خانه، حیات وحش نیست!

گروه هیچ یک زندگی – این روزها خبری درباره علاقه مردم به خرید و نگهداری حیوانات وحشی منتشر شده که مصداق آن را احتمالا در فضای مجازی دیده‌اید، حیوانات وحشی که جایی در خانه و آپارتمان‌ها ندارند و با خودخواهی آدمها به اسارت در می‌آیند، بعد از گزارشی درباره خرید و فروش قاچاق حیوانات وحشی مثل توله شیر و خوک که به راحتی آب خوردن و کمتر از چند روز به دست فرد می‌رسید، برای جواب دادن به سوال‌هایی سراغ دکتر نیما پویان شاد رفتیم، دامپزشکی که دغدغه حیوانات و حیات وحش را دارد و با او درباره آگاهی نداشتن بسیاری از مردم درباره حیات وحش و حیوانات صحبت کردیم.

در ادامه گزارش از زبان دکتر نیما پویان شاد روایت شده است.

چوب لای چرخ طبیعت!

نگهداری گونه‌های حیات وحش بسیار کار اشتباهی است، دلیل اصلی آن هم این است که از طبیعت شکار می‌شوند؛ این از طبیعت شکار شدن مثل این است که ما یک چرخ ساعت حذف کنیم و با این کار عملکرد ساعت مختل می‌شود! این گونه‌ هم هر کدام در اکوسیستم خودشان حکم این چرخ دنده را دارند، نقش اساسی دارند و وقتی ما آن را جدا کنیم، هر چقدر  هم ادعا کنیم که از آنها عالی نگهداری می‌شود، باز آن حیوان در اسارت حذف شده و دیگر قادر به ادامه دادن نسل بعدی خودش نیست و نمی‌تواند ژن‌های خودش را به نسل بعد انتقال بدهد. این اولین و شاید مهمترین دلیلی باشد که می‌توان گفت که نگهداری گونه وحش کار اشتباهی است و این کار فرقی با کشتنش ندارد.

چشم‌وهم‌چشمی خرید حیوانات وحشی

بعضی از مردم تصوری از نگهداری حیوانات ندارند و بعد از خریداری تصمیم می‌گیرند حالا که کار از کار گذشته حداقل از آن حیوان خوب نگهداری کنند؛ ولی جدا از آسیبی که به اکوسیستم وارد می‌شود با این‌کار دیگران را هم به خرید و نگهداری حیوانات ترغیب می‌کنند. برای مثال فردی دانسته یا ندانسته، سنجاب ایرانی را برای نگهداری به عنوان حیوان خانگی از شکارچی یا بازارهای غیرقانونی خریداری کرده است، منِ نوعی با دیدن خاص بودن حیوان و بامزه بودن آن به خرید همان حیوان علاقه‌مند می‌شوم و به این صورت این چرخه خرید ادامه پیدا می‌کند. خب بدیهی است وقتی تقاضا زیاد شود، انگیزه شکار و قاچاق این حیوانات توسط شکارچی‌های غیرمجاز هم افزایش پیدا می‌کند، این کار به جمعیت حیوان شکار شده آسیب می‌زند و این مهمترین مشکلی است که وجود دارد. احتمالا شما هم در فضای مجازی ویدیویی از جدا کردن سنجابی از  لانه و خانواده‌اش در طبیعت را دیده‌اید، عمده سنجابهایی که در بازار می‌بینیم یا مردم نگهداری می‌کنند سنجاب بومی و ایرانی هستند، یک گونه حیات وحش بومی که اصلا به هیچ وجه نباید در خانه و محیطی به دور از حیات وحش نگهداری شود.

قاچاق میمون رزوس و شباهتش با انسان

مشکل دیگری که ما در ایران بسیار با آن روبه‌رو می‌شویم، خرید و نگهداری گونه میمون رزوس به عنوان حیوانی است که در خانه نگهداری می‌شود، یکی از میمون‌هایی که بسیار زیاد به چنگال قاچاقچیان می‌افتد، این حیوان متاسفانه در ابعاد کوچک و وقتی بچه است از کشورهایی مثل پاکستان قاچاق می‌شوند، در شرایط خیلی بد به ایران آورده می‌شود و برخی از مردم خوششان می‌آید و آنها را خریداری می‌کنند بدون آنکه از مشکلات احتمالی که این حیوان به وجود می‌آورد چیزی بدانند. خب اولین مشکلی که میمون رزوس به وجود می‌آورد که اتفاقا می‌تواند برای آدمها خطرناک باشد این است که رزوس احتمال دارد ناقل کلی بیماریهای مشترک با انسان باشد که غیر قابل کنترل، پیشگیری و درمان باشد. جدا از پرخاشگر بودن و خطرات احتمالی که وجود دارد، هیچ صلاحیت و شرایط استانداردی برای نگهداری رزوس در خانه وجود ندارد! چرا که این یک حیوان بسیار باهوشی است که زندگی اجتماعی دارد، هر کدام از آنها جایگاهی دارند و باید گروهی زندگی کنند. وقتی این شراط سپری نشود، خیلی از میمونهای رزوس وقتی بزرگتر میشوند، رفتاری پرخاشگرانه پیدا میکند و به خودشان آسیب می‌زنند مثل گاز گرفتن و…

