از اسرارآمیزترین سانحه هوایی چه می‌دانیم؟
ده سال از یکی از اسرارآمیزترین حوادث هوایی تاریخ می‌گذرد. در هشتم مارس ۲۰۱۴ پرواز MH370 هواپیمایی مالزی در مسیر خود به سوی چین ناگهان ناپدید شد و هیچ اثری به جای نگذاشت. در بین ۲۲۷ مسافر این پرواز دو مرد جوان ایرانی که قصد داشتند با پاسپورت‌های سرقت‌شده زندگی جدیدی را در اروپا آغاز کنند، حضور داشتند.
به‌رغم انجام چندین عملیات جستجوی گسترده در جنوب اقیانوس هند، هیچگاه کوچکترین اثری از این هواپیمای بوئینگ ۷۷۷ و مسافرانش یافت نشد. البته اگرچه چند قطعه کوچک، به باور برخی می‌تواند قطعات این هواپیما باشد، بعدها در ساحل پیدا شد، اما هیچ جسد و یا بقایای قابل اتکایی کشف نشد. حتی تلاش‌های شرکت روباتیک دریایی آمریکایی اوشن اینفینیتی (Ocean Infinity) در سال ۲۰۱۸ بی‌نتیجه ماند. حال دولت مالزی در روز یکشنبه سوم مارس اعلام کرد که ممکن است عملیات جستجوی دیگری را برای یافتن این هواپیما به راه بیندازد. در سال ۲۰۲۳ نتفلیکس در مستندی با نام «ام‌اچ۳۷۰: هواپیمایی که ناپدید شد» (MH370: The Plane That Disappeared) به بررسی زوایای دیگری از عملیات جستجو برای یافتن این هواپیما پرداخت.
از این حادثه چه می‌دانیم؟
پرواز MH370 در روز هشتم مارس سال ۲۰۱۴ درست ۳۹ دقیقه پس از آنکه کوالالامپور، پایتخت مالزی را به سوی پکن، پایتخت چین ترک کرد، از صفحه رادار محو شد. خلبان پیش از ترک آسمان مالزی، در آخرین تماس با برج مراقبت فرودگاه کوالالامپور گفت: «شب بخیر، پرواز شماره ۳۷۰ هواپیمایی مالزی.» اما زمانی که در حریم هوایی ویتنام درحال پرواز بود، نتوانست ورود خود را به آسمان این کشور به برج مراقبت شهر «هو شی مین» اعلام کند. دقایقی بعد، دستگاه ترابری کننده (Transponder) هواپیما که وظیفه ارسال مکان آن را به برج مراقبت برعهده دارد، خاموش شد.
بنابر اطلاعات رادار نظامی، هواپیما پیش از آن که برای همیشه ناپدید شود، برای پرواز بر فراز دریای آندامان دور زده است. داده‌های ماهواره‌ای نیز حاکی از آن است که هواپیما سپس برای ساعت‌ها، شاید تاجایی که سوختش تمام شود، به پرواز ادامه داده است. کارشناسان بر این باورند که هواپیما در یکی از نقاط دور افتاده اقیانوس هند سقوط کرده است. نظریه‌های بسیار در مورد سرنوشت این پرواز از هواپیماربایی گرفته تا کمبود اکسیژن در کابین و تمام شدن سوخت، مطرح شده است، این درحالی است که هیچ تماسی مبنی بر باج‌گیری، گزارش آب و هوای بد با برج مراقبت برقرار نشده و شواهدی هم مبنی بر نقص فنی این پرواز دردسترس نیست. بازرسان مالزیایی در گزارش سال ۲۰۱۸، با بررسی تمام مسافران، هیچ‌شواهدی مبنی بر «اقدام قانون‌شکنانه» در پرواز پیدا نکردند. دولت مالزی پیشتر گفته بود شخصی به طور عمد ارتباط هواپیما با زمین را قطع و هواپیما را منحرف کرده است.
مسافران ایرانی این پرواز که بودند؟
بنابر اعلام پلیس بین‌الملل (Interpol)، یکی از این دو مسافر جوانی به نام سید محمدرضا دلاور بوده که از یک پاسپورت دزدیده شده ایتالیایی استفاده می‌کرده است. نام جوان دیگر، پوریا نورمحمدی بود که او نیز با یک پاسپورت سرقتی اتریشی سفر می‌کرد. اینترپل می‌گوید که هردوی این پاسپورت‌ها در تایلند دزدیده شده بودند. رونالد نوبل، رئیس وقت اینترپل در آن زمان گفت که به نظر می‌رسد این دو جوان مهاجر غیرقانونی بوده و از دوحه، پایتخت قطر به کوالالامپور آمده بودند تا بتوانند خود را به گونه‌ای به اروپا برسانند. پوریا نورمحمدی ۱۸ ساله بود و قصد داشت در فرانکفورت آلمان به مادرش ملحق شود. او برای رسیدن به این شهر قصد داشت از کوالالامپور به پکن، از آنجا به آمستردام و سپس به مقصد خود سفر کند. این جوان ایرانی در طی سفر به مالزی بارها عکس‌های مختلفی را به اشتراک گذاشته و زمانی که به کوالالامپور رسید، ضمن ابراز هیجان خود نوشته بود: «کلا دست هرکس برای من دعا کرد درد نکند، من سالم هستم.»
