چالش های حوزه کارآفرینی زنان در ایران

هیچ یک،در مقوله کارآفرینی، مباحث علمی و تجربی بسیاری در سطح دنیا صورت گرفته است که نتایج و راهکارهای عملی و مفید و موثری را پیش روی جمعیت کارآفرین سراسر دنیا قرارداده است. اما آنچه که اینک می‌خواهیم به آن بپردازیم، در ابتدا کارآفرینی منطقه ای است. گرچه واژه کارآفرینی را می توان مترادف ثروت آفرینی قلمداد کرد ولی در هر حوزه و فرهنگ و اقلیم جغرافیایی متغییر است. شرایط فرهنگی، مذهبی، هنجارهای اجتماعی و قوانین عرفی در این زمینه بسیار حائز اهمیت است.
با نگاه به فرهنگ و روابط اجتماعی کشور ایران که بطور بالاتر از نسبی جامعه ای مرد سالار مذهبی محسوب می‌گردد، کارآفرینی زنان با چالش‌ها و موانع خاص خود روبروست. در ایران از دیرباز کارآفرینی و حمایت از خانواده و ایجاد کسب و کار متعلق به مردان بوده است. البته درصد محدودی از زنان در تاریخ صد سال گذشته در این زمینه خوش درخشیده‌اند، اما در بررسی کلان روی سخن با اکثریت زنان جامعه است. ورود به حیطه کارآفرینی با سختی‌ها و دشواری‌های فیزیکی، فرهنگی و اجتماعی همراه است و تغییر این رویکرد که زنان خانه دار، که عمدتا” مصرف کننده بوده‌اند، آیا می‌توانند در این فضا وارد شده و ادامه دهند، بسیار قابل بررسی بوده و به یک نگاه ظریف مهندسی نیاز دارد. درخصوص توان فیزیکی بدیهی است که زنان جامعه ما ( غیر از موارد بسیار نادر) نه علاقه ای به کار آفرینی در امور سخت و دشوار دارند و نه توانایی جسمی به آنها این اجازه را می‌دهد، و این موضوع مربوط به آناتومی و توان بدنی متفاوت جنسیتی است.ارتباطات اجتماعی در جامعه ایرانی بیشتر مختص مردان بوده و تا سال‌های نه چندان دور از زنان بعنوان ” منزل ” یاد می‌شد و عامه زنان جامعه حتی برای خرید روزانه به بازار پا نمی‌گذاشتند و ارتباطات اجتماعی و اقتصادی بسیار ناچیز و اندک بود. حتی اگر بانوانی دارای سرمایه و تمکن مالی بودند، این سرمایه در دست همسران، برادران، پسران و به طور کلی محارم در چرخش بود و از عایدی آن بهره مند می‌شدند و به طور شخصی وارد بازار کار و اقتصاد نمی‌شدند. وجود سرمایه اولیه و تامین مالی در جامعه سنتی ایران، از دیگر مباحثی است که درخصوص زنان توجه ویژه‌ای را طلب می‌کند. جز موارد نادر و معدود، کسی به خاطر ندارد که پدر خانواده‌ای سرمایه اولیه‌ای را با وجود برادران و پسران، در اختیار زن یا دختر خانواده گذاشته باشد. اصولا» تامین جهیزیه تنها سرمایه‌ای بود که به دختر خانواده اعطا می‌شد و حتی در قانون ارث شاهد هستیم که به دلیل این که مردان نان آوران خانواده‌ها هستند و برای راه اندازی کسب و کار و بدست آوردن پیشه و کمک به اقتصاد خانواده‌اشان، نسبت 2 به 1 در نظر گرفته شده است. لذا یکی دیگر از چالش‌های زنان تامین مالی در راه اندازی کسب و کار به نظر می‌آید. وضعیت تحصیلات نسبت به سه مورد بالا، مطلوب تر بوده ولی بازهم به دلایل ذکر شده و برخی موارد دیگر مانند ازدواج زود هنگام دختران و ممانعت همسران از ادامه تحصیلات زنان در کنار فقدان تجربه که به دلیل هنجارهای اجتماعی از حضور زنان ممانعت می‌شد، اجازه رشد و تعالی در این زمینه کمتر به چشم می‌خورد.