خروجی شرکت‌های دانش‌بنیان، معمولا فناوری‌هایی هستند که باید در شرکت‌ها و صنایع به کار گرفته شوند تا کالاها و خدمات مختلف تولید و ارائه شوند. کارگزاران فناوری، نقش واسط بین دانش‌بنیان‌ها متقاضیان فناوری را ایفا می‌کنند.
به گزارش گروه علم و پیشرفت ، یکی از مسائل مهم برای دانش‌بنیان‌ها و سازندگان فناوری، انتقال فناوری و عرضه محصولات خود به بازار است. شرکت‌های دانش‌بنیان در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشتند و فناوری‌های بسیاری را در زمینه‌های مختلف طراحی، تولید و بومی‌سازی کرده‌اند، اما برای آنکه بتوان ورود فناوری به بازار و رسیدن آن به دست متقاضیان را تسریع کرد، به حلقه‌های واسط نیاز است. نقش واسطه‌گری بین عرضه و تقاضا را در زیست‌بوم دانش‌بنیان، کارگزاران یا بروکرهای فناوری بازی می‌کنند.
کارگزاران فناوری، حلقه واسط عرضه و تقاضا
شرکت‌های دانش‌بنیان، معمولا خود تولیدکننده نیستند و هدف آن‌ها ایجاد فناوری‌هایی است که تولید محصولات بعدی (کالا یا خدمات) را به دنبال دارد. به عبارت دیگر، مأموریت شرکت‌های دانش‌بنیان ساخت فناوری‌هایی است که از طریق آن‌ها بتوان کالاهای مختلف را تولید کرد یا به کمک آن‌ها خدماتی را ارائه داد. بنابراین لازم است تا فناوری‌های تولیدشده به وسیله دانش‌بنیان‌ها، توسط تولیدکنندگان محصول خریداری و استفاده شود.
اتصال این فناوری‌ها به بازار مصرف خود یا صنعت، باید با حمایت شرکت‌ها و یا سازمان‌هایی صورت گیرد که به عنوان حلقه اتصال فناوری به بازار هستند. این سازمان‌ها که عمدتا شرکت‌های خصوصی هستند، با عنوان‌هایی همچون کارگزار یا بروکر فناوری شناخته می‌شوند. برای مثال فناوری پمپ‌های پیشرفته آب که در دانش‌بنیان‌ها بومی‌سازی و تولید شده است می‌تواند به کمک کارگزاران فناوری به سازمان‌های بهره‌بردار از منابع آبی معرفی و فروخته شود.
کارگزاران فناوری از مجموع دانش و تجربه تخصصی خود در یک بخش خاص از صنعت و همچنین مهارت‌های تجاری استفاده می‌کنند تا تحویل پروژه یا راه‌حل مسئله را با بهره‌گیری از یک شبکه از ارائه‌دهندگان متخصص تسهیل کنند. بروکرهای فناوری، دارای شبکه‌ای از شرکا هستند که علاوه بر ارائه بهترین راه‌حل برای رفع نیاز مشتری، هزینه‌های عملیاتی را نیز کاهش می‌دهند. به عبارت ساده‌تر، کارگزاران هم مهارت تخصصی و هم توانایی تجاری‌سازی دارند و با ایجاد شبکه‌ای از شرکت‌های عرضه‌دهنده یا متقاضی فناوری، به عنوان حلقه واسط عمل می‌کنند.
کمک به افزایش بازار فناوری با واسطه‌گری ارزش‌آفرین
ممکن است این سوال پیش بیاید که اگر کارگزار فناوری به عنوان واسطه بین شرکت‌ها و بازار است، پس چه تفاوتی با دلال دارد؟ پاسخ این سوال را باید در مفهوم ارزش‌آفرینی جستجو کرد. متخصصان مدیریت کسبوکار، وجود واسطه‌ها را برای حیات یک کسبوکار الزامی می‌دانند؛ اما باور رایج در جامعه، واسطه‌گری و دلالی را به عنوان عاملی در افزایش قیمت‌ها و یا از بین بردن کسب‌و‌کارها می‌شناسد. در توضیح باید گفت که واسطه‌ها می‌توانند برای یک کسبوکار ارزش‌آفرین باشند و یا موجب زیان آن کسبوکار شوند.
یک واسطه هنگامی برای یک شرکت ارزش‌آفرین است که با خدماتی که به شرکت عرضه می‌کند، موجب افزایش بازده و سود شرکت شود. وجود واسطه ارزش‌آفرین برای یک شرکت می‌تواند باعث کاهش ارتباطات تجاری و بازرگانی، کاهش ریسک معاملات و قراردادها و حتی کاهش بهای تمام‌شده تولید شود. در مقابل، اگر واسطه مورد نظر تأثیرات منفی بر سود و حجم تولید شرکت داشته باشد و موجب زیان آن شود، همان مفهوم آشنای دلال مزاحم کسبوکار را ایفا می‌کند.
