کاخ هشت بهشت اصفهان؛ مسحور کننده و چشم نواز
کاخ هشت بهشت یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اصفهان به شمار می‌رود. تزیینات کاخ در دوران صفویه به‌حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که هیچ سیاحی از اعجاب و تحسین آن‌ها خودداری نکرده است. این مجموعه با زیبایی‌هایی خود به‌عنوان یکی از زیباترین کاخ‌های ایران شناخته می‌شود.
گروه هیچ یک زندگی – پایتخت مبارک شاهان صفوی، اصفهان، با گستره وسیعی از بناهای تاریخی در جای‌جای شهر، مقصدی فوق‌العاده برای گردشگران داخلی و خارجی است. در هر گوشه از بافت تاریخی اصفهان، آثاری از سازندگی‌های پادشاهان صفوی را می‌توان مشاهده کرد. در این میان، کاخ‌ها، باغ‌ها و عمارت‌های چهارباغ مرکز ثقل شکوه اصفهان عصر صفوی تلقی می‌شدند. یکی از این عمارات صفوی کاخ هشت بهشت است. با ما همراه باشید.
معرفی کاخ هشت بهشت
کاخ هشت بهشت یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اصفهان به شمار می‌رود. تزیینات کاخ در دوران صفویه به‌حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که هیچ سیاحی از اعجاب و تحسین آن‌ها خودداری نکرده است. این مجموعه امروزه در خیابان باغ گلدسته قرار دارد و با زیبایی‌هایی خود به‌عنوان یکی از زیباترین کاخ‌های ایران شناخته می‌شود.
این کاخ را با نام‌های دیگری نظیر هشت به هشت و هشت در بهشت نیز می‌شناسند. در سال ۱۳۱۳ با شماره ۲۲۷، کاخ هشت بهشت در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. امروزه پارک شهید رجایی، از پارک های مشهور اصفهان، پیرامون کاخ قرار دارد و یکی از تفرجگاه‌های محبوب اهالی اصفهان است.
کاخ هشت بهشت کجاست؟
کاخ هشت بهشت در پارک شهید رجایی، در خیابان باغ گلدسته واقع شده است. برای دسترسی به این مکان می‌توانید از وسایل حمل‌ونقل عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به هشت بهشت، ایستگاه میدان امام حسین است که از ایستگاه تا مقصد را می‌توانید پیاده طی کنید. همچنین ایستگاه‌های اتوبوس میدان امام حسین و خیابان باغ گلدسته (خیابان هشت بهشت) در نزدیکی کاخ قرار دارند. پارکینگ عمومی خیابان گلدسته نیز در فاصله مناسبی از هشت بهشت واقع شده است.
تاریخچه کاخ هشت بهشت
ساخت کاخ هشت بهشت اصفهان در سال ۱۰۸۰ هجری قمری و مقارن با سومین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی به اتمام رسید و نمونه‌ای از عالی‌ترین کاخ‌های نشیمن دوران صفویه است. میرزا محمد طاهر نصرآبادی صاحب تذکره نصرآبادی، در تذکره خود نام بیش از هزار شاعر دوران صفویه را احیا کرد و خود نیز شعر می‌سرود. وی درباره بنای کاخ سلطنتی هشت بهشت اصفهان اشعاری سروده است که بیشتر آن‌ها ماده‌تاریخ بنای این قصر سلطنتی است.
گردید زمین اصفهان تاج جنان (۱۰۸۰) از قصر بلند قدر زیبا ارکان (۱۰۸۰)
پاینده عمارت از سلیمان زمان (۱۰۸۰) درگاه عبادت این بود ورد ملک (۱۰۸۰)
عمارت هشت بهشت در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و حکومت ظل السلطان بر اصفهان به مدرسه همایونی تبدیل شد. میر سید علی جناب مولف تاریخ (الاصفهان) در صفحه ۶۴ از این کتاب که دفتر اول آن در تاریخ ۱۳۴۲ هجری قمری در مطبعه فرهنگ اصفهان به چاپ رسیده است، چنین شرح می‌دهد: ۱۳۰۰ – ظل السطان مدرسه همایونی را در هشت بهشت تاسیس کرد تحت ریاست علی‌خان ناظم العلوم، دو سال بیشتر دوام نکرد لیکن اثرات خوبی گذارد.
دیولافوآ نیز ضمن شرحی که در سفرنامه خود از باغ و عمارت هشت بهشت داده است، به مدرسه همایونی هشت بهشت اشاره می‌کند: ایرانیان بزرگ و کوچک، خوشنویس یا بدنویس، شاگرد یا معلم ، همه کاغذ را به کف دست قرار داده یا روی زانو گذارده ومینوسند، هرگاه فرشی روی زمین افتاده باشد و چوب‌فلکی هم درکناری دیده شود می‌توان فهمید که اینجا دیوان‌خانه یا مکتب است.
