آب انبار رستم‌گیو یزد؛ شاهکار معماری کویر
آب‌انبار رستم گیو یزد در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی ساخته شد و از جمله جاهای دیدنی یزد محسوب می‌شود که با شماره ۱۸۲۹ به ثبت ملی رسیده است.
گروه هیچ یک زندگی – آب‌انبار رستم گیو یزد در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی ساخته شد و از جمله جاهای دیدنی یزد محسوب می‌شود که با شماره ۱۸۲۹ به ثبت ملی رسیده است. وجود گنبد خشتی دل‌انگیز همراه با چهار بادگیر مرتفع بر فراز آن، تزیینات آجرکاری که در بادگیرها و تمام بخش‌های این آب‌انبار به چشم می‌خورد؛ همگی نمونه بارز و غیرقابل‌انکار از معماری کهن و زیبای ایرانی هستند که هر گردشگری را مبهوت خود می‌کنند.
آب‌انبار رستم گیو کجاست؟
آب‌انبار رستم گیو در شهر یزد، محله زرتشتیان، حاشیه بلوار بسیج، نبش کوچه مهر قرار دارد. این آب‌انبار به‌دلیل قرارگیری در کنار بلوار بسیج از موقعیت مناسبی برای جذب گردشگر و بازدیدکننده برخوردار است.
آدرس: استان یزد، شهر یزد، حاشیه بلوار بسیج، نبش کوچه مهر، آب‌انبار رستم گیو
ساختار آب‌انبارهای یزد
ذخیره آب از مهم‌ترین اصول زندگی ساکنان مناطق کم‌آب به شمار می‌آید. گذشتگان برای رفع این مشکل، اقدام به ساخت بناهایی کرده بودند که به آب‌انبار شهرت داشتند. در واقع، می‌توان این بناها را نمونه‌ای از هنر و ابتکار مردم دوران کهن در نظر گرفت. مکان‌هایی که به‌صورت سرپوشیده و اغلب در زیرزمین به‌گونه‌ای ساخته شدند که در فصول مختلف سال به‌وسیله آب باران یا جویبارها پر می‌شدند. آب‌انبارها نقش بسزایی در تامین آب مصرفی مردم این نواحی ایفا می‌کردند.
در گذشته آب‌انبارها به دو نوع همگانی و خصوصی تقسیم‌بندی می‌شدند. نوع اول معمولا در محله‌ها و کاروان‌سراها به‌صورت بنایی یگانه و در مسیر عبور کاروان‌ها و نوع دوم با توجه به میزان درآمد صاحب‌خانه و تمکن مالی وی، درون خانه‌های شخصی احداث می‌شد. آن‌ها از بخش‌های مختلفی از جمله منبع ذخیره آب، پوششی جهت استتار منبع، هواکش، راه‌پله، پاشیز و ورودی مزین به معماری هنرمندان آن دوران تشکیل می‌شدند.
آب‌انبارهایی که در یزد هستند، به‌علت گرم بودن هوای استان، تعدادی بادگیر بر فراز خود دارند. البته اکثر این آثار از دو بادگیر برخوردار بودند؛ اما بر اساس مساحت و وسعت آن‌ها، برخی از این آب‌انبارها با چهار، پنج و حتی ۶ بادگیر ساخته می‌شدند. از دیگر ویژگی‌های این بناها می‌توان به سقف گنبدی شکل اشاره کرد که در ساخت آن‌ها خشت و گل به کار می‌رفت. سقف‌های گنبدی شکل، بادگیرهای تعبیه شده بر فراز آن‌ها، پله‌های متعددی که برای رسیدن به محل تجمع آب مورد استفاده قرار می‌گرفت و نوع تزییناتی که اغلب به‌صورت آجرکاری بود، نمونه‌ای بارز از معماری ایرانی را برای بازماندگان به یادگار گذاشته است. جالب است بدانید که در استان یزد بیش از ۶۰ آب‌انبار وجود دارد که اکثر آن‌ها به‌عنوان آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده‌اند.
