شهید مطهری
به گزارش هیچ یک، حجت‌الاسلام والمسلمین علی شیروانی هرندی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در نشست «مبانی عقلی و نقلی شمول‌گرایی در نجات با تأکید بر دیدگاه شهید مطهری» که امروز 5 خرداد در محل این پژوهشگاه برگزار شد، بحث پیرامون در عدل الهی را از مهمترین آثار به جا مانده از شهید مطهری (ره) عنوان کرد.
شیروانی با اشاره به طرح بحث تفصیلی از شوی شهید مطهری در خصوص عدل، تصریح کرد: لازم است این گونه مباحث بارها با دقت مطالعه شود و نکات مهم آن درباره موضوع عدل مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
نجات، سعادت و شقاوت سه دسته جدا از هم هستند
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به موضوع نجات به عنوان نقطه آغاز بحث درباره عدل الهی اظهار داشت: در موضوع نجات توجه به سمت سرنوشت ابدی انسان جلب می‌شود. اهل نجات افرادی هستند که جزو شقاوتمندان دسته‌بندی نمی‌شوند، اما لزوماً به سعادت نمی‌رسند، یعنی ممکن است کسی اهل نجات باشد اما به سعادت برسد یا نرسد و تنها از عذاب رهایی پیدا کند.
او با بیان اینکه نجات، سعادت و شقاوت سه دسته جدا از هم هستند، تصریح کرد: با این تعبیر باید به این موضوع پرداخته که چه کسانی اهل نجات هستند و یا به عبارت دیگر چه کسانی دچار شقاوت نمی‌شوند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه نجات در رویکرد کلی به رستگاری تعبیر می‌شود، خاطرنشان کرد: نباید رستگاری را هم ردیف کامیابی دانست به این دلیل که گروه اهل سعادت و کامیابی با گروه رستگاران که از عذاب نجات پیدا می‌کنند متفاوت هستند.
آیا تنها شیعیان اهل نجات هستند؟
شیروانی با بیان اینکه در نقطه آغاز به این نکته اشاره شود که چه کسانی از عذاب رهایی پیدا می‌کنند، تصریح کرد: برخی اعتقاد دارند که فقط کسانی از عذاب نجات پیدا می‌کنند که به دین اسلام و مذهب خاصی گرایش داشته باشند. حتی گروهی معتقد هستند که فقط شیعیان اهل نجات هستند و بقیه در هر صورت دچار هلاکت خواهند شد.
او ادامه داد: گروهی نیز معتقدند که نجات تنها به شیعیان تعلق ندارد بلکه افرادی از ادیان و آیین‌های دیگر نیز ممکن است اهل نجات باشند و از عذاب رهایی پیدا کنند. حتی عده‌ای بر این باورند که افراد بی دین و خارج از پیروان انبیای الهی نیز ممکن است اهل نجات باشند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به دیدگاه شهید مطهری در این باره اشاره کرد و گفت: شهید مطهری افرادی که دایره نجات را توسعه می‌دهند به عنوان روشن‌فکرمآب یاد می‌کند و معتقد است در برابر این گروه، افرادی هستند که دایره نجات را بسیار تنگ گرفته و بر این باورند که اگر کسی به آیین اسلام، خدا، پیامبر (ص)، ولایت و … اعتقاد نداشته باشد نجات پیدا نخواهد کرد.
او با بیان اینکه شهید مطهری دیدگاه شمول‌گرایی را پذیرفته است، خاطرنشان کرد: چنین دیدگاهی شامل افرادی از دین‌های دیگر نیز می‌شود. درواقع دیدگاه شهید مطهری در این زمینه در برابر انحصارگرایی قرار گرفته است.
شیروانی با تأکید بر لزوم جدا کردن موضوع حقانیت از نجات، اظهار داشت: موضوع حق و باطل در ادیان به عنوان یک مسئله مطرح است. همچنان که موضوع نجات و عدم نجات مسئله دیگری است که باید به آن پرداخته شود. بر این اساس امکان دارد که کسی دارای عقاید باطل باشد، اما اهل نجات هم باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به همزیستی مسالمت‌آمیز گفت: گروهی به منظور درست کردن همزیستی مسالمت‌آمیز، بر این باورند که همه ادیان حقانیت دارند یا برای اینکه نجات یافتگان را توسعه بدهند برای همه ادیان حقانیت قائل شدند. این افراد تصور کرده‌اند که همزیستی متوقف بر توسعه در نجات است و توسعه در نجات متوقف بر توسعه در حقانیت است.
شیروانی با اشاره به اینکه ما در زمینه حقانیت، رویکرد انحصارگرا داریم، گفت: ما بر این اعتقاد هستیم که وقتی در موضوعی با گزاره‌های متنوعی مواجه هستیم، فقط یکی از آن گزاره‌ها می‌تواند صحیح باشد و بقیه مطرود است.
او خاطرنشان کرد: وقتی در شرایط فعلی تنها دین اسلام را حق می‌دانیم، به این معنی نیست که انبیای دیگر را قبول نداریم، بلکه در برابر دین‌های تحریف شده ادعای حقانیت اسلام را داریم. بنابراین باور داریم که عمق و ژرفای حقایق در دین اسلام عنوان شده و تعارضی در ادیان الهی وجود ندارد پس اسلام کامل‌ترین دین الهی است.
او همچنین با اشاره به مباحث شهید مطهری درباره فطرت و غلبه خیر بر شر تصریح کرد: در آثار شهید مطهری بسیار به موضوع فطرت اشاره شده به طوری که از او به عنوان فیلسوف فطرت نام می‌برند. زیرا شهید مطهری تلاش کرده تا بسیاری موضوعات دشوار را بر اساس موضوع فطرت تحلیل کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: بر اساس دیدگاه شهید مطهری، انسان دارای بینش‌ها و گرایش‌هایی است که مختص اوست که انسان را از حیوان جدا کرده است. او انواع آن می‌توان به بینش خداخواهی، خدایابی و خدادوستی اشاره کرد که برای انسان ثابت است و دین الهی بر چنین فطرتی مطابقت دارد.
شیروانی با اشاره به فطرت انسان در خدادوستی و خدایابی اظهار داشت: بر این اساس اکثریت افراد نوعی دین دارند که باعث نجات آنها می‌شود و همین زمینه نجات اولیه را فراهم کرده است. البته باید توجه داشت که شهید مطهری در این زمینه به آیات قرآن و حدیث اهل بیت (ع) استناد کرده است.
او همچنین در خصوص موضوع کفر و اسلام گفت: شهید مطهری اسلام و کفر را در تضاد می‌داند و معتقد است کفر نوعی حالت وجودی است که موجب می‌شود فرد نسبت به قبول دین لجاجت و عناد داشته باشد.
شیروانی تصریح کرد: بر اساس چنین دیدگاهی افراد در سه گروه دسته‌بندی می‌شوند: مؤمن، کافر و گمراه. پس گمراه کسی است که نه مؤمن است و نه کافر و حتی امکان دارد اهل نجات هم باشد.