نقش زنان در تربیت فرزندان، حضور در کانون خانواده و ایجاد یک کانون گرم و سالم، همچنین همسری مدیر و هوشمند بودن، باعث شده که مسئولیت زنان را سنگین تر و مهندسی شده تر طلب کند. زنان در عین مواجهه با چالش‌های اقتصادی و مربوط به کسب و کار که همه جوامع کارآفرین فارغ از جنسیت با آن روبرو هستند، دغدغه های تربیتی و نیازهای اولیه خانواده و فراهم نمودن بستر یک کانون سالم را نیز به دوش می‌کشند و اغلب نقش آفرینان موثر و کارآمدی هستند . بحث الگوها، بسیار حائز اهمیت است. یکی از دیگر مباحث اجتماعی چالش‌های پیش روی زنان کارآفرین، نبودن الگوهای عینی در سطح جامعه است که سایر زنان با تأسی به آن الگوها و آموزش در زمینه رفع مشکلات پیش رو بتوانند بهتر و موثرتر عمل کنند. راهکارها و روش‌های مواجهه با موانع در جامعه اقتصادی ما بیشتر با نگاه جنسیتی ارائه می‌شود.در این موضوع بحث ارتباطات اجتماعی که پیشتر به آن اشاره شد، به عنوان مکمل حل معضلات و مشکلات می‌تواند راه‌گشا باشد. حتی بررسی آماری از تعداد مدارس و هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای در گذشته موید این مطلب است که غیر از نگاه جامعه به فارغ التحصیلان این مراکز که نگاهی سطحی و غیرجدی می‌باشد، باید اذعان داشت که جامعه کار اصولی و زیر بنایی را در این راستا طلب می‌کند. در انتها هنجارهای اجتماعی که آمیخته‌ ای از الگوها، ارتباطات اجتماعی، تامین منابع، نقش زنان در خانواده و وضعیت تحصیلات را شامل می‌شود، چالش‌های متعددی را مانند عدم پذیرش یک زن (ضعیفه ) در جامعه به عنوان فرد توانمند کارآفرین، پیش روی زنان جامعه ما ایجاد می‌کند. عدم کثرت وجود زنان در پست‌های بالای مدیریتی، پارلمانی، دولتی، اتاق‌های بازرگانی، جوامع و سندیکاهای کاری مؤید این مطلب است . البته زنان جامعه باید علاوه بر ارتقا سطح علمی و تجربی و تلاش مضاعف برای انجام بهینه امور،حس مطالبه گری به جا و قانون‌مند را در خود تقویت کرده و در این راستا از حضور در این عرصه واهمه نداشته باشند. باید خود را ثابت کنند و نگاه‌های مثبت بخش دولتی و خصوصی را به خود معطوف دارند و پس از آن، از مردان جامعه بدون نگرش منفی و خودخواهی و غرور بی‌جا استمداد و کمک بطلبند؛ و از آنان به عنوان پیش کسوتان عرصه اقتصاد و کسب و کار، آموزش و تجربه کسب کنند. چالش‌های پیش روی زنان در عرصه کسب و کار و کارآفرینی بسیار متعدد هستند ولی در اینجا فقط به ذکر موارد معدودی اشاره شد که اینجانب از نزدیک و به طور ملموس آن را با گوشت و پوست خود لمس و حس کرده ام. امیدوارم جامعه زنان کشورم در سایه اعتلای علم و اندیشه به درجه ای از توان‌مندی فکری و عملی برسند که شاهد شکوفایی همه بانوان سرزمین مان باشیم.