در مورد شرکت‌های دانش‌بنیان، به دلیل ماهیت این شرکت‌ها که تولید یک فناوری خاص را شامل می‌شود، ظرفیت عرضه بالا اما تعداد تقاضاهای موجود کم است. از طرفی، لازم است این شرکت‌ها به جای جذب تقاضا و مذاکرات تجاری، بر تولید فناوری متمرکز باشند. به این ترتیب، یک کارگزاری فناوری که هم ماهیت تخصصی فناوری تولیدشده را می‌شناسد و هم توانایی جذب بازار و ایجاد تقاضا را دارد و می‌تواند به عنوان حلقه واسط ارزش‌آفرین بین شرکت‌های دانش‌بنیان و بازار قرار گیرد.
توسعه بازار، ضعف مهم دانش‌بنیان‌ها
در حال حاضر شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی با وجود بومی‌سازی و تولید پیچیده‌ترین فناوری‌ها، در ایجاد شبکه‌های توزیع و اتصال عرضه و تقاضا ضعف دارند. وجود یک کارگزار فناوری در کنار این شرکت‌ها می‌تواند موجب تسهیل انتقال فناوری به بخش‌های صنعتی شود. همچنین به دلیل افزایش بازار و حجم تقاضا به کمک کارگزاری، شرکت می‌تواند بر تولید تمرکز کند و میزان تولید و یا مقیاس خود را بیشتر و بزرگ‌تر کند. به این ترتیب، هزینه‌های تولید و در نتیجه بهای تمام‌شده محصولات دانش‌بنیانی نیز کاهش خواهد یافت.
کارگزار فناوری می‌تواند نقش بین‌المللی نیز داشته باشد و باعث ایجاد بازارهای خارجی و افزایش صادرات شرکت نیز بشوند. در واقع کارگزاران فناوری می‌توانند شرکت‌های تولیدکننده محصول و مصرف‌کننده فناوری را در کشورهای دیگر شناسایی کنند و آن‌ها را به دانش‌بنیان‌های داخلی متصل نمایند.
نگاهی به کارگزاری فناوری در ایران
کارگزار فناوری از جمله بازیگران جدید و کارگزاری فناوری، مفهومی در حال بلوغ در زیست‌بوم نوآوری و فناوری ایران است. این بخش از زیست‌بوم، چند سالی است که در حال توسعه است و همچنین مورد توجه جدی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری نیز قرار گرفته است.
شبکه ملی فن‌بازار ایران، از سال 1383 آغاز به کار کرده و در حال حاضر، بیش از ده‌ها کارگزار فناوری در تمام استان‌های ایران دارد که شرکت‌های دانش‌بنیان را به بازار متقاضیان، متصل می‌کند. مسئولیت اجرایی فن‌بازارها زیر نظر پارک فناوری پردیس است و آئین‌نامه راهبری کارگزاران تجارت فناوری نیز در سال‌های اخیر به تدوین رسیده است. کارگزاران فناوری ایران توانسته‌اند بیش از 4740 شرکت دانش‌بنیان را در کشور شناسایی و به توسعه بازار آن‌ها کمک کنند. شبکه ملی فن‌بازار ایران، سامانه‌ای را نیز در اختیار شرکت‌های طرف عرضه و تقاضا قرار داده است که مراجعه‌کنندگان می‌توانند با استفاده از آن فناوری‌های تولیدی یا نیازهای خود را ارائه دهند.
بر اساس گزارش معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، شبکه ملی فن‌بازار با کمک کارگزاران تاکنون توانسته است 16 هزار و 820 فناوری را به بازار تقاضا معرفی کنند و تجاری‌سازی این محصولات را شتاب دهند. کارگزاران فناوری در حوزه‌های مختلف فناورانه همچون نفت، گاز، پتروشیمی، سلامت، گیاهان دارویی، دارو، کشاورزی و غیره حضور دارند و در توسعه بازار فناوری در حال نقش‌آفرینی هستند، به عنوان مثال بیش از 60 کارگزار فناوری در حوزه فناوری‌های نانو مشغول به فعالیت هستند.
مرکز تعاملات علم و فناوری نیز 8 کارگزار همکار برون‌مرزی در کشورهای انگلستان، اسپانیا، روسیه، هند، لبنان، عراق و افغانستان دارد که به کمک آن‌ها به توسعه بازار محصولات فناورانه دانش‌بنیان‌ها در خارج از کشور کمک می‌کند.
در حال حاضر، یکی از نیازهای اساسی زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان ایران، متنوع‌سازی و شبکه‌سازی بین بازیگران مختلف است. این بازیگران با نقش‌آفرینی در زنجیره اقتصاد دانش‌بنیان به رشد بازار محصولات دانش‌بنیان و رونق اقتصادی کشور کمک خواهند کرد. همچنین وجود کارگزاران تخصصی در زمینه‌های مختلف فناوری ضروری است تا روند انتقال فناوری دانش‌بنیان به صنایع مختلف داخلی و خارجی تسهیل یابد.
