ‌ها در کشور، زمینه را برای برخوردهای سلیقه‌ای و غیر کارشناسی فراهم کرده و این خلاء باعث تشدید آثار سویی بر محیط زیست و سلامت انسان و همچنین افزایش حیوان آزاری و تضییع حقوق حیوانات، فسادهای مالی صورت گرفته، می شود.

عدم مدیریت اصولی و کارآمد پسماند و اثر آن در افزایش سگ های پرسه زن

وی در ادامه چالش ها و مشکلات موجود در مدیریت جمعیت سگ‌های پرسه زن به عدم مدیریت اصولی و کارآمد پسماند که باعث ایجاد کلونی سگ‌های بلاصاحب می‌شود هم اشاره کرد و تصریح کرد: پسماندهای مدیریت نشده در همه جای جهان یک عامل اساسی در افزایش سگ‌های پرسه‌زن است.

سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در این خصوص به جایگاه کم‌رنگ سازمان دامپزشکی کشور در مدیریت جمعیت سگ‌ها نیز اشاره کرد و گفت:با وجود نقش کلیدی سازمان دامپزشکی کشور به عنوان یک سازمان تخصصی در مدیریت بهینه جمعیت و ساماندهی سگ‌های پرسه‌زن آزاد، بر طبق بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ و همچنین بند ۳۱ ماده ۱۰ اساسنامه دهیاری‌ها، مدیریت اجرایی سگ‌های بلاصاحب بر عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور است.

پسماندهای مدیریت نشده در همه جای جهان یک عامل اساسی در افزایش سگ‌های پرسه‌زن است

وی افزود: براساس پروتکل ها و دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی سازمان جهانی بهداشت حیوانات موفقیت در امر مدیریت جمعیت سگ‌ها زمانی امکان‌پذیر است که از روش‌های تلفیقی با مدیریت سازمان دامپزشکی کشورها صورت پذیرد.

آمار صحیحی از توزیع جمعیت و نژادهای مختلف سگ‌های بلاصاحب یا سگ‌های پرسه‌زن آزاد وجود ندارد

احمدی همچنین عدم وجود پایگاه داده مناسب در خصوص وضعیت جمعیت سگ‌های بلاصاحب را یکی دیگر از مشکلات موجود دراین زمینه خواند و تاکید کرد:متاسفانه در کشور داده‌ها، اطلاعات و آمار صحیحی از توزیع جمعیت و نژادهای مختلف سگ‌های بلاصاحب یا سگ‌های پرسه‌زن آزاد وجود ندارد.

وی یادآوری کرد:عدم توجه کافی به واکسیناسیون سگ‌ها علیه بیماری هاری، عدم مالکیت مسئولانه این حیوانات، نبود اعتبارات لازم برای مدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های بلاصاحب، هزینه‌های جمع‌آوری، نگهداری از دیگر مشکلات در این خصوص محسوب می شود.

هزینه گران واکسیناسیون سگ‌ها علیه بیماری هاری

سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها همچنین به این موضوع که دارو دامپزشک بسیار گزاف و گران است نیز اشاره کرد و تاکید کرد: بطوریکه هزینه متوسط برای اجرای کامل فرآیند واکسیناسیون برای یک سگ ماده ۱۵ میلیون ریال و سگ نر حدود ۱ میلیون ریال است.

وی با تاکید براینکه تمام وظایف بر دوش شهرداری یا دهیاری است، گفت:در طرح زنده‌گیری تنها روشی که عملی است خفت‌گیری یا استفاده از کچر است که آن هم با تحرک حیوان با مشکل همراه است.

کچر، ابزاری اصولی و تخصصی است که مانع آسیب رساندن به نخاع، ستون فقرات، مهره های گردن و سایر اجزای بدن حیوانات بی سرپناه، در هنگام مهار و انتقال آنها توسط افراد، گروه ها و تیم ها به منظور امداد رسانی و عقیم سازی و فرآیند درمانی می گردد و از آسیب های مطرح شده، که بارها بعلت استفاده از ابزارهای غیر اصولی دیده شده جلوگیری می کند.

