داروخانه‌های آنلاین؛ راهی برای سودجویی از اطلاعات بیماران
امروزه بسیاری از داروخانه‌های سراسر کشور برای فروش بیشتر، برخی از محصولات دارویی، درمانی، آرایشی و بهداشتی خود را در سایت‌ها و صفحات مجازی به اشتراک گذاشته و به صورت مجازی نسخه پیچیده و دارو می‌فروشند.
گروه پایگاه خبری هیچ یک – طناز اصفهانی: «ارسال رایگان – تحویل فوری»؛ احتمالاً این جمله را زیاد دیده یا شنیده‌اید. سایت‌ها، کانال‌های تلگرامی، پیج‌های فروش دارو، در و دیوارهای داروخانه‌ها ومراکز درمانی و… از جمله مکان‌هایی است که داروخانه‌های آنلاین از این شعار برای تبلیغ و فروش محصولاتشان در آنها استفاده می‌کنند.
داروخانه آنلاین چیست؟
شاید برایتان سؤال شود که داروخانه آنلاین چیست؟ مگر می‌شود به صورت مجازی هم دارو خرید؟ مدتی است که داروخانه‌های مجازی به جمع آنلاین شاپ‌ها یا همان فروشگاه‌های اینترنتی اضافه شده‌اند. بسیاری از داروخانه‌های سراسر کشور برای فروش بیشتر، برخی از محصولات دارویی، درمانی، آرایشی و بهداشتی خود را در این سایت‌ها و کانال‌ها به اشتراک گذاشته و به صورت مجازی نسخه می‌پیچند و دارو می‌فروشند.
این داروخانه‌ها در برخی مواقع خصوصاً در کانال‌های تلگرامی، برخی از داروهای نادر و کمیاب اما موجود در داروخانه را با چندبرابر قیمت به صورت آزاد به بیمار می‌فروشند و سودجویی می‌کنند. یا حتی در مواردی برخی از محصولاتی که تاریخ انقضای آنها نزدیک است را به عنوان کالای تخفیف خورده تبلیغ و به مشتری‌های خود عرضه می‌کنند.
داروخانه‌های مجازی؛ راهی برای سودجویی از اطلاعات بیماران
اما قضیه به همین‌جا ختم نمی‌شود. دارو یک کالای بسیار حیاتی اما خطرناک است. زیرا استفاده از دارو یا دز اشتباه آن، می‌تواند جان انسان را به خطر بیندازد. به همین دلیل داروی فروخته شده باید توسط دکتر داروساز تأیید و بررسی شود. آیا در داروخانه‌های مجازی، این بررسی توسط داروساز انجام می‌شود؟
همچنین یکی از مسائل و شبهات فروش دارو در داروخانه‌های مجازی که موجب نگرانی برخی از مسؤولان فعال در صنعت دارو شده، سوءاستفاده از اطلاعات شخصی بیماران توسط افراد سودجو است. زیرا برای تأیید برخی از نسخ نیاز به کدملی و برخی از اطلاعات محرمانه بیمار است که به راحتی در اختیار این افراد قرار می‌گیرد.
از این رو برخی از اعضای کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران، نسبت به «سوءاستفاده از اطلاعات بیماران از طریق پلتفرم‌های آنلاین فروش دارو» ابراز نگرانی کرده و خواستار پذیرش سیر تحولات و قانونمند کردن فعالیت پلتفرم‌های این حوزه شده‌اند.
حال در زمینه داروخانه‌های آنلاین سؤالاتی مطرح است. داروخانه‌های آنلاین نظام سلامت را با چه چالش‌هایی مواجه می‌کند؟ برای برطرف کردن این چالش‌ها چه اقداماتی باید انجام شود؟
داروخانه‌های آنلاین = مهاجرت داروسازان
به ادعای محمد عبده زاده رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران، اقتصاد داروخانه‌های دایر در سطح شهر تحت تأثیر داروخانه‌های مجازی بوده و این مسئله ممکن است به موج جدید مهاجرت‌ها دامن بزند.