تاریخچه آب‌انبار رستم گیو یزد
آب‌انبار گیو یکی از چندین آب‌انبار ساخته شده در یزد است که متعلق به دوران حکومت پادشاهان قاجار بود. طبق مستندات تاریخی، این آب‌انبار در اوایل جنگ جهانی اول و در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی احداث شد و زمان ساخت آن حدود دو سال طول کشید.
ظاهرا معماری آب‌انبار گیو را حاج محمد ابراهیم خرمشاهی بر عهده داشت و ارباب جمشید امانت نیز وظیفه بازرسی و نظارت بر ساخت را تقبل کرد. طرح بهسازی و مرمت آب‌انبار رستم گیو به‌عنوان یکی از بناهای تاریخی شهر جهانی یزد به همت شهرداری این شهر جهانی در ۶ مرداد ۱۳۹۷ هجری شمسی اجرا شد.
این اثر تاریخی در ۱۵ دی ۱۳۷۵ هجری شمسی با شماره ثبت ۱۸۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. با توجه به خشک‌شدن قنات‌ها، این آب‌انبار نیز فاقد آب است و آب خانه‌ها از آب لوله کشی شهری تامین می‌شود.
سازنده آب‌انبار رستم گیو یزد
هزینه احداث و ساخت بنای تاریخی آب‌انبار توسط رستم گیو تامین شد که بانی و موسس بنیاد خیریه گیو، رئیس انجمن و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی و سناتور مجلس سنا و نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود.
معماری آب‌انبار رستم گیو یزد
آب‌انبار رستم گیو روی طبقات خاک رس قرار گرفته و طراحی گنبد آن به‌شکل شلغمی است که با استفاده از آجر به‌صورت طرح زیبای سرو تزیین شده است. در کنار آن چهار بادگیر چهار طرفه بلند قرار دارد که بدنه آن‌ها نیز با تزیینات آجرکاری زیبایی بیشتری پیدا کرده‌اند. این آب‌انبار دارای خزینه بزرگ استوانه‌ای شکلی است که می‌تواند حدود ۲,۳۰۰ متر مکعب آب را در خود جای دهد. قطر دهانه این استوانه به ۱۴ متر و عمق آن به ۱۵ متر می‌رسد.
نوع آجر مورد استفاده در ساخت این بنا، به‌عنوان آجرفرش معروف به آب‌انباری شناخته می‌شود و ملات ساروج برای آن به کار رفته است. طرح آجرفرش این گنبد به‌شکل نماد ایرانی سرو است که جاودانگی را نشان می‌دهد.
یکی از نکات مهم و جالبی که در مورد ساخت آب‌انبار رستم گیو یزد مشاهده می‌شود، تعبیه دو دهانه برای استفاده زرتشتیان و مسلمانان به‌طور جداگانه است که در محله‌های زرتشتیان و مسلمانان و با فاصله دو کیلومتر از یکدیگر قرار دارند.
در سرزمینی که آب اهمیت بسیاری دارد که هرگز نه یک هموطن زرتشتی راضی به اختصاصی کردن آب برای خود است و نه یک مسلمان آب‌انبار را به خود اختصاص می‌دهد. در واقع، وجود آب باعث پیوند انسان‌ها در بسیاری از محله‌های مختلف شهرهای ایرانی بوده است.
نکات بازدید از آب‌انبار رستم گیو یزد
خوشبختانه آب‌انبار رستم گیو یزد مرمت شده است و به‌خوبی از آن نگهداری می‌شود. شما نیز هنگام بازدید حفاظت و حراست از این اثر تاریخی را فراموش نکنید.
بازدید از این آب‌انبار به‌خصوص در زمان غروب خورشید بسیار دیدنی خواهد بود.
در آب‌انبار بسته است و امکان بازدید از فضای داخلی آن وجود ندارد.
بازدید از آب‌انبار رستم گیو رایگان بوده و در هر ساعت از شبانه‌روز امکان‌پذیر است.
