چون سوگ در عید خیلی سنگین است، سوگ بعد از شادی، سوگواری برای مسافرانی که هیچ وقت نرسیدن. برای همین است که خبر مرگ مسافران نوروزی در صدر تلخ‌ترین خبرها جا می‌گیرد. سالانه ۲۰هزار مرگ به دلیل تصادف ثبت می‌شود و این واژه یکی از اصلی‌ترین علت‌های مرگ و میر است. اما مرگ پایان این داستان نرسیدن نیست، گاهی اوقات رسیدن هست، اما بادرد و جراحت. سالی ۶۰ هزار نفر معلولیت را تجربه می‌کنند که ۴۰۰ هزار نفر از آنها با معلولیت‌های خیلی شدید درگیر می‌شوند. همه این موارد یعنی هزینه‌های بسیاری که بر سیستم بهداشت و درمان و بیمه‌ها تحمیل می‌شود. به همین دلیل دولت در آخرین ماه سالی که گذشت با تأکید بر امر پیشگیری، برای مدیریت سفر و کاهش تلفات و خسارات، پویش «نه به تصادف» را راه‌اندازی کرد؛ پویشی که در اولین سال و بر اساس آخرین اطلاعات، توانسته ۱۲درصد مرگ و میر مسافران را در جاده‌ها کاهش بدهد.
پویش نه به تصادف توانسته نقش مؤثری در کاهش حوادث داشته باشد. دکتر علیرضا رئیسی معاون درمان وزارت بهداشت و سخنگوی پویش «نه به تصادف» درباره نتایج این پویش می‌گوید: «از ٢۵ فروردین تا پایان روز دوازدهم فروردین، ۵۱۵ نفر در محل حادثه جان خود را در تصادف‌های جاده‌ای از دست داده‌اند.
البته این آمار تا بازگشت مسافران ادامه دارد. به طوری که تا زمان نوشتن این گزارش ۷۶ هزار و ۳۱ نفر بر اثر تصادفات مجروح شده‌اند که ۱۸ هزار و ۸۲ نفر از آنان جراحت شدید دارند. همچنین بیش از ۱۴ هزار نفر مجروح شدید و حدود ۷۰ هزار نفر مصدوم شده‌اند.
این آمار نسبت به سال گذشته کاهش ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد، اما مرگ یک نفر هم زیاد است.»جان باختن ۸۳۸ نفر در ۲۰ روز
«از آغاز طرح ترافیکی نوروز 1404 (25 اسفند 1403) تا پایان روز ۱۴ فروردین 1404، میزان تردد نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳ درصد افزایش داشته و نشان‌دهنده حجم بالای سفرهای نوروزی در سال‌جاری است.» سردار سید تیمور حسینی رئیس پلیس راهور فراجا با بیان این مطلب با اشاره به آخرین آمار تصادفات نوروزی دراین بازه 20 روزه از جان باختن ۸۳۸ نفر از هموطنان در ۶۹۸ فقره تصادف فوتی، همچنین وقوع ۱۵ هزار و ۱۷۶ فقره تصادف جرحی که باعث مصدومیت ۱۹ هزار و ۱۶۶ نفر شده، خبر می‌دهد. طی این مدت ۹۷ هزار و ۱۴۴ فقره تصادف رانندگی در کشور رخ داده که به گفته سردار حسینی، 44درصد از تصادفات منجر به فوت، ناشی از عدم توجه راننده به جلو، 15 درصد به دلیل ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه، 15 درصد به علت تغییر مسیر ناگهانی و 6 درصد نیز ناشی از انحراف به چپ بوده است.
استان‌های کرمان، فارس، خراسان رضوی، خوزستان و سیستان و بلوچستان نیز بیشترین آمار تصادفات فوتی را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین طبق اعلام معاون سیاسی و امنیتی استانداری قزوین، این استان با کاهش 38درصدی تصادفات فوتی رتبه نخست کشور را در این حوزه به دست آورده است.