غذا رسانی غیراصولی به حیوانات باعث افزایش تعداد سگ‌ها می‌شود

احمدی با بیان اینکه کشتار حیوان به هر شکلی تبعات و پیامدهای منفی داشته که در نهایت متوجه شهرداری و وزارت کشور است، اعلام کرد:غذا رسانی غیر اصولی به حیوانات از سوی حامیان باعث افزایش تعداد سگ‌ها در سطح شهرها می‌شود و دراین خصوص هم باید گفت که تعداد گروههای حامی مردم نهاد بدون مجوز درسطح شهرهای کشور بسیار زیاد است و بعضی اوقات با جوسازی به دنبال انتفاع می باشند.

وی تاکید کرد: با توجه به تحرک حیوان امکان دقیق مشخص کردن محدوده زیست در هر شهر و روستا مقدور نیست، گفت :عدم امکان تامین زمین مناسب برای نگهداری سگ ها و امکان تغییر کاربری مراکز قبلی، عدم امنیت پرسنل اجرایی و ستادی در مواجهه با شهروندان هنگام اجرای طرح زنده‌گیری، بار فشار روانی ناشی از تماس و مراجعات مردمی بر شهرداری‌ها، (بطوریکه برخی مدعی اند چرا سگ‌ها جمع نمی‌شوند برخی مدعی اند چرا سگ‌ها جمع می‌شوند.)

قانون جامع و مانعی برای تکالیف هر دستگاه متناسب با شرایط کنونی وجود ندارد

سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به عدم رهاسازی سگ‌های بلاصاحب عقیم و واکسیناسیون شده باعث ورود وحوش به شهرها شده است. (موازنه زیستی بهم می خورد) نیز پرداخت و خاطرنشان کرد: قانون جامع و مانعی برای تکالیف هر دستگاه متناسب با شرایط کنونی وجود ندارد.

قانون جامع و مانعی برای تکالیف هر دستگاه متناسب با شرایط کنونی وجود ندارد

سهم و حدود ورود NGO ها مشخص نیست

وی در ادامه چالش‌ها و مشکلات موجود در مدیریت کنترل جمعیت سگ‌های پرسه زن به سهم، حدود و ثغور ورود NGO ها مشخص نیست نیز اشاره کرد و گفت : گاهی در کار اجرایی شهرداری‌ها اخلال می‌کنند و برخی NGO ها راسا اقدام به جمع‌آوری، نگهداری و … سگ های بلاصاحب می‌کنند و دستگاهی ناظر به کار حامیان نیست وگاهی به دنبال منافع مالی هستند.

احمدی به دیدگاه‌های مذهبی مبنی بر عدم واگذاری سگ به افراد/عدم غذارسانی/عدم ایجاد مرکز نگهداری و مراقبت و … وجود دارد نیز پرداخت و تصریح کرد:در برخی از شهرها پدیده گرگاس(ترکیب سگ/گرگ) به وجود آمده است و تشخیص گرگاس بسیار سخت است نیاز به آزمایش ژنتیکی دارد.

بیماری «هاری» بیشتر ناشی از تحریک سگ از سوی شهروندان صورت می‌گیرد

وی با بیان اینکه توله های سگ را نمی توان عقیم و یا رهاسازی کرد و این امر هم یکی از مشکلات دراین خصوص است ، تاکید کرد: سازمان دامپزشکی نمی تواند در انتها، مرگ با ترحم را برای تمامی سگ ها تایید ‌کند و همچنین عدم وجود آموزش‌های همگانی کافی برای شهروندان به منظور شناخت بیماری‌های انتقال از سگ‌ها به انسان مثلا بیماری هاری بیشتر ناشی از تحریک سگ از سوی شهروندان صورت می‌گیرد.

سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها محدودیت های مربوط به عدم امکان اطلاع‌رسانی مناسب در خصوص موضوع سگ های پرسه زن را یکی دیگر مشکلات مدیریت و کنترل این سگ ها خواند و گفت:عدم پیش بینی مجازات برای برخورد با خاطیان(عدم اجرای مناسب طرح) نیز در این موارد مهم است.

