یک «شاد» و ۱۷ میلیون دانش‌آموز

تا قبل از کووید ۱۹ تنها چند موسسه آموزشی از روش‌های یادگیری آنلاین یا ترکیبی استفاده می‌کردند. به گزارش یونسکو در دوران همه‌گیری ویروس کرونا ۱۹۱ کشور در جهان (۹۸ درصد از جمعیت دانش‌آموزی جهان) به استفاده از روش آموزش آنلاین روی آوردند. استفاده از ابزارهای ویدئو کنفرانس یا نرم‌افزارهای یادگیری آنلاین از زمان کووید ۱۹ در مقایسه با قبل از این بحران، افزایش داشته است.
برخی از سایت‌ها مانند گوگل کلسروم(Google Classroom)، زوم(Zoom) و مایکروسافت تیم(Microsoft Team) بیش از سایر پلتفرم‌ها مورد استفاده قرار گرفتند. تا قبل از کرونا کاربران می‌توانستند یک کنفرانس تلفنی آنلاین در پلتفرم زوم به مدت ۴۰ دقیقه داشته باشند. با شیوع ویروس کرونا، مدیران این پلتفرم تصمیم گرفتند آن را برای دانشجویان دانشگاه رایگان کنند. تعداد کاربران گوگل کلسروم نیز تا مارس ۲۰۲۰ دو برابر شده و به ۱۰۰ میلیون نفر رسیده بود.

برخی از سایت‌ها مانند گوگل کلسروم(Google Classroom)، زوم(Zoom) و مایکروسافت تیم(Microsoft Team) بیش از سایر پلتفرم‌ها در دوران کرونا برای آموزش مجازی مورد استفاده قرار گرفتندانگلستان

در انگلستان، برخی سازمان‌های رسانه‌ای مانند بی‌بی‌سی(BBC) در حدود سه سال دوران پیک کرونا، بخش آموزش مجازی را تقویت کردند. Bitesize Daily که در ۲۰ آوریل۲۰۲۰ (۱ اردیبهشت ۱۳۹۹) راه‌اندازی شد، ۱۴ هفته آموزش مبتنی بر برنامه درسی را برای کودکان در سراسر بریتانیا ارائه داد. افراد مشهوری مانند فوتبالیست منچستر سیتی، سرجیو آگوئر(Sergio Agüero) هم برخی از این مطالب را آموزش می‌دادند.

برزیل

در دوران کرونا، شبکه تلویزیونی Futura Chanel برخی از محتواهای آموزشی را برای استفاده دانش‌آموزان در کانال یوتیوب خود قرار می‌داد. همه مدارس در پلتفرم Micrisoft TEAMS حساب کاربری رایگان داشته‌اند و برای تمام دانش‌آموزان و معلمان پروفایل ایجاده شده بود. هر موسسه آموزش عالی هم به طور مستقل با استفاده از پلتفرم‌های آنلاین مختلف و نرم‌افزارهای ویدئو کنفرانس جلسات آموزش از راه دور را برگزار می‌کرد. در این موسسات از برنامه‌هایی مانند Office ۳۶۵، Skype، Blackboard استفاده می‌شد.

هند

در هند برخی از پلتفرم‌های یادگیری آنلاین دسترسی رایگان به خدمات خود ارائه دادند. از جمله پلتفرم‌هایی مانند «BYJU’S» یک شرکت فناوری آموزشی و تدریس آنلاین مستقر در بنگلور هند است که در سال 2011 تاسیس شد و اکنون با ارزش‌ترین شرکت تکنولوژی آموزشی (Edtech) در جهان است. مرینال ماهیت(Mrinal Mohit) مدیرعامل شرکت در این زمینه گفته است: « از زمان اعلام کلاس‌های زنده رایگان در برنامه Think and Learn، BYJU’S شاهد افزایش 200 درصدی استفاده دانشجویان جدیدالورود از این سیستم آموزش مجازی بودیم.»

چین

در ۹ فوریه ۲۰۲۰ (۲۰بهمن۱۳۹۸) نزدیک به ۲۰۰ میلیون دانش‌آموز مدارس ابتدایی و متوسطه در چین ترم جدید خود را به صورت آنلاین آغاز کردند. وزارت آموزش و پرورش طرحی را با عنوان «تضمین یادگیری بدون اختلال در هنگام اختلال در کلاس‌ها» راه‌اندازی کرد. وزارت‌خانه کنفرانس‌های تلفنی را با آژانس‌های مدیریت مدرسه، مدیران پلتفرم‌های آنلاین و ارائه دهندگان دوره‌های آموزشی، ارائه دهندگان خدمات مخابراتی و سایر ذینفعان، به منظور برنامه‌ریزی برای اجرای این طرح برگزار کرد.

نزدیک به ۲۰۰ میلیون دانش‌آموز مدارس ابتدایی و متوسطه در چین از سیستم آموزش مجازی در دوران کرونا استفاده کردندوزارت آموزش و پرورش برای اجرای این طرح با وزارت صنعت و وزارت اطلاعات مشارکت کردند:

_ تمام ارائه دهندگان خدمات مخابراتی بزرگ را بسیج کنید تا خدمات اتصال به اینترنت را برای آموزش آنلاین به ویژه برای مناطقی که کمتر خدمت‌رسانی می‌کنند، تقویت شود.

_ پهنای باند پلتفرم‌های اصلی خدمات آموزش آنلاین به ویژه ظرفیت پلتفرم ابری ملی برای منابع آموزشی و خدمات عمومی در ارائه خدمات به میلیون‌ها بازدید کننده به طور همزمان ارتقا داده شود.

