چرا «نوروز» نباید در نوروز اکران می‌شد؟

به گزارش هیچ یک _  بدون شک پیوستن تمساح خونی به باشگاه ۱۰۰ میلیاردی‌های سینمای ایران بعد از انقلاب اتفاقی مهم بود که پیش‌تر شیرینی آن با فسیل زیر زبان ما رفته بود. در این شرایط اما نگاهی به آمار فروش فیلم‌هایی که در اکران نوروزی در کنار تمساح خونی اکران شدند ما را به اختلاف فاحش ۸۰ میلیارد تومانی می‌رساند که به بالاترین فروش بعد از تمساح خونی یعنی فیلم بی‌بدن اختصاص دارد.

این در حالی است که وضعیت سینمای کودک فاجعه‌بار است و اختلاف فروش فیلم‌های ایلیا جست‌وجوی قهرمان و نوروز با تمساح خونی ما را به عدد یک‌صدم و دوصدم می‌رساند. در صورتی که این دو فیلم در شرایطی اکران شدند که امسال، اولین اکران پساکرونایی در عید نوروز با دو فیلم سینمای کودک رقم خورده و انتظار می‌رفت عدد فروش، حداقل اختلاف زیادی با فیلم‌های سینمای کودک در سال‌های ۹۷ و ۹۸ داشته باشد.

اما این اتفاق نیفتاد و نوروز با ۵۳ هزار مخاطب تنها به فروش ۳ میلیارد تومانی رسید. میزان فروشی که در سال ۹۸ برای پیشونی سفید۳، ۱ میلیارد و ۱۳۱ میلیون تومان بود و اگر با بلیط ۸۰ هزار تومانی امسال محاسبه کنیم قطع به یقین پیشونی سفید ۳ در سال ۹۸ وضعیت بهتری را در فروش و میزان مخاطب تجربه کرده است!

آمدند ابرویش را درست کنند، چشمش هم کور شد!

بررسی فروش فیلم‌های کودک و نوجوان در چند سال اخیر، نکات جالبی به دست می‌دهد که می‌تواند ما را به این نتیجه برساند که عملکرد سینمای کودک و نوجوان در بازه اکران نوروزیT بیشتر ضررده بوده و فیلم‌های این ژانر بیشتر در نیمه دوم سال، بازدهی داشته و با اقبال همراه بوده است.

نوروز سال گذشته تنها فیلم بچه‌های طوفان در ژانر کودک اکران شد که در نهایت با ۷۰۰ مخاطب، ۲۹ میلیون تومان فروخت. شکست بزرگی که این فیلم برای گیشه نوروزی ۱۴۰۲ رقم زد بسیاری از منتقدان و کارشناسان را به این نتیجه رساند که این فیلم یکی از شانس های اکران نوروزی را سوزاند و فیلم‌های بهتری می‌توانستند جایگزین این فیلم در اکران باشند.

بچه‌های طوفان هم قرار نبود سال گذشته اکران شود اما با اعتراضی که پس از اعلام فیلم‌های نوروزی صورت گرفت؛ روح‌الله سهرابی؛ مدیرکل اداره نظارت بر عرضه و نمایش سازمان سینمایی اعلام کرد: پس از ارزیابی شرایط اکران و ایجاد توازن در ژانربندی آثار بر روی پرده، مقرر شد فیلم سینمایی بچه‌های طوفان با مضمون کودک و نوجوان، جایگزین فیلم سینمایی ملاقات با جادوگر شود تا توازن مضمونی آثار روی پرده حفظ شود.

این یعنی بچه‌های طوفان با فیلم دیگری جایگزین شده بوده و همین باعث شد پس از شکست در گیشه، آن را یک فرصت‌سوزی به شمار بیاورند.

نوروز ۱۴۰۱ نیز به منوال ۱۴۰۲ یک فیلم کودک با اعتراض وارد چرخه اکران نوروزی شد و عجیب‌تر آن‌که تنها ۵۰۰ میلیون تومان در گیشه این بازه سهم داشت. ماجرا از این قرار بود که در اسفند ۱۴۰۰ و از همان ابتدای انتشار فیلم‌های پیشنهادی برای نوروز، سیل انتقادات شروع شد و محمدرضا فرجی؛ مدیرکل نظارت و عرضه و نمایش آثار سینمایی را بر آن داشت تا در مصاحبه‌ای رسمی، به جای خالی فیلم‌های کودک در فهرست اکران نوروزی اشاره کند و فیلم گل به خودی به کارگردانی احمد تجری را به این اکران اضافه کند. در نهایت نیز این فیلم با ۱ میلیارد تومان، از پرده پایین آمد.

