«تیک» کودکم را چطور درمان کنم؟
فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان با اشاره به اینکه اختلال تیک همان انقباض و حرکت سریع و نیمه ارادی تا غیر ارادی گروهی از عضلات است، گفت: فاکتورهایی مانند استرس و اضطراب علائم تیک را تