شمایل دلنشین شهید زین‌الدین

فیلم سینمایی «مجنون» به تهیه‌کنندگی عباس نادران و کارگردانی مهدی شامحمدی، محصول سازمان هنری رسانه ‌ای اوج است که در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر حضور دارد. این فیلم به ماجراهای عملیات خیبر و دوران فرماندهی شهید مهدی زین ‌الدین در لشکر ۱۷ علی ‌ابن ابیطالب (ع) می ‌پردازد.

موضوع فیلم

شهید زین الدین، فرمانده جوان دوران دفاع مقدس به هوش سرشار معروف بود که توانست با طراحی های دقیق، فاتح عملیات های مختلف شود. یکی از آن ها عملیات خیبر است که از نظر استراتژیک برای کشورمان اهمیتی بالا داشت.

فیلم «مجنون» ماجرا را از جایی روایت می کند که شهید زین الدین به همراه همسر و فرزند در اهواز است. مسئولیت عملیات خیبر به او واگذار می شود اما تا خود به محل اصلی مبارزه یعنی جزایر مجنون نرفت و شرایط را نسنجید، حاضر به اقدام نشد.

همین اتفاق اولین نشانه ای است که به مخاطب داده می شود و فیلم می گوید قهرمان داستان فرمانده ای است با درایت که برایش جان نیروهای تحت امر، بر هر چیزی ارجحیت دارد. ادامه فیلم شرح تدبیر و استقامت شهید زین الدین در نبردی نابرابر است. فیلم همچنین رشادت رزم آوران لشگر ۱۷ علی بن ابی طالب (ع) را به تصویر می کشد.

روایت فیلم

داستان «مجنون» ریشه در واقعیت دارد که به الزام درام، شاخ و برگ به آن افزوده شده است. فیلم دارای دو سویه اصلی است: نمایش شمایل شهید مهدی زین الدین به عنوان چهره ای مهم از دوران دفاع مقدس که متاسفانه قاطبه مردم شناختی کامل از او ندارند. (مثل بسیاری از رزمندگان و فرماندهان آن ایام) . وجه دیگر فیلم، دلاوری لشگر ۱۷ علی بن ابی طالب (ع) را در برمی گیرد.

آن چه «مجنون» را تبدیل به اثری قابل احترام کرده، این است که در هر دو بخش موفق عمل است. مخاطب از همان سکانس ابتدایی می تواند با قهرمان اصلی فیلم همراه شود؛ به این خاطر که تصویر ارائه شده از شهید زین الدین با روایت های متعدد درباره او، منطبق است.

فیلمساز نیز تلاش کرده این فرمانده را همان گونه که بوده، قاب بگیرد. در این فرآیند سینمایی، شهید زین الدین در وهله اول یک انسان است که به رغم سن کم قابلیت فرماندهی را به دست آورده. او در عین حال مهربان است و می داند چگونه با همرزمانش برخورد کند که قاطعیت فرمانده ای خدشه برندارد و مهم تر این که محبوب بماند.

این مفهوم، آرام آرام در فیلم باز می شود؛ بی آن که به دام شعار بیفتد. نتیجه آن که حالا یک فیلم سینمایی ، زمینه آشنایی طیف گسترده ای از مردم با یک فرمانده (بخوانید قهرمان ملی) را فراهم آورده است.

ویژگی مهم دیگر «مجنون» برگردان سینمایی یک عملیات مهم است که صدام از پیروزی در آن اطمینان کامل داشت. هوش و درایت شهید زین الدین و استقامت لشگر علی بن ابی طالب (ع) اما ورق را برگرداند و همین باعث شد ایران در ماجرای قطعنامه دست بالا را داشته باشد.

ساختار فیلم

مهدی شامحمدی پیش از ورود به سینمای بلند، در مستندسازی فعالیت داشته است و آثارش بارها تحسین شده.

برای ساخت «مجنون» دو چالش مهم پیش روی او بوده است: ارائه تصویری دقیق و باورپذیر از شهید زین الدین و خلق سکانس هایی که بتواند ابهت عملیات خیبر را نمایان سازد.