رانندگی شاخص اجتماعی شدن
براساس قانون برنامه هفتم توسعه باید سالانه ۱۰ درصد از میزان جان باختگان حوادث رانندگی در کشور کم شود. همین موضوع باعث شده رئیس‌جمهوری هم به ضرورت مقابله با تخلفات رانندگی و ایجاد سیاست‌های تشویقی و تنبیهی مؤثر تأکید کند. پزشکیان در نشست فرماندهان پلیس راهور که ۲۰ اسفند برگزار شد، با اشاره به آمار بالای تصادفات شهری و جاد‌ه ای و آثار زیان‌بار و خسارت‌های مالی ، جسمی و روحی ناشی از تصادفات، گفت: «از دست دادن عزیزان بر اثر تصادف زندگی انسان را برای همیشه درگیر می‌کند که به راحتی نمی‌توان از آن گذشت.» نکته‌ای که متخصصان این حوزه هم تأیید می‌کنند که حتی آسیب دیدن یک نفر هم زیاد است. به باور رئیس‌جمهوری پویش «نه به تصادف» باید به یک فرهنگ و باور در جامعه تبدیل شود که در ذهن‌ها باقی بماند اما برای ماندگاری پویش باید چه اقداماتی انجام داد؟
طاهره رستمی جامعه شناس و عضو پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، رانندگی را یکی از شاخص‌های اجتماعی شدن افراد عنوان می‌کند و می‌گوید: «رانندگی فقط یک مهارت فردی نیست، بلکه شاخصی از اجتماعی‌شدن افراد، کنترل هیجانات و درک مسئولیت پذیری اجتماعی محسوب می‌شود. والدینی که با آرامش و رعایت قوانین رانندگی می‌کنند، هم امنیت خود و خانواده‌شان را تأمین و هم به‌طور غیرمستقیم، فرزندان‌شان را با فرهنگ شهروندی آشنا می‌کنند.» از نگاه این جامعه شناس «جاده‌ها وسیله‌ای برای رسیدن به مقصد نیستند، بلکه بخشی از تجربه‌های ما را شکل می‌دهند. بنابراین رعایت حقوق سایر رانندگان، کاهش سرعت و پایبندی به قوانین، علاوه بر تأمین امنیت، حس همبستگی اجتماعی را نیز تقویت می‌کند.» او می‌گوید: «رانندگی فرصتی است که هر راننده، مسئولیت‌پذیری را به خانواده خود آموزش می‌دهد و با رفتارهای ایمن و قانون‌مداری می‌تواند الگوی عملی مناسبی برای فرزندان خود باشد و فرهنگ رانندگی مسئولانه را به نسل‌های آینده منتقل کند.» این نکته‌ای است که در رانندگی پرخطر به چشم نمی‌آید، در این نوع رانندگی علاوه بر افزایش احتمال تصادف، اضطراب و استرس درمیان سرنشینان بویژه کودکان، ایجاد می‌شود.این استرس می‌تواند تعادل روانی خانواده را به هم بزند و پیامدهای منفی بر روابط میان اعضای خانواده داشته باشد.
در کشورهای پیشرفته، افرادی که تخلفات پرخطر انجام می‌دهند، دیگر اجازه رانندگی نخواهند داشت و یا ممکن است از مزایای اجتماعی محروم شوند تا نتوانند چنین رفتارهایی را تکرار کنند. اما در کشور ما با یک جریمه ساده داستان تمام می‌شود. رستمی استفاده از تجربیات بین‌المللی در ارتقای فرهنگ رانندگی را مؤثر می‌داند: «در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، اجرای برنامه‌های آموزشی و فرهنگی توانسته است رفتارهای سالم رانندگی را در شهروندان نهادینه کند. در آلمان، آموزش رانندگی از سنین پایین شروع می‌شود و بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی تأکید دارد. سوئد از سیستم‌های تشویقی برای رانندگان قانون‌مدار استفاده می‌کند و ژاپن با بهره‌گیری از رسانه‌ها، نگرش عمومی را نسبت به رانندگی ایمن بهبود می‌بخشد.»
او با بیان اینکه در سال‌های اخیر در ایران نیز، برنامه‌های متعددی برای ارتقای فرهنگ رانندگی اجرا شده است؛ می‌گوید: «برنامه‌هایی مثل آموزش‌های ایمنی در مدارس، افزایش دوربین‌های نظارتی، اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر و برگزاری کمپین‌ها و اقدام‌های فرهنگی، تأثیر مثبتی در کاهش تخلفات داشته‌اند.» در تعطیلات نوروز تصاویر و فیلم‌هایی از اقدامات متفاوت پلیس راهور با رانندگان خاطی منتشر شد که پلیس با ایجاد ایستگاه‌های بین راهی با توقف خودروها اقدام به ورزش دادن به رانندگان می‌کرد یا از رانندگانی که رانندگی پر خطری داشتند می‌خواست به جای جریمه چند دقیقه‌ای توقف داشته باشند و ورزش کنند. دکتر رستمی با تأیید رفتارها و برنامه‌هایی از این دست معتقد است: «چنین رفتارهایی نیاز به استمرار دارند و تقویت این برنامه‌ها همچنان و در تمام سال احساس می‌شود. فرهنگ‌سازی زمینه اولیه تغییر فرهنگ رانندگی است تا بتوانیم تصادفات را به حداقل برسانیم. این پدیده شوم فقط محدود به تعطیلات و ایام نوروز نیست و در تمام سال حتی در شهرها هموطنان‌مان به دلیل تصادف جان خود را از دست می‌دهند.»