راهکاری پیشنهادی در مدیریت سگ‌های پرسه زن (بلاصاحب) /تدوین قانون جامع

احمدی در مورد راهکاری پیشنهادی در مدیریت سگ‌های پرسه زن (بلاصاحب) مطرح است، تدوین قانون جامع در این خصوص، با توجه به صرف هزینه بالای درمان حیوان گزیدگی توسط وزارت بهداشت، ‌ درمان و آموزش پزشکی کشور در جهت پیشگیری از بروز بیماری هاری، پیشنهاد می شود.

وی افزود: البته بخش بسیار اندکی از این اعتبارات جهت کمک به اجرای طرح زنده‌گیری و تامین داروهای بیهوشی مورد نیاز در اختیار شهرداری‌ها قرار گیرد و این امر موجب خواهد شد که طی سال‌های آتی تعداد گزش و به دنبال آن هزینه‌های وزارت بهداشت در این خصوص به میزان چشمگیری کاهش یابد.

تدوین قانون جامع در این خصوص، با توجه به صرف هزینه بالای درمان حیوان گزیدگی توسط وزارت بهداشت، ‌ درمان و آموزش پزشکی کشور در جهت پیشگیری از بروز بیماری هاری، پیشنهاد می شودتخصیص اعتبارات لازم در قوانین بودجه سنواتی کشور

سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در ادامه راهکارهای پشنهادی به تخصیص اعتبارات لازم جهت تامین تجهیزات و تاسیسات مورد نیاز در جهت اجرای طرح مدیریت و کنترل جمعیت سگ های بلا صاحب در قوانین بودجه سنواتی کشور نیز اشاره کرد و تاکید کرد: آموزش و قانونگذاری برای غذارسانی کنترل شده و مسئولانه در کشور و ضرورت نظارت سازمان دامپزشکی برمدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های گله و نگهبان و افزایش امنیت کودکان با آموزش های اصولی و علمی دراین خصوص می تواندموثرباشد.

وی افزود: توجه به نقش و ظرفیت سمن‌ها، ایجاد یک نظام مدیریت جامع در کشور و مدیریت مناسب پسماندهای شهری می تواند بخش دیگری از راهکاری پیشنهادی در مدیریت سگ‌های پرسه زن (بلاصاحب) باشد.

اقدامات انجام شده توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور/تدوین پیش نویس مدیریت جمعیت سگ‌های بلاصاحب (پرسه زن آزاد)

سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در مورد اقدامات انجام شده توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشوردر خصوص مدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های پرسه زن به تهیه و تدوین پیش نویس مدیریت جمعیت سگ‌های بلاصاحب (پرسه زن آزاد) اشاره کرد.

وی ادامه داد: پیشنهاد به مراجع ذیربط جهت تدوین قانون جامع مدیریت سگ‌ها، ابلاغ بخشنامه‌های مختلف با رویکرد تاکید مکرر بر اجرای اصولی طرح کنترل جمعیت سگ‌های بدون صاحب، نظارت بر عملکرد شهرداری‌ها (در سطوح استانی و ملی)، تخصیص ۱۰۰ قبضه سلاح بیهوشی به شهرداری ها، تخصیص اعتبار به شهرداری‌های با جمعیت کمتر از ۵۰ هزار نفر، برخورد با شهرداری‌های متخلف در اجرای طرح، برگزاری نشست‌های علمی با اساتید برجسته دانشگاهی و برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران و کارشناسان استانداری‌ها و شهرداری‌ها از اقدامات انجام شده توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در این خصوص است.

احمدی تاکید کرد: دراین خصوص، نظارت بر ستادهای استانی و شهرستانی در قالب بازدید کارشناسی، ‌ شرکت در جلسات، راهنمایی و سمینارهای آموزشی دوره ای راهبری و سیاستگذاری جهت اجرای دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی این سازمان صورت می گیرد که عملکرد کارگروه‌های استان و شهرستان در برخی از استان‌ها در جمع بندی ارزیابی کلی مطلوب بوده لیکن بر اساس گزارشات و پایش های مستمر برخی از شهرها عملکردشان رضایت بخش نبوده که هم به صورت شفاهی و هم کتبی و گاهی معرفی به تخلفات اداری در دستور کار وزارت کشور بوده است.