صحیفه سجادیه در اقتصاد هم حرف برای گفتن دارد

گروه هیچ یک  زندگی – صحیفه سجادیه کتابی به یادگار مانده از امام زین العابدین و سید الساجدین حضرت علی ابن الحسین علیه السلام است. امامی که علیرغم نقش شگرف و بسیار تاثیرگذار ایشان در حفظ و ادامه بنیان امامت، اما جایگاه، شخصیت و آثار ایشان همچنان در هاله ای از غربت است و شیعه چنان که شایسته و بایسته است نه نسبت به وجود مبارک ایشان، نه نسبت به نقش ایشان در ادامه روند امامت و حفظ آن در تاریخ و نه حتی نسبت به آثار ارزشمند برجای مانده از آن حضرت شناخت و اطلاعی ندارد. به عنوان مثال افراد بسیاری معتقدند دعاهای صحیفه سجادیه، تنها به ارتباط میان انسان و خدا می پردازد و در میان این دعاها نمی توان نسبتی میان انسان و جهان پیدا کرد. در حالی که بازخوانی دقیق این کتاب نشان می دهد که مجموعه ای متنوع از تمامی نیازهای زیست دینمدارانه انسان در این کتاب بیان شده است. حتی مباحث اقتصادی! بله مباحث اقتصادی. شاید تعجب کنید و شاید حتی باور نکنید که در صحیفه سجادیه که به زبورآل محمد (صل الله علیه وآله) مشهور است موضوعات اقتصادی هم وجود داشته باشد. چون چیزی که اغلب ما از صحیفه سجادیه می دانیم این است که مجموعه ای از دعاها و مناجات های حضرت سجاد علیه السلام است (۵۴ دعا) که یکجا جمع آوری شده است و احتمالا شامل معارف ناب عرفانی و توحیدی و نهایتا آموزه های اعتقادی است. اما این همه ماجرا نیست. صحیفه سجادیه به واقع در رابطه با مباحث اقتصادی هم حرف برای گفتن دارد.

از جزیی ترین نیازهای اقتصادی تا اقتصاد بین الملل در صحیفه 

«علی اصغر حسینی» پژوهشگر و کارشناس صحیفه سجادیه در این رابطه می گوید: «شاید بیشتر تعجب کنید اگر بگویم در این کتاب مجموعه ای از مبانی، شاخص ها، روش ها و آیین نامه های اقتصادی بیان شده است به گونه ای که از جزیی ترین نیازهای اقتصادی افراد یک جامعه (بعنوان مثال نیازهای اندک روزمره مانند نمک وآتش وکبریت) تا کلان ترین نگرش های اقتصادی در مقابل نگرش های لیبرالیستی و ماتریالیتسی را می توان در آن دید. صحیفه سجادیه مبانی دینی اقتصاد اسلامی را در تمامی ابعاد آن تشریح می کند. یعنی اگرعلم اقتصاد را مطالعه چگونگی تخصیص منابع کمیاب برای تولید، توزیع و مصرف بدانیم – چه به صورت فردی و چه به صورت جمعی- و دو نوع عمده از اقتصاد را تعریف کنیم (اقتصاد خرد که بر رفتار مصرف کنندگان و تولیدکنندگان فردی تمرکز دارد و اقتصاد کلان که اقتصادهای کلی را در مقیاس منطقه ای، ملی یا بین المللی بیان می کند) در همه این محورها می توان مواردی در این کتاب دید. به بیان دیگر در مجموعه ۵۴ دعای صحیفه سجادیه، هیچ دعایی را نمی توان یافت که در آن به یکی از موارد جزیی یا کلان در موضوعات اقتصادی اشاره نشده باشد و آنچه در ادامه بیان می شود صرفا نمونه ای از این موضوعات است.

نسبت میان دنیا و آخرت و رعایت تناسب میان تلاش برای رفع حاجت های دنیایی و نیازهای آخرتی از ویژگی های اقتصاد اسلامی است. امام سجاد علیه السلام در حدیثی می فرماید: «کسی که دنیای خویش را به سبب آخرت و یا آخرت خود را به سبب دنیا رها کند از ما نیست» ایشان با همین نگاه در دعای ششم صحیفه سجادیه که به عنوان دعای روز و شب شناخته می شود، در معرفی روز می فرماید: «و خلق لهم النهار مبصرا لیبتغوا فیه من فضله، و …. بکل ذلک یصلح شانهم؛  خداوند، روز را بینایی بخش قرار داد تا در آن به جستجوی فضل حق خیزند و به اسباب رزق و روزی او دست یابند و در زمین او در پی سود ناپایدار دنیا و ادراک نفع همیشگی آن جهان به راه افتند، و بر اثر همه این امور (کار و تلاش و رفتن به دنبال رزق و روزی) کار ایشان را به سامان می آورد.» توجه به درک آخرت در فعالیت های اقتصادی روزانه از نکاتی است که به صراحت در این فراز از دعا به آن اشاره شده است. همانگونه که قرآن در سوره قصصص آیه ۷۷ می فرماید : «وَابتَغِ فِیما آتاکَ اللّهُ الدّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنْیا وَ احْسِن کَمآ احْسَنَ اللّهُ الَیْکَ وَ لاتَبْغِ الْفَسادَ فِی الْارْضِ انَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ؛ و در آنچه خدا به تو داده است، سرای آخرت را بطلب؛ و بهره ات را از دنیا فراموش مکن؛ و همان گونه که خدا به تو نیکی کرده، نیکی کن؛ و هرگز در زمین در جستجوی فساد مباش، که خدا مفسدان را دوست ندارد.»