یارانه پنهان انرژی باید به طور تدریجی حذف شود

هفته گذشته مسعود پزشکیان، رییس جمهور در دیدار با رهبر انقلاب به طرح هدفمندی یرانه‌ها پرداخت. وی با بیان اینکه «رسیدن یارانه به دست مصرف‌کننده نهایی جزو دغدغه‌های مقام معظم رهبری بود و در این راستا، تیم‌هایی برای بررسی روند‌های جاری تشکیل شده است.» دغدغه حل مشکل معیشت و فقرزدایی اقار جامعه خصوصا در شرایط تورم و رکود اقتصادی از مباحثی است در این دیدار طرح شد. در همین راستا یک اقتصاددان معتقد است: طرح هدفمندی یارانه‌ها که در دولت نهم و دهم آغاز شد، اگر به طور تدریجی اجرا می‌شد تاکنون پاسخگوی بسیاری از مشکلات جامعه امروز ایران بود با این حال باید دولت یازدهم و دوازدهم و حتی سیزدهم را در این باره پاسخگو کرد که چرا نسبت به آن بی‌اعتنا بودند.

وحید شقاقی شهری، اقتصاددان، در خصوص طرح هدفمندی یارانه‌ها به اقتصادآنلاین گفت: طرح هدفمندی یارانه‌ها از زمان دولت احمدی نژاد اجرا شد که همزمان با آن قیمت حامل‌های انرژی افزایش یافت. در واقع یارانه را از برخی تولیدکنندگان گرفت و به مصرف‌کننده داد. این معروف شد به یارانه‌های ۴۵۵۰۰ تومانی که در گام اول تجربه موفقی هم بود و اجرا شد. فقط ایراد کار این بود که تداوم پیدا نکرد. در دولت‌های بعدی گام‌های بعدی هدفمندی ادامه نیافت و همان مبلغ ۴۵۵۰۰ تومان ثابت ماند و تغییری هم نکرد. از سویی قیمت حامل‌های انرژی هم متناسب با تورم و یا همسان سازی با قیمت فوب خلیج فارس اصلاح نشد. در حالیکه اگر آن طرح ادامه پیدا می‌کرد خیلی از مشکلات امروز ما الان حل شده بود.

بی‌توجهی به قانون هدفمندی یارانه‌ها از دولت یازدهم تاکنون
وی افزود: ادامه هدفمندی به این معنی است که تا الان باید قیمت‌های حامل‌های انرژی بر اساس تورم به تدریج تعدیل شده بود و این مبلغ یارانه‌ها هم بر پایه همین افزایش قیمت حامل‌های انرژی افزایش پیدا می‌کرد. اکنون باید دولت‌های یازدهم و دوازدهم و سیزدهم پاسخگوی این اشتباه باشند؛ خصوصا دولت یازدهم که به نظر من اشتباه کرد. تیم اقتصادی دولت یازدهم باید پاسخگو باشد که چرا هدفمندی یارانه‌هایی که شروع شده بود و خیلی در کنترل فقر و کاهش ضریب جینی موثر بود، اجرا نشد؟ زمان آقای احمدی نژاد قیمت حامل‌های انرژی را افزایش دادند، برای برخی از اقلامی هم که یارانه به تولیدکننده داده می‌شد آن‌ها را هم حذف کردند و مجموع یارانه‌ها را به خود مصرف‌کننده به صورت مستقیم دادند. از طرفی رضایتمندی دهک‌های پایین جامعه هم خیلی بالا رفته بود. خیلی از طبقات کم درآمد از این طرح خیلی راضی بودند، چون یارانه به حسابشان واریز می‌شد و خودشان مصرف‌شان را مدیریت می‌کردند. اما اشتباه در دولت یازدهم یعنی دولت آقای روحانی رخ داد که این طرح خوب ادامه پیدا نکرد و ما الان به این معضل برخوردیم.
شقاقی شهری اضافه کرد: بنابراین الان طرح هدفمندی دوباره باید از نو اجرا شود. یعنی باید دوباره یارانه انرژی را از تولیدکننده و بنگاه‌های تولیدی حالا چه تولید انرژی باشد چه سایر کالاها، بگیرند و مبلغش را مستقیم به حساب مردم بریزند. زمان آقای احمدی نژاد این طرح معروف به هدفمندی یارانه‌ها طرح موفقیت آمیزی شد و الان دیگر دولت باید دوباره این فاصله‌ای که در این ۱۰ تا ۱۲ سال اتفاق افتاده را جبران کند. البته دولت‌های بعدی یارانه‌های مختلفی هم به این عدد ۴۵۵۰۰ تومان اضافه کردند که فکر کنم همین یارانه‌های ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار تومانی است که در حال حاضر به برخی از دهک‌ها داده می‌شود.