باغ و قصر هشت بهشت از طرف ناصرالدین‌شاه قاجار به بانو عظمی افتخار الدوله واگذار شد؛ مشروط بر اینکه وضع و هیئت آن را تغییر ندهد و حریم آن را در خیابان چهارباغ در کمال تنظیف و تنقیح نگاه‌داری کند. پس از فوت بانوی مزبور، باغ و قصر هشت بهشت در تصرف وراث او باقی ماند؛ ولی در این مدت تغییرات کلی در وضع باغ و قصر مزبور به‌وسیله متصرفین بنا داده و مانند عالی‌قاپو و چهلستون، تزیینات نقاشی و طلاکاری و آینه‌کاری آن در زیر قشری از گچ با تزیینات گچی مستور شد. از تاریخ پانزدهم شهریورماه ۱۳۴۳ باقی‌مانده باغ هشت بهشت و قصر مزبور رسما به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد. هشت بهشت امروز همچون سایر بناها و آثار تاریخی کشور زیر نظر سازمان میراث فرهنگی به حیات خود ادامه می‌دهد.
معماری کاخ هشت بهشت
این عمارت ۳۰ متر طول و ۳۵/۲۶ متر عرض دارد، از سطح مجاور باغ آن دو متر بلندتر است و به‌وسیله دو پلکان ۱۰ پله‌ای (متصل به نماهای شرقی و غربی قصر) از زمین جدا می‌شود. پس از آن ایوانی با دو ستون چوبی بلند وجود دارد که با ورودی‌هایی به سرسرای مرکزی ارتباط پیدا می‌کند. طاق این سرسرا به یک نورگیر گنبدی شکل با هشت پنجره چوبی ختم می‌شود. در وسط سرسرا حوضی هشت‌ضلعی قرار دارد که قطر آن ۳۰/۳ متر است و فواره دارد. درهای اطراف این سرسرا به اتاق‌های هشت‌ضلعی راه می‌یابد که به پذیرایی از زن‌ها اختصاص داشته است.
ایوان اصلی به‌سوی شمال قصر و هشت‌ضلعی است و دو ستون بلند از چوب سرو دارد. در وسط ایوان اصلی حوضی به طول ۸۰/۲ و عرض ۳۰/۲ با فواره‌ای در میان آن ساخته شده است. سقف این ایوان دارای تزیینات بسیاری است و دیوارهای داخلی قصر هم با نقاشی و طلاکاری و اشکال پرندگان مختلف و گل‌های رنگارنگ و شیشه‌کاری‌ها و آینه‌کاری‌ها تزیین‌شده‌اند. در این سرسرا دو تابلو نقاشی بزرگ دیده می‌شود که فتحعلی شاه را روی تخت نشان می‌دهد و در اطراف او چند نفر از فرزندانش قرار گرفته‌اند. تمام این عمارت روی زیربنایی قرار گرفته است که پایه بنا محسوب می‌شود و از مرمرهای زیبای تبریز ساخته شده است.
اتاق‌های طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزییناتی از گچ‌بری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نیز مجموعه‌ای از رواق‌ها، اتاق‌ها، طاق‌ها و پنجره‌ها بر زیبایی آن می‌افزاید. این طبقه به راهروها و اتاق‌های متعددی تقسیم شده است که هر یک تزیینات ویژه خود دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاری‌های دیواری تعبیه‌شده‌اند. دیوارها را نیز آینه‌های فراوان پوشانیده‌اند.
تمام سقف‌های کاخ را نیز موزاییک‌های بسیار عالی پوشانیده‌اند و دالان‌ها و غلام‌گردش‌های بسیار زیبا و هماهنگ آن‌ها را احاطه کرده‌اند. نکته حائز اهمیت در این عمارت ارتباطی است که میان فضاها و قسمت‌های مختلف آن پدید آمده است. این ارتباط باعث می‌شود تا عمارت هشت بهشت اصفهان در عین تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و یکپارچگی و تزیینات قابل‌توجه برخوردار شود.
اطراف عمارت در قسمت خارجی آن با سنگ‌های سخت پوشیده شده و در وسط این قسمت سنگ‌فرش آبروی کوچکی تعبیه شده است که اضافه آب‌های حوض‌های داخل و خارج عمارت در آن جریان پیدا می‌کند. از این مجرا آب به داخل دو آب‌نمای بزرگ به عرض هشت متر و طول ۵۰ متر فرومی‌ریزد که در مقابل ایوان‌های غربی و شرقی عمارت قرار دارند. محوطه کاخ با چنارهای بلند محصور شده است و باغچه‌های گل آن را آرایش می‌دهند. این گل‌ها بیشتر از نوع گل رز و یاسمن هستند. خیابان شمالی کاخ به قصر چهلستون مربوط می‌شود و خیابان غربی با سردر بزرگی به خیابان چهارباغ اتصال می‌یابد.
