واکسن سرطان از همیشه نزدیک‌تر است
شرکت‌های مشهور داروسازی جهان سخت به دنبال ساخت واکسن برای درمان سرطان هستند و برای دستیابی به آن به خود بدن متوسل شده‌اند که گویی دستاویز خوبی نیز برای درمان یکی از مخوف‌ترین بیماری‌های بشر است.
یکی از هیجان انگیزترین پیشرفت‌ها، واکسن‌های سرطان هستند. دانشمندان از هوش مصنوعی برای شناسایی جهش‌هایی در تومورهای سرطانی استفاده می‌کنند که سیستم ایمنی می‌تواند آنها را تشخیص دهد، سپس واکسن‌های شخصی‌سازی شده‌ای را ایجاد می‌کنند که برای تقویت سیستم ایمنی بدن بیمار طراحی شده است تا آنها را شکار کرده و از بین ببرد.
در سال ۲۰۱۷ شرکت مدرنا(Moderna) با همکاری شرکت غول داروسازی به نام مرک(Merck)، برنامه‌های خود را برای شروع آزمایش‌های انسانی با واکسنی شخصی‌سازی‌شده که تومورهای جامد را هدف قرار می‌دهد، اعلام کرد.آنها برای ساختن یک واکسن خاص برای هر بیمار، با تعیین توالی دی‌ان‌ای سلول‌های سالم و سرطانی بیمار شروع می‌کنند. با مقایسه این دو، آنها صدها و گاهی هزاران جهش در سلول‌های سرطانی را شناسایی می‌کنند.
سپس از هوش مصنوعی برای انتخاب ۳۴ جهش در هر بیمار استفاده می‌کنند که به احتمال زیاد باعث ایجاد پاسخ قوی از سیستم ایمنی می‌شود.این شرکت‌ها برای آموزش الگوریتم‌ها با مراکز پزشکی دانشگاهی همکاری کرده‌اند تا به نمونه‌های بیوپسی دسترسی پیدا کنند.
هوش مصنوعی همچنین اصول اولیه ایمونولوژی(ایمنی‌درمانی) را در مورد اینکه کدام یک از ویژگی‌های پروتئین‌ها و اسیدهای آمینه به راحتی توسط سلول‌های ایمنی بدن تشخیص داده می‌شود، به کار می‌گیرد.مدرنا بر اساس این اطلاعات، در حال کار روی یک واکسن آران‌ای(RNA) شخصی است که وقتی به بیمار تزریق می‌شود، واکنش بزرگی ایجاد می‌کند و باعث می‌شود بدن ارتشی از سلول‌های ایمنی را که به طور خاص برای جستجو و حمله به سلول‌هایی که هر یک از ۳۴ پروتئین‌های ایمنی را بیان می‌کنند، تولید کند.
واکسن‌های RNA که برای تولید واکسن کووید-۱۹ استفاده می‌شوند، دستورالعمل‌هایی را به سلول‌ها وارد می‌کنند که باعث می‌شود پروتئین خاصی مرتبط با یک ویروس یا تومور(اما نه خود ویروس یا تومور) تولید کنند. این واکسن باعث می‌شود بدن به اندازه کافی پروتئین تولید کند که سیستم ایمنی احتمالاً آن را تشخیص دهد و آن را به عنوان خارجی تشخیص دهد و شروع به تولید سلول‌های ایمنی کند که برای جستجوی آن و از بین بردن آن طراحی شده‌اند.
استفان بانسل، مدیرعامل شرکت مدرنا می‌گوید: رویکرد این شرکت بر این باور عمیق استوار است که سیستم ایمنی بدن می‌تواند سرطان را شکست دهد. این باور از یک واقعیت ساده ناشی می‌شود. این که در افراد سالم، سیستم ایمنی به طور معمول سلول‌های سرطانی را قبل از تبدیل شدن به تومور می‌کشد. به همین دلیل است که طراحی درمان‌ها بر اساس امضای ژنتیکی سرطان مورد هدف، منطقی‌تر از رویکرد سنتی هدف‌گیری سرطان بر اساس بخشی از بدن است.
وی افزود: آنچه امروز می‌دانیم و ۲۰ سال پیش نمی‌دانستیم این است که سرطان همیشه یک بیماریِ مربوط به دی‌ان‌ای و ناشی از جهش آن است. مردم قبلاً در مورد سرطان به عنوان یک بیماری فکر می‌کردند که در یک یا چند اندام ظاهر می‌شود. اما توصیف عضوی که در آن توده وجود دارد، در مورد مکانیسمی که باعث ایجاد این سرطان شده است، اینکه چه ژن‌هایی باعث این سرطان می‌شوند و کدام ژن‌ها عامل سرطان و گسترش و رشد سرطان هستند، چیزی به شما نمی‌گوید.
مدرنا و مرک در ماه ژوئن ۲۰۲۳ گزارش دادند که تقریباً ۶۸ درصد از بیماران مبتلا به ملانوما(شایع‌ترین سرطان پوست) در مرحله ۳ و ۴ به واکسن پاسخ مثبت دادند. ۳۲ درصد نیز مشاهده کردند که سرطان‌شان پس از این درمان به گسترش خود ادامه می‌دهد یا جان خود را از دست دادند.
بانسل می‌گوید: ما هنوز نمی‌دانیم که چرا این واکسن روی برخی افراد اثر می‌کند و روی برخی دیگر نه. خیلی چیزها وجود دارد که ما هنوز در مورد سیستم ایمنی نمی‌دانیم، اما من کاملاً خوشبین هستم. تقریباً هر هفته یک مقاله جدید یا بینش جدید به وجود می‌آید که به این حوزه کمک می‌کند.
شرکت ژن‌تک(Genentech) یک شرکت بیوتکنولوژی مستقر در سانفرانسیسکو نیز در حال توسعه واکسنی است که برای حمله به تومورهای تکی طراحی شده است. این شرکت با شرکت بایوان‌تک(BioNTech) همکاری کرده است، شرکتی که مانند مدرنا نیز به دلیل نقش خود در ایجاد واکسن‌های mRNa برای کووید-۱۹ در طول همه‌گیری کرونا شناخته می‌شود.
ایرا ملمن معاون ایمونولوژی سرطان شرکت ژن‌تک و همکارانش در ماه مه مطالعه‌ای را در مجله نیچر(Nature) منتشر کردند که در آن جزئیات اثر واکسن خود را بر روی ۱۶ فرد مبتلا به یکی از شایع‌ترین و کشنده‌ترین انواع سرطان لوزالمعده(پانکراس) که دارای نرخ بقای پنج ساله حدود ۱۲ درصدی است، شرح دادند.واکسن آنها سلول‌های T را فعال کرد که قادر به تشخیص سرطان پانکراس در نیمی از بیماران بودند. یک سال و نیم پس از درمان، همه آن بیماران بدون سرطان باقی ماندند.
همچنین به نظر می‌رسید که سلول‌های T در یکی از بیماران که توسط واکسن تولید شده بودند، سلول‌های توموری را که به کبد گسترش یافته بودند، از بین برده‌اند. در مقابل، برای آن هشت بیمار که سیستم ایمنی آنها به واکسن پاسخ نداد، سرطان آنها به طور متوسط در عرض یک سال عود کرد.ماه گذشته، مرحله دوم کارآزمایی بالینی این واکسن با ثبت نام اولین بیمار از ۲۶۰ بیمار در نزدیک به ۸۰ نقطه در سراسر جهان آغاز شد. انتظار می‌رود نرخ موفقیت این واکسن در سال‌های آینده بهبود یابد.