سید محمدرضا دلاور، دیگر مسافر ایرانی این پرواز ۲۹ ساله بود. یک جوان ایرانی ساکن کوالالامپور به نام محمد، در آن زمان در گفتگو با بی‌بی‌سی مدعی شده بود که این دو مسافر ایرانی در مدت اقامت در این شهر پیش او زندگی می‌کردند و قصدشان رسیدن به اروپا بوده است. او ضمن تاکید بر این که این دو جوان تروریست نبودند افزود: «هر دو خیلی نگران بودند و جداگانه وارد قسمت كنترل شدند. هر دو آنها جوانهای ایرانی معمولی مثل خود من بودند. پوریا پسر آرام و خیلی خوبی بود و هیچوقت ندیدم شیطانی كند. دوست او هم جوان خوبی بود. من صحبت های آنها را می شنیدم. می خواستند بروند اروپا و آنجا تقاضای پناهندگی بكنند.»
چه تلاش‌هایی برای یافتن این هواپیما انجام شد؟
پس از انتشار اخبار ناپدید شدن این هواپیما، چند ده هواپیما و کشتی از کشورهای مختلف عملیات جستجو را در آب‌های جنوبی دریایی چین در حدفاصل میان مالزی و ویتنام آغاز کردند. آنها سپس جستجو‌ها را در دریای آندامان و اقیانوس هند ادامه دادند. استرالیا نیز همراه با مالزی و چین در آن زمان بزرگترین و پرهزینه‌ترین عملیات جستجوی زیر دریایی تاریخ را انجام داد. در این عملیات که با بکارگیری چندین هواپیما و شناور مجهز برای دریافت سیگنال‌های صوتی و زیردریایی‌های روباتیک صورت گرفت، ۱۲۰ هزار کیلومتر مربع از بستر دریا در غرب استرالیا کاوش شد. در این عملیات، شناورها موفق به شناسایی سیگنال‌های فراصوتی شدند که احتمال می‌دادند از جانب جعبه سیاه این هواپیما باشد، اما هیچگاه موفق به یافتن آن نشدند. قطعه‌ای در ژوئیه ۲۰۱۵ در ساحل جزیره رئونیون فرانسه در غرب اقیانوس هند پیدا شد. کارشناسان بعدها تایید کردند که این قطعه تکه‌ای از بال هواپیمای مزبور است. این نخستین مدرک مستدلی بود که ثابت می‌کرد فرجام این پرواز MH370 جایی در آب‌های اقیانوس هند بوده است. بعدها نیز چندین قطعه دیگر در سواحل شرق آفریقا پیدا شد. در نتیجه کشف این بقایا تلاش‌ها برای یافتن این هواپیما در ژانویه ۲۰۱۷ به حالت تعلیق درآمد. عملیات جستجوی روباتیک شرکت «اوشن اینفینیتی» هم در سال ۲۰۱۸ بدون موفقیت در قسمت شمالی منطقه جستجوی پیشین پایان یافت.
قدم بعدی چیست؟
دولت مالزی تاکنون چندین بار اعلام کرده است که در صورت یافتن شواهدی جدید از این هواپیمای بوئینگ، عملیات جستجو را دوباره آغاز خواهد کرد. کوالالامپور درحال حاضر مشغول بررسی پیشنهاد جدید شرکت «اوشن اینفینیتی» مبنی بر استفاده از فناوری جدید است. با این حال هنوز مشخص نیست که آیا این شرکت روباتیک آمریکایی موفق به کشف شواهد جدیدی از این هواپیما شده است یا خیر.
جستجو‌ها به یاری ایمنی هوایی آمده است
این فاجعه هوایی، به تقویت ایمنی هوایی کمک کرده است. سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی قرار است در سال ۲۰۲۵ همه جت‌ها موظف به حمل وسیله‌ای کند که در صورت بروز مشکل، هر دقیقه موقعیت آنها را گزارش کند. این وسیله امکان تعیین موقعیت هواپیما را در صورت بروز حادثه فراهم می‌کند. وسیله مزبور به صورت خودکار فعال می‌شود و به هیچ‌وجه نمی‌توان آن را به صورت دستی خاموش کرد. اما این قانون تنها جت‌ها را موظف می‌کند و بر هواپیماهای قدیمی‌تر اعمال نمی‌شود.
