رییس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون احداث سدها و توسعه اراضی کشاورزی در کشور افغانستان را از دلایل کاهش مساحت تالاب‌های هامون دانست و گفت: وضعیت کم‌آبی و خشکسالی موجب شده بادهای ۱۲۰ روزه سیستان به بادهای ۲۰۰ روزه تبدیل شود.
دکتر جواد میردار هریجانی در دومین روز از نشست تحلیلی وضعیت تالاب‌های کشور که به صورت وبینار در محل فرهنگستان علوم برگزار شد، با بیان اینکه تالاب‌های هامون در انتهای حوضه آبریز “هلمند” قرار دارند، گفت: حوضه آبریز هلمند با مساحت ۴۰۱ هزار و ۹۶۳ کیلومتر مربع بزرگترین حوضه آبخیز کشور افغانستان است که منطقه سیستان با ۱۵ هزار و ۱۷۱ کیلومتر مربع در انتهای این حوضه واقع شده است.
وی تالاب بین‌المللی هامون را شامل ۳ تالاب “هامون پوزک”، “هامون سابوری” و “هامون هیرمند” دانست که این ۳ تالاب در سال‌ها و فصول پر آبی به صورت یک تالاب واحد درمی‌آیند و اظهار کرد: از این گستره، حدود ۳ هزار و ۸۲۰ کیلومتر مربع (در مواقع پر آبی) در محدوده سرزمین ایران قرار دارد، ضمن آنکه حجم آبی تالاب، ۱۰ میلیارد متر مکعب است.
میردار، ۵۵ گونه گیاهی و جانوری، ۲۸۴ گونه جانوری، ۲۸ گونه پستاندار، ۱۸۳ گونه پرنده، ۴۴ گونه خزنده، ۷ گونه دوزیست و ۲۲گونه ماهی را از تنوع زیستی و جانوری تالاب هامون برشمرد و ادامه داد: مهمترین رود تامین‌کننده آب تالاب هامون، رودخانه “هلمند” با ۷.۵ میلیارد متر مکعب است و بعد از آن رودخانه‌های “فراه” با ۱.۲۵ میلیارد متر مکعب، “هاروت” با ۲۱۰ میلیون متر مکعب و “خاشرود” با ۱۷۰ میلیون متر مکعب قرار دارند.
رییس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون با بیان اینکه این حوضه‌ها در مجموع بیش از ۹ میلیارد متر مکعب آب هامون را تامین می‌کنند، خاطر نشان کرد: بر اساس شاخص خشکسالی محاسبه شده در دوره ۱۹۸۳ تا ۲۰۱۹، در سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۱۹ خشکسالی شدید و در سال ۲۰۱۸ خشکسالی بسیار شدید در این منطقه اتفاق افتاد.
وی اضافه کرد: بر اساس مدل‌های پیش‌بینی اقلیم در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۸۰ میانگین دماهای کمینه و بیشینه منطقه سیستان به میزان ۲ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد.
به گفته این محقق، سطح تالاب هامون از سال ۱۹۹۹ به بعد نسبت به میانگین بلند مدت، هزار کیلومتر مربع کاهش یافته است.
میردار، توسعه کشاورزی در بالادست در کشور افغانستان را از دلایل این کاهش عنوان کرد و گفت: توسعه اراضی کشاورزی در حوضه آبخیز هلمند سفلی در افغانستان به طور میانگین باعث کاهش ورود ۸۰۰ میلیون متر مکعب در سال آب به منطقه سیستان خواهد شد.
رییس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون، احداث سدهای متعدد در افغانستان را از دیگر دلایل کاهش آب تالاب‌های هامون ذکر کرد و در این باره توضیح داد: ظرفیت سد “کجکی” این کشور حدود ۲.۸ میلیارد متر مکعب یعنی حدود یک سوم ذخیره دریاچه هامون و ظرفیت سد کمال خان این کشور نیز ۵۲ میلیون متر مکعب است که با سیلاب‌های عظیم به سرعت پر می‌شود، ولی سرریز آن به سمت پایین‌دست ایران راه نمی‌یابد.
به گفته وی، در حال حاضر آب مازاد ظرفیت سد کمال خان از طریق کاسه اول به کاسه دوم و سپس به “گودزره” به عنوان یک منطقه شوره‌زار در نزدیکی ایران هدایت می‌شود.
میردار خاطر نشان کرد: وضعیت کم آبی و خشکسالی موجب شده بادهای ۱۲۰ روزه سیستان به بادهای ۲۰۰ روزه تبدیل شود.