نوروز ۱۴۰۰ آخرین سال پساکرونایی بود که گیشه نوروز، فیلم شاخصی برای کودک و نوجوان نداشت و تنها با اکران فیلم خورشید به کارگردانی مجید مجیدی کمی جای خالی فیلمی در ژانر کودک و نوجوان را پر کرد. فیلمی که قصه آن بیش از آن‌که برای کودکان باشد، درباره کودکان بود و به نام کودکان و به کام بزرگسالان تمام شد.

با همه این اوصاف، خورشید در آن سال ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در گیشه نوروزی فروخت که معادل فروش ایلیا جست و جوی قهرمان در گیشه امسال است!

نوروز ۱۴۰۳؛ اولین سال پساکرونایی با دو فیلم کودک در گیشه نوروز

در سال ۹۹ نیز سینماها در نوروز تعطیل بودند تا در نهایت نتیجه بگیریم که وضعیت گیشه نوروزی امسال، اولین سال پساکرونایی را تجربه کرد که هم گونه کودک و نوجوان پررونق‌تری داشت و هم اعتراض و جایگزینی اتفاق نیفتاده بود. اما این شرایط در مقایسه با سال‌های قبل چگونه است و آیا فروش زیرمتوسط نوروز و ایلیا جست‌وجوی قهرمان به دلیل کیفیت این فیلم‌ها است یا زمان اکران‌ آنها؟

فیلم نوروز با اکران در جشنواره سال گذشته و بازخوردهای مثبتی که گرفته بود، انتظارات را از خودش بالا برد. حضور علی نصیریان در این فیلم از جمله نقاط قوتی بود که اغلب منتقدان به آن اشاره کرده بودند و همچنین فاصله گرفتن فیلم از فضای فیلم‌های آپارتمانی و شهری برای کودکان را جسارتی می‌دیدند که جای خالی آن در اغلب آثار کودک و نوجوان احساس می‌شد.

قصه فیلم و پرداختن به آئین نوروز به صورتی فانتزی برای بچه‌ها نیز، بار مثبتی داشت که از نکات قابل توجه فیلم به شمار می‌رفت و آن را بیش از هر زمانی برای اکران نوروز مناسب‌تر می‌کرد.

ایلیا جست‌وجوی قهرمان نیز فیلمی رئال‌انیمیشن است که هرچند مانند نوروز نقدهای مثبتی دریافت نکرده اما به واسطه شبیه‌سازی داستان فیلم به یک بازی رایانه‌ای و ترکیب بازی و قصه فیلم، می‌توانست تجربه جدیدی برای بچه‌هایی باشد که با گیم و فضای بازی‌های رایانه‌ای خو گرفته‌اند.

سینمای پرفروش کودک در نیمه دوم سال یا اکران در نوروز به هر قیمتی؟

با این اوصاف و با مقایسه سینمای کودک در چند سال گذشته، نتیجه‌ای که به دست می‌آید، اکران فیلم‌های مناسب برای کودکان و نوجوانان در نیمه دوم سال است؛ چراکه شرایط چند سال اخیر به طور مشخص نشان می‌دهد که نیمه ابتدایی سال در قبضه کمدی‌ها و فیلم‌های شاخص جشنواره فجر گذشته است و اگر فیلم های کودک و نوجوان در جشنواره نیز با اقبال مواجه شده باشند ( همچون نوروز و یا بچه زرنگ ) غالبا در نیمه دوم سال اکران شده‌اند تا تب تند کمدی‌ها برای اکران در نوروز و عید فطر آرام‌تر شده باشد.