سرنوشت تلخ میمون‌ها بعد از خرید

بعد این اتفاق و بزرگ شدن میمون سرنوشت خوبی در انتظار این حیوان بیچاره نیست، نه میتوانیم میمون را به طبیعت ببریم و رها کنیم چرا که اصل زادگاه او در کشور دیگری است و رها کردن آن میتواند ژنتیک جمعیت بومی همان منطقه را آسیب برساند، مورد بعد این است که چون در دسته و جمعیت بزرگ نشده و زیست نکرده حتی به فرض اینکه ما علم این را داشته باشیم که زادگاه میمون کجاست، گروه میمونها او را قبول نمیکنند و ممکن است کشته شود چرا که از دید آنها عضو خارجی محسوب می‌شود. مسئله بعد که مطرح می‌شود این است که خب به باغ وحش‌ها اهدا شوند؛ اما این هم امکان ندارد چون خود باغ وحشها همین الان یک جمعیت قابل توجهی از میمون‌ها را دارند و باز همان قصه که در طبیعت بود تکرار میشود، به فرض قبولی نگهداری در باغ وحش، باز میمون به عنوان عضو خارجی شناخته میشود و شانس زنده ماندن آن خیلی پایین است. رها کردن آن در طبیعت هم از او گونه مهاجم میسازد که به طبیعت آسیب میرساند. در نهایت سرنوشت میمون یا رفتن در یک قفسه کوچک و باریک و زندگی در شرایط بد خواهد بود یا سر از آزمایشگاه در می‌آورد و… افرادی که پای میمون را به خانه‌شان باز می‌کنند، روزی حتی تصور نمی‌کنند که با این کارشان جمعیت زیادی از میمون‌ها را بدبخت می‌کنند…

نگهداری حیوانات به روان آنها آسیب می‌زند

علاوه‌بر آسیب‌های بهداشتی و محیطی، آسیب روانی هم مهم است، در زیستگاه‌ حیوانات هیچ سرو صدا و آلودگی صوتی وجود ندارد، حالا همین حیوانات را برای اسارت به شهرهای شلوغ می‌آورند، زندگی آپارتمانی در مرکز شهری که پر از دود و سروصدا است، صبر کنید فقط همین نیست! خیلی از گونه‌ها تعذیه خاصی دارند که توسط انسان رعایت نمی‌شود. برای مثال خیلی از افراد به دلیل علاقه به پرنده‌های شکاری آنها را در خانه نگهداری می‌کنند، جدا از اینکه اصلا خانه و آپارتمان فضای کافی برای نگهداری و پرواز این پرنده‌ها نیست، غذای نامناسبی مثل دل و قلوه و آشغال گوشت حیوانات دیگر باعث میشود عضلات پرنده تحلیل رفته و آسیب ببیند، کجی، نرمی و شکنندگی استخوان هم از دیگر عوارض نگهداری پرنده در خانه است. عاقبت این  پرنده هیچوقت نمیتواند به طبیعت برگردد و یک نمونه حذف شده محسوب می‌شود.

چرا نباید به حیات وحش غذا بدیم؟

غذا دادن به گونه‌های حیات وحش، از گرازی که در جاده شمال است گرفته تا خرسی در جنگل شاید در ظاهر حرکت قشنگ و جذابی به نظر برسد ولی در باطن بسیار کار خطرناک و اشتباهی است. در تمام نقاط کشورهای پیشرفته غذادادن به گونه‌های حیات وحش غیر قانونی است و جریمه دارد. این کار یک سری مشکلاتی را ایجاد می‌کند از جمله مشکلات گوارشی مختلف که باعث مسمومیت حیوان می‌شود. از طرفی غذا دادن باعث می‌شود که حیوان برای غذا گرفتن از دست آدمها یا حتی زباله‌ها به آدم‌ها، جوامع بشری، روستا و شهرها نزدیک شوند و این نزدیک شدن باعث به وجود آمدن  تعارض بین انسان و آن گونه حیات وحش می‌شود. مشکل دیگر ایجاد وابستگی حیوان و تنبل شدن آن بر مسئله غذا است، عادت میکند که کسی هست که به او غذا بدهد و دیگر به سراغ غریزه طبیعی خود که شکار و رفتن به دنبال غذای طبیعی است نمی‌رود، مهارتهای که دارد را فراموش می‌کند و یا فرصت یادگیری آن مهارت را پیدا نمی‌کند و… مثلا اگر قرار باشد شما به پرنده‌ای که قرار است مثلا چند هزار کیلومتر را پرواز کند غذای بدهید، باعث می‌شود افزایش وزن پیدا کند و در مهاجرتش به مشکل بخورد، از طرفی آزاد کردن پرنده‌های در قفس هم که بومی آن شهر نیستند هم برای آنها مشکلاتی ایجاد میکند و به عنوان حیوان مهاجم شناخته می‌شود.

چه باید کرد؟

در ۹۹ درصد مواقع، خرید و نگهداری حیوانات حیات وحش کاری به شدت اشتباه است و باعث اختلال در چرخه طبیعت میشود، هر کدام از حیوانات از گونه‌های مختلف با شرایط و ویژگیهای متفاوت از هم به وجود آمده‌اند، خریداری و نگهداری از آنها نشانه نه‌تنها نشان‌دهنده علاقه آدمیزاد به حیوانات نیست بلکه خودخواهی و به اسارت کشاندن حیوانات را پررنگ می‌کند. ما انسانها با فرهنگ‌سازی، افزایش علم و آگاهی نسبت به موجودات حیات وحش و تنظیم قوانینی که جلوی قاچاق این حیوانات را می‌گیرد میتوانیم این‌طور علاقه خود را به حیوانات نشان دهیم چرا که حیات وحش جایی در خانه‌ای وسط شهر ندارد!