همچنین وی معتقد است: از نظر حقوقی، تدوین آیین‌نامه‌ها برای اصلاح این پلتفرم‌ها باید منطبق بر قوانین بالادستی باشد. مواجهه سازمان‌های بیمه‌گر با پلتفرم‌های آنلاین فروش دارو و محدودیت‌هایی که به لحاظ حقوقی وجود دارد، یکی دیگر از مسائلی است که در زمینه فعالیت داروخانه‌های آنلاین مطرح است.
داروخانه‌های آنلاین؛ چالش جدید نظام سلامت
عبده زاده یکی دیگر از چالش‌های فعالیت این پلتفرم را حفظ امنیت اطلاعات شخصی بیماران و دسترسی به داده‌های تجویز پزشکان دانست و گفت: سطح دسترسی نرم‌افزارهایی موجود، امکان دسترسی به اطلاعات محرمانه بیمار را با استفاده از نسخ آنان فراهم ساخته و این امکان برای اشخاص و شرکت ایجاد شده تا با بهره‌گیری از این نرم‌افزارها تشخیص دهند که کدام پزشک چه دارو یا آزمایشی را برای بیمار تجویز کرده است. این موضوع به لحاظ محرمانه بودن اطلاعات بیمار به چالش جدی نظام سلامت تبدیل خواهد شد.
وی ادامه داد: ضمن اینکه سطح دسترسی به داروهای تخصصی، مخدر، سقط جنین و … نمی‌تواند بدون کنترل در بستر پلتفرم رها شود. بنابراین باید مسائلی مانند حفظ ضوابط اطلاعات شخصی بیمار، پزشک، سطح توزیع و عرضه دارو، سطح دسترسی به بانک اطلاعاتی و سرنوشت داروخانه‌های فعلی با دقت‌نظر و الگوبرداری از روش‌های موفقی که در سایر کشورها مورد آزمایش قرار گرفته است، با مشارکت ذی‌نفعان تعیین و تکلیف شود.
در حالی که سعید کاظمی مدیرکل دفتر فناوری و اطلاعات سازمان غذا و دارو معتقد است که ضعف‌های موجود در قوانین و مقررات با زور و مقاومت قابل حل نیست.
وی در ادامه بیان کرد: قانون در این سال‌ها به نفع حوزه سلامت نبوده است و ضعف قانونگذاری باید حل شود. در عین حال، در زیرساخت بسیار ضعیف هستیم و متولی زیرساخت اصلا پاسخگو نیست.
امنیتی کردن اطلاعات موجود در پلتفرم‌ها اشتباه است
حسن شکوهی، رئیس اتحادیه واردکنندگان مکمل‌های غذایی با اشاره به این مسئله که امنیتی کردن اطلاعات موجود در پلتفرم‌ها به عنوان عامل بازدارنده، اشتباه است و باید به عنوان عامل کارآمد در طراحی سیستم به کار رود، گفت: باید سازوکاری طراحی شود که آسیب به بیمار به حداقل برسد و این قضیه مستلزم طراحی سازوکار معین است.
چه کسی باید بر فعالیت داروخانه‌های مجازی نظارت کند؟
شهرام کلانتری رئیس انجمن داروسازان ایران با اشاره به موضوع امنیت اطلاعات بیماران گفت: حفظ امنیت اطلاعات بیماران جزو وظایف وزارت بهداشت و دولت است. پیشنهاد ما این است که سرور متمرکزی در وزارت بهداشت برای جمع‌آوری داده‌ها تهیه شود.
در حالی که محمود فاضل رئیس شورای عالی نظام پزشکی معتقد است که وزارت بهداشت توسط نهادهای دیگر مورد ظلم قرار گرفته است.
وی در این خصوص تأکید کرد: در موضوع پلتفرم‌ها، محوریت با سازمان غذا و دارو است؛ اما توسط نهادهای دیگر تحت فشار قرار می‌گیرد.
همچنین فاضل با انتقاد از مداخله نهادهایی نظیر شورای رقابت و هیات مقررات‌زدایی در حوزه سلامت گفت: وظیفه ما در نظام پزشکی و سایر انجمن‌ها این است که به وزارت بهداشت کمک کنیم تا از کنج رینگ درآید و با انجام شدن بررسی‌های حقوقی و میزان ورود دیگر نهادهای به مسائل حوزه سلامت، مورد بازنگری قرار گیرد.
وی با بیان اینکه تعلل وزارت بهداشت در تعیین و تکلیف مسائل این حوزه، خطراتی را برای نظام سلامت به همراه خواهد داشت، تأکید کرد: ما باید کمک کنیم تا وزارت بهداشت وظایف از دست رفته خود را باز پس بگیرد. ما باید به دولت آموزش دهیم که وقتی قانونی می‌نویسد، باید ذی‌نفعان در آن مشارکت داشته باشند. در بخش پلتفرم‌ها نیز ما باید همگام با روندهای جهانی پیش برویم وگرنه جا خواهیم ماند.
مسؤول چه کسی است؟
محمدعلی مظلومی، عضو انجمن داروسازان تهران می‌گوید: حوزه پزشکی با همه مسائل متفاوت است و اشتباه این است که دارو را با بقیه مسائل به صورت یکسان بنگریم. در عین حال نباید از بخش دولتی انتظار داشته باشیم که وارد شود و زیرساخت مناسب ایجاد کند.
وی در ادامه گفت: یکی از مسائلی که باید به آن پاسخ داده شود، این است که اگر در پلتفرم‌های آنلاین دارو به صورت اشتباه ارسال شود، مسئولیتش با چه کسی است؟ مساله صرفاً ارائه دارو به بیمار نیست؛ بیمار در داروخانه‌ها مشاوره‌هایی هم دریافت می‌کند که در تصمیم‌گیری‌ها باید به این مسائل توجه شود.
گوش شنوا نداریم…
مینا آژوغ، سرپرست اداره امور داروخانه‌ها و شرکت‌های سازمان غذا و دارو در این باره توضیح داد: تابستان سال گذشته با این مسئله روبه‌رو شدیم که باید در وزارت بهداشت با همکاری وزارت ارتباطات آیین‌نامه‌ای برای توزیع دارو از طریق پلتفرم‌ها تدوین کنیم.
وی در ادامه توضیح داد: اما متاسفانه گوش شنوایی برای توجه به نظرات کارشناسی حوزه سلامت وجود نداشت و توجهی به نظرات کارشناسی ما صورت نگرفت. نکته حائز اهمیت این است که توزیع و عرضه دارو کاملا با یکدیگر متفاوت هستند. اکنون بسیاری از شرکت‌های پخش از ظرفیت پلتفرم‌ها برای لجستیک خود استفاده می‌کنند.
دغدغه ما با وزارت بهداشت یکی است
علیرضا بهرامی از ستاد اقتصاد دیجیتال معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: ما در مسئله فعالیت کسب‌وکارهای اینترنتی با وزارت بهداشت هم‌دغدغه هستیم. البته قصد پلتفرم‌ها، داروخانه اینترنتی نیست. در مورد موضوع داده و پردازش داده هم ما قانونی داریم که از آن غفلت کرده‌ایم.
وی در ادامه توضیح داد: در مورد مسئله توزیع و انحصار و رقابت هم در خود مصوبه هیات وزیران آمده است که این دستورالعمل با رعایت اصل رقابت و جلوگیری از انحصار نگاشته شود. موضوع توزیع متفاوت با عرضه است و معاونت حقوقی ریاست جمهوری در مورد توزیع تفسیریه حقوقی داده است که در مورد القای مصرف و مصرف خودسرانه نیز همه چیز می‌تواند قاعده‌مند شود.
پیش نویس آئین نامه اجرایی به وزارت بهداشت اعلام می‌شود
براساس مصوبات اعضای کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران، باید نظرات بخش خصوصی در مورد پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی فروش اینترنتی دارو به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام شود و تدوین این پیش‌نویس از این وزارت‌خانه مورد پیگیری قرار گیرد.