به عنوان مثال در سال ۱۴۰۱، فیلم گل به‌خودی نهایتا ۱ میلیارد فروخت اما در همان سال انیمیشن پسر دلفینی از دوم شهریورماه اکران شد و با فروش ۲۱ میلیارد تومانی، به ششمین فیلم پرفروش سال ۱۴۰۱ تبدیل شد. در همان سال، انیمیشن لوپتو نیز از هشتم آبان‌ماه اکران شد و ۱۴ میلیارد تومان فروخت.

هرچند که هر دو این انیمیشن‌ها تعداد سانس بیشتری به نسبت باقی فیلم‌های کودک همان سال داشتند اما در همان سال، بام بالا نیز در نیمه مهرماه اکران شد و ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان فروش داشت. عددی که هنوز نوروز و ایلیا جست‌وجوی قهرمان با توجه به بهینه بودن زمان اکران (تعطیلات عیدنوروز و عیدفطر) به آن نرسیده‌اند!

نمونه بارزتر این اتفاق برای بچه زرنگ رخ داد که در جشنواره فیلم فجر نیز به‌عنوان بهترین انیمیشن برگزیده شد. این انیمیشن نیز در سالی که فسیل تمام رکوردها را جابه‌جا کرده بود از شهریورماه ۱۴۰۲ اکران شد و پرفروش‌ترین انیمیشن تاریخ سینمای ایران شد.

البته که کیفت اثر، میزان تبلیغات، بازاریابی محتوا و… عوامل متعدد دیگری هستند که در فروش فیلم‌های کودک و نوجوان موثر هستند اما در اینجا بحث زمان اکران به بهانه اکران نوروزی، مساله مهمی است که با مقایسه‌های صورت‌گرفته می‌بینیم که به عنوان عاملی اثرگذار در اقبال مخاطب بوده است.

سال ۱۴۰۰ که خورشید در اکران نوروزی قرار گرفته بود، فیلم شهرگربه‌ها به کارگردانی سیدجواد هاشمی از پنجم آذرماه اکران شد و با فروش ۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی، جزو ۱۰ فیلم پرفروش همان سال لقب گرفت.

انیمیشن‌هایی که جور گیشه کم‌رمق عید را کشیدند

کمی که به عقب‌تر برگردیم می‌بینیم که در دوران پیش از کرونا نیز همین رویه پیش گرفته شده است. در نوروز سال ۹۸ که پیشونی سفید۳، فروشی معادل ۱ میلیارد و ۱۳۱ میلیون تومان داشت، انیمیشن بنیامین از آذرماه همان سال اکران شد و توانست ۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان فروش داشته باشد.

این در شرایطی بود که نسبت فروش یک فیلم کودک و نوجوان مانند بنیامین به فروش مطرب یا متری شیش و نیم به‌عنوان دو فیلم پرفروش‌ آن سال، همچون وضعیت فعلی یک‌صدم نبود!

سال ۹۷ تنها سالی طی یک دهه گذشته بود که مطبوعات از یک فیلم کودک به عنوان توفیق گیشه یاد می‌کنند؛ آن هم احتمالا به این دلیل است که انیمیشن‌ها به طور کلی شرایط خوبی را در فروش تجربه کرده‌اند و به نوعی نجات‌دهنده گیشه سینمای کودک بوده‌اند.

انیمیشن فیلشاه در نوروز سال ۹۷ با فروش یک میلیاردی خود اتفاق کم‌نظیری برای گیشه به حساب می‌آمد، آن هم در شرایطی که کل هزینه تولید فیلم ۳ میلیارد تومان اعلام شده بود! در همان سال انیمیشن آخرین داستان نیز از آبان‌ماه اکران شد و فروش خوبی را تجربه کرد.

با نگاه کوتاهی به رویه اکران فیلم‌های کودک و نوجوان در سال‌های گذشته می‌بینیم که اقبال نسبت به این ژانر در نیمه دوم سال بیشتر است و فروش بهتری را تجربه می‌کند. کما اینکه اصرار بر حضور فیلم‌های کودک و نوجوان در گیشه نوروزی، هم فرصت اکران فیلم‌های خوبی همچون نوروز را در دیگر فصول سال می‌سوزاند و هم ارج و قرب سینمای کودک و نوجوان را تا اندازه‌ای پایین می‌آورد که تنها به دلیل خالی نبودن عریضه و خواباندن صدای اعتراض‌ها، در فهرست اکران نوروزی قرار گیرند.