شامحمدی از پس این مسئولیت سخت برآمده و فیلمی بر اساس اسلوب سینمای کلاسیک جنگی آماده کرده است. او در ترسیم قهرمان و نیز خلق کاراکترهای فرعی هم موفق عمل کرده است. البته کارگردان در اولین تجربه بلند سینمایی، آن هم یک فیلم استراتژیک جنگی-زندگی نامه ای، ضعف هایی دارد که خوشبختانه گل درشت نیستند. مثلا شخصیت پسر جوان آذری می توانست بهتر طراحی و اجرا شود تا یادآور نمونه های پیش نباشد.

«مجنون» فارغ از این که چه سوژه ای دارد و از که و چه حرف می زند، اثری سرگرم کننده است. فیلمساز از پلان های اضافه تا حد امکان حذر کرده و ضرباهنگ قصه را بالا برده است. سکانس های اکشن و لحظات نفس گیر، از دیگر مواردی است که فیلم را تبدیل به اثری همراهی برانگیز می کند.

داستان فیلم

فیلمنامه «مجنون» را علیرضا محصولی نوشته است. او این کار را به شیوه کلاسیک انجام داده و قصه ابتدا، نقاط عطف و پایان دارد. گره افکنی و گره گشایی فیلم به اندازه است و خرده داستان ها در خدمت روایت اصلی قرار دارد. به سیاق اغلب آثار دفاع مقدسی سال های اخیر، «مجنون» از دیالوگ های تصنعی پرهیز کرده و حتی نخواسته است درگیر کلیشه های «حاجی» و «برادر» شود.

پیرو همین است که خود شهید مهدی زین الدین هم ابتدا یک انسان معرفی می شود که به دلیل درایت و ایمان، به جایگاهی رفیع دست یافته است. فیلم همچنین سهمی به شهید مجید زین الدین می دهد؛ یک نوجوان پر شور که خیلی زود نقش موثرش در عملیات خیبر هویدا می شود.

بازیگران

در جمع بازیگران فیلم سینمایی «مجنون» نگاه ها به سمت سجاد بابابی، ایفاگر نقش شهید مهدی زین الدین است. او بازیگری جوان است که خیلی زود صاحب کارنامه ای قابل دفاع شده و سال پیش هم موفق به دریافت سیمرغ بلورین شد. بابایی در ترسیم شمایل شهید زین الدین موفق عمل کرده و ویژگی های بارز او مثل ذکاوت فرماندهی، آرامش و تسلط در بحران، لحظات احساسی مختلف، مهربانی و … را به قاعده ارائه کرده است.

محمد رشنو نیز در نقش شهید مجید زین الدین عملکردی قابل دفاع دارد و مهم تر این که او و بابایی رابطه دلنشین دو برادر را باورپذیر نمایش داده اند.

شبنم قربانی نقش همسر شهید مجید زین الدین را بازی کرده است که در اهواز معلم است و با شروع عملیات خیبر به قم بازمی گردد. فیلم چند سکانس مهم دارد که باعث شده قربانی یک شخصیت منفعل نباشد و بهره ای خوب از آن ها، مثل لحظه اعتراض به همسر و نیز فصل پر احساس جدایی ببرد.

بهزاد خلج ، حسام منظور، سید مهدی حسینی، افشین حسنلو و محمدرسول صفری دیگران بازیگران «مجنون» هستند که مقابل دوربین کاری که باید را به درستی انجام داده اند. در این میان بهزاد خلج در قامت همراه نزدیک شهید زین الدین، بیش از دیگران در کانون توجه مخاطب است؛ به خاطر جنس شوخ شخصیت و سلسله اتفاقاتی که در طول فیلم برایش رخ می دهد.

«مجنون» مثل هر اثر هنری، ضعف و قوت دارد. ورای آن اما اتفاق مهم جایی است که راوی فرازی مهم از تاریخ معاصر شده و حق مطلب درباره یک فرمانده بزرگ را ادا کرده. زندگی شهید مهدی زین الدین سرشار از اتفاقات دراماتیک است و نباید گمان برد که با یک فیلم، همه حرف زده شده. «مجنون» آغاز یک مسیر است.