_ بسیج منابع در سطح جامعه برای ارائه دوره‌ها و منابع آنلاین. بیش از ۲۴هزار دوره آنلاین برای دانشجویان دانشگاه در دسترس قرار گرفت. ۲۲ پلتفرم معتبر دوره‌های آنلاین که اکثر آنها توسط هوش مصنوعی توانمند شده‌اند، برای ارائه دوره‌های آنلاین رایگان به مدارس ابتدایی و متوسطه بسیج شده بودند.

_ روش‌های منعطف و مناسب را برای تسهیل یادگیری اتخاذ کنید. به مدارس و معلمان توصیه می‌شود که شیوه‌های تحویل مناسب را بر اساس آمادگی الکترونیکی محلی از جمله پلتفرم‌های آنلاین، تلویزیون‌های دیجیتالی، یا برنامه‌های تلفن همراه انتخاب کنند. معلمان در مورد روش‌های تدریس از جمله پخش زنده آموزش‌های آنلاین راهنمایی دریافت کنند.

_ بخش مخابرات مسئول حفظ امنیت این پلتفرم‌های آنلاین است.

کرونا و آموزش آنلاین در ایران

در ایام قرنطینه و تعطیلی مدارس، شبکه آموزش تلویزیون با برنامه «مدرسه ایران» مسئولیت آموزش دانش‌آموزان را به عهده گرفت. اما در فروردین ۱۳۹۹ و تنها چندماه پس از شروع همه‌گیری ویروس کرونا و تعطیلی مدارس، وزارت آموزش و پرورش با همکاری شرکت همراه اول از نرم‌افزار «شاد» رونمایی کرد. تا اردیبهشت همان سال بیش از ۸ میلیون دانش‌آموز در این نرم‌افزار ثبت‌نام کرده بودند.

شاد تنها نرم‌افزار آموزشی ایرانی‌ است که شرایط آموزش آنلاین را برای ۹ میلیون دانش‌آموز از ۱۷ میلیون دانش‌آموز در مقاطع مختلف از سراسر کشور فراهم کرده استشاد(مخفف عبارت «شبکه آموزش دانش‌آموز») نرم‌افزار ارتباطی و آموزشی است که به منظور اجرای آموزش مجازی در زمان قرنطینه کرونا و در مواقع بحرانی بعد از آن هم به کمک آموزش آمد. تا قبل از آن محتواهای آموزشی کلاس‌ها در پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی ارسال می‌شد. برخی از مدارس غیرانتفاعی هم از نرم‌افزارهای ویدئوکنفرانس برای برگزاری کلاس‌های مجازی استفاده می‌کردند. شاد در روزهای ابتدایی فعالیت خود در مقایسه با نرم‌افزارهای مشابه خارجی و حتی نرم‌افزارهای ویدئوکنفرانس، امکانات کم‌تری داشت. این کاستی‌ها شاد را به یک پیام‌رسان مانند تلگرام تبدیل کرده بود.

شاد و دردسرهایش

امکانات کم شاد در روزهای شروع فعالیت، محدودیت‌هایی را برای معلمان در مسیر آموزش ایجاد کرده بود. سرعت پایین در ارسال اطلاعات، بارگذاری عکس و ویدئوها و دانلود آنها هم از دیگر مسائلی بود که معلمان، والدین و دانش‌آموزان با آن درگیر بوده‌اند.

نکته حائز اهمیت این است که در بسیاری مواقع آلودگی هوا، یخ‌زدگی معابر در زمستان و شیوع بیماری‌های فصل سرما سبب تعطیلی مقاطع مختلف مدارس در برخی از شهرهای کشور می‌شود. در این شرایط نرم‌افزار شاد تنها نرم‌افزار ملی است که می‌تواند جایگزین آموزش حضوری شود. این درحالی است که به گفته برخی از والدین، شاد در زمان کوتاه آموزش غیرحضوری با اختلال یا مشکلات مختلفی مواجه است که بر کمیت و کیفیت آموزش تاثیر می‌گذارد.

سرعت پایین در ارسال اطلاعات، بارگذاری عکس و ویدئوها و دانلود آنها از مسائلی است که معلمان، والدین و دانش‌آموزان در سیستم شاد همچنان با آن درگیر هستند«سهیلا نادری»؛ مادر دو فرزند محصل در مقاطع دبستان و متوسطه اول در مورد نمونه‌ای از این اختلال‌ها به پژوهشگر ایرنا گفت: «مشکل باز نشدن ویدئوهایی که معلم در کلاس آنلاین شاد ارسال می‌کند از زمان کرونا وجود داشته و هنوز هم وقتی مدارس تعطیل می‌شود این مشکل وجود دارد. این باعث می‌شود تا بچه کلافه شده و نتواند در کلاس تمرکز و حضور داشته باشد. این اختلال یادگیری را برای دختر کوچک من که دانش‌آموز مقطع دبستان است، سخت‌تر می‌کند.»

«محمد کاظمی» پدر دانش‌آموز کلاس چهارم است که درمورد شیوه ارسال محتوای آموزشی در کلاس‌های آنلاین به پژوهشگر ایرنا توضیح داد: «اگر قرار است محتواهای درسی در کانال و گروه‌های شاد ارسال شود، چرا در سایر پیام‌رسان‌ها هم کانال‌هایی وجود دارد که محتوای آموزشی در آن وجود دارد. مطالب درسی باید به صورت منسجم و متمرکز در شاد قرار داده شود و دانش‌آموزان تنها از همین طریق به این محتواها دسترسی داشته باشند.»

اکنون شاد تنها نرم‌افزار آموزشی ایرانی‌ است که شرایط آموزش آنلاین را برای ۹ میلیون دانش‌آموز از ۱۷ میلیون دانش‌آموز در مقاطع مختلف از سراسر کشور فراهم کرده است.