شناسایی و ساماندهی دقیق جامعه هدف
این اقتصاددان افزود: در مجموع باید دوباره از نو این طرح با یک برنامه مشخص تداوم پیدا کند و به نظرم دولت فعلی همین طرح را اجرا کند. در حال حاضر به خاطر کاهش ارزش پول ملی که در سال‌های اخیر رخ داده، طبیعتا حذف یارانه از تولید کننده و بخش انرژی شوکی را به اقتصاد وارد خواهد کرد. چون دیگر امکان افزایش تدریجی نیست. اگر بعد از دولت آقای احمدی نژاد یارانه را به تدریج و متناسب با تورم افزایش می‌دادند، خیلی کار راحت می‌شد. اما الان دوباره با این شکاف عمیقی که ایجاد شده از نو باید یارانه تولید کننده را حذف و به مصرف‌کننده داد که در نهایت یک شوکی می‌تواند ایجاد کند. اما در نهایت به نفع اقشار محروم و نیازمندان جامعه خواهد بود. خصوصا آنهایی که خودرو ندارند یا اقلام را خودشان مصرف نمی‌کنند ولی دولت به این اقلام یارانه می‌دهد، از تولید کننده دوباره به سمت مصرف کننده منتقل شود. به نظر من اگر برنامه خوبی پشتش باشد می‌تواند اثرگذار باشد.
وی در مورد اینکه اکنون دولت چه راهکاری می‌تواند در پیش بگیرد و اینکه قرار است یارانه دهک‌های بالای جامعه را که گفته می‌شود ۲۵ میلیون نفر جمعیت هستند را حذف کند، تاکید کرد: بهترین کار در قدم اول شناسایی و ساماندهی دقیق جامعه هدف است. چون برخی ثروتمند هستند، اما یارانه می‌گیرند و برخی دیگر جزو اقشار ضعیف یا متوسط جامعه هستند، اما از آن بهره مناسب نمی‌برند یا یارانه‌شان حذف می‌شود. لازم است مولفه‌هایی که برای ارزیابی ثروت و دارایی خانوار‌ها معیار قرار می‌گیرد افزایش پیدا کند تا معیار‌های این جامعه هدف خوب شناسایی شود. الان جامعه هدف انحراف زیادی دارد؛ بنابراین باید معیار‌های تمیز و جداسازی دهک‌ها شفاف‌تر و بیشتر و بهتر شود تا ما بتونیم واقعاً جامعه هدف را خوب شناسایی کنیم.شقاقی شهری ادامه داد: در جامعه‌ای که همه چیز الکترونیکی شده متاسفانه ما هنوز نمی‌توانیم جامعه هدف و دهک‌ها را خوب شناسایی کنیم و لازم است بازنگری در این زمینه انجام شود.

تدریجی حذف یارانه پنهان انرژی با توافق با صاحبان صنایع
وی در مورد مبحث یارانه پنهان انرژی که به صنایع داده می‌شود و مباحثی که برخی در مورد دادن یارانه ۱۰ یا ۲۰ میلیونی مستقیم به افراد مطرح می‌کنند هم بیان کرد: من موافق اصلاح یارانه‌های پنهان انرژی هستم ولی در قالب یک برنامه مشخص باید انجام شود. سالهاست صنایع ایران با این یارانه‌هایی که دولت به آنان می‌دهد سرپا هستند که اگر این اتفاق بزرگ بیفتد و کل یارانه آنها حذف شود، صنایع نمی‌توانند خودشان را به سرعت بازسازی کنند. به عنوان مثال دولت به صنعت فولاد یارانه‌های مختلف می‌دهد و این صنعت، فولاد را تولید و صادر می‌کند. یارانه‌های انرژی یا یارانه‌های برق اگر قطع شود تولید کنندگان ما هم واقعاً توان تولید و صادرات را نخواهند داشت و نمی‌توانند رقابتی عمل کنند. حذف یارانه انرژی یک برنامه تدریجی می‌خواهد و به یکباره هم امکان پذیر نیست. اینکه برخی ادعا می‌کنند که ما می‌توانیم به سرعت این مسئله را اصلاح کنیم امکان ناپذیر است. چون بخش تولیدی ما مثل فولاد و مس و سایر بخش‌های تولیدی صادراتی، سال‌های زیادی است که یارانه‌ها را تحت عنوان یارانه پنهان انرژی مصرف می‌کنند و اگر این یارانه‌ها را به یکباره از این صنایع ما حذف کنیم. توان تولید، صادرات و امکان رقابت با کشور‌ها را از دست می‌دهند. همچنین به شدت حجم تولید و صادرات ما کاهش پیدا می‌کند. از این رو ساماندهی یارانه پنهان یک برنامه تدریجی تفاهم شده را با این صنایع می‌طلبد. یعنی دولت باید در قالب یک برنامه تدریجی و تفاهم شده با این صنایع یارانه‌های آنان را کاهش دهد. به شرط اینکه بتوانند با حذف یارانه‌های تدریجی، با افزایش بهره‌وری و تامین انرژی از بخش خصوصی به حیات خود ادامه دهند.این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: ۳۰۰ تا ۴۰۰ شرکت در ایران از این یارانه‌های پنهان انرژی که دولت داده استفاده و کالا تولید و صادر می‌کنند. اگر یکباره ما این یارانه‌ها را حذف کنیم این بنگاه‌های تولیدی ما منهدم می‌شوند. بر این اساس ساماندهی آن یک برنامه تدریجی حداقل ۱۰ ساله یا ۵ ساله می‌خواهد که دولت از یک طرف در قالب یک تفاهمی با صنایعی که این یارانه‌های پنهان انرژی را مصرف می‌کنند صحبت کند تا به تدریج بهره‌وری و تامین انرژی‌شان را از بخش خصوصی افزایش دهند و دولت هم یارانه‌ها این‌ها را کاهش دهد و به مردم منتقل کند.