هیچ یک،امسال در ارديبهشت‌ماه وزارت نفت نسبت به برگزاري همايشي به نام مسئوليت اجتماعي شرکت‌ها اقدام كرد. بنده در اين همايش دوروزه حضور داشتم. همايش آنقدر مهم بود که دو تن از وزراي هيات دولت آقايان هاشمي وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشکي و مهندس زنگنه وزير نفت در آن صحبت كردند. همان‌جا به فکرم رسيد تا در اين خصوص مطالبي را به عرض شما خوانندگان گرامي برسانم چرا که مسئوليت اجتماعي شرکت‌ها در هزاره جديد به يک اصل مهم و حياتي شرکت‌ها تبديل شده و غفلت از آن موجب عوارض جبران‌ناپذيري خواهد شد.
مسئوليت اجتماعي شرکتي(Corporate Social Responsibility-CSR) يا مسئوليت اجتماعي سازمان‌ها از مفاهيم «اخلاق کسب‌وکار» است که به نقش شرکت‌ها در حوزه اجتماع مي‌پردازد. مسئوليت اجتماعي شرکتي مجموعه وظايف و تعهداتي است که يك شرکت بايد در جهت حفظ، مراقبت و کمک به جامعه‌اي که در آن فعاليت مي‌کند، انجام دهد. مسئوليت اجتماعي شرکت‌ها در پيوند با مسئوليت شرکت در برابر جامعه، انسان‌ها، و محيطي است که شرکت در آن فعاليت مي‌کند و اين مسئوليت از مفاهيم اقتصادي و مالي فراتر مي‌رود. مسئوليت اجتماعي شرکت در تعريفي روشن‌تر اين‌گونه تعريف‌شده است: «مسئوليت اجتماعي شرکت فعاليت‌هايي است که پيش‌برنده سود و منفعت اجتماعي بوده و فراتر از منافع سازمان و آن چيزي است که قانون بايسته مي‌دارد.» مفهوم مسئوليت اجتماعي شرکت براي اولين بار در دهه بيست ميلادي مطرح شد، ولي، به دليل رکود بزرگ و جنگ جهاني دوم، نتوانست به عنوان يک موضوع جدي تا دهه 1950ميان رهبران کسب‌وکار جايگاهي بيابد. در اواخر دهه 1990 ايده CSR به طور جهاني از سوي جامعه، دولت‌ها و سازمان‌هاي غير‌دولتي و مصرف‌کنندگان مورد تاييد قرار گرفت. مسئوليت اجتماعي بنگاه تعهد مستمري است كه از سوي بنگاه با هدف رفتار اخلاقي، مشارکت در توسعه اقتصادي با تاکيد بر بهبود کيفيت زندگي نيروي کار و خانواده آنان و جامعه به طور کلي اجرا مي‌شود. CSR بخش‌هاي متفاوت گسترده‌اي اعم از بهداشت و ايمني، حقوق بشر و حفظ محيط‌زيست را شامل مي‌شود. اقدامات داوطلبانه CSR مي‌تواند منجر به پيشرفت‌هاي قابل‌توجهي در شيوه‌هاي زيست‌محيطي کسب‌وکارها، مانند كاهش استفاده از مواد و توليد گازهاي گلخانه‌اي و افزايش بازيافت شود. مسئوليت اجتماعي شرکت روش يا راهکاري است که شرکت‌ها به کار مي‌گيرند تا علاوه بر اينکه به خود سود رسانند، براي جامعه نيز سودمند باشند. البته بايد توجه کرد که CSR قرار نيست مشکلات دنيا را حل کند، بلکه راهکارها و تعهداتي را براي سازمان به‌منظور تعامل با ذينفعان و به‌ويژه جامعه اطراف خود ايجاد مي‌کند. برخي ممکن است با شنيدن اين مفهوم تنها به ياد کمک‌هاي خيريه‌اي که سازمان‌ها به برخي مراکز توان‌خواه در جامعه ارائه مي‌دهند يا فعاليت‌هاي نماديني که اين سازمان‌ها در مورد محيط‌زيست انجام مي‌دهند، بيفتند؛ اما بايد گفت که CSR تنها انجام فعاليت‌هاي ساده‌اي مانند آنچه گفته شد نيست،CSR چيزي فراتر از اينهاست، اين مفهوم به معني پذيرفتن تعهداتي است که سازمان‌هاي عادي در شرايط عادي حاضر به پذيرفتن آنها نيستند. واژگان CSR با واژه «مسئوليت» آغاز مي‌شود؛ يعني سازمان اين مسئوليت را مي‌پذيرد که تعهداتي در قبال جامعه دارد و خواهد داشت؛ اما اين مسئله زماني ارزشمند خواهد شد که سازمان مذکور در برابر مسئوليتي که پذيرفته است، پاسخگو نيز باشد. درواقع پاسخگويي يکي از اصول مسئوليت اجتماعي شرکت است و اين پاسخگويي نشان مي‌دهد که سازمان به تعهداتي فراتر از تعهدات عادي پايبند است. مزاياي ناشي از به‌کارگيري اين مفهوم در سازمان، عبارت‌اند از:
بهبود تصوير سازمان در جامعه افزايش ارزش نام تجاري دسترسي بيشتر به منابع تامين مالي محيط کار ايمن‌تر و بهداشتي‌تر مديريت ريسک و ساختار حاکميتي قوي‌تر کارکنان با‌انگيزه‌تر وفاداري مشتري افزايش اعتماد ذينفعان به سازمان.
شرکت‌ها و سازمان‌هاي بزرگ و جهاني امروزه به دلايلي که برخي از آنها در بالا معرفي شد، توجه زيادي به مفهوم «مسئوليت اجتماعي شرکت» از خود نشان مي‌دهند؛ اما بايد ديد که سازمان‌هاي ايراني در اين زمينه چه‌کاري انجام داده‌اند، آيا به اين مسئله توجه دارند؟ هرچند تلاش‌هايي از سوي برخي شرکت‌ها در حوزه مسئوليت‌هاي اجتماعي در کشور صورت گرفته است، اما با توجه به همه‌گير‌شدن اين مفهوم به طور جهاني، وقت آن رسيده است که سازمان‌هاي بزرگ ايراني نيز به اين مقوله مهم که هم مي‌تواند باعث سودآوري سازمان شود و هم مي‌تواند به جامعه سود برساند، توجه دقيق‌تري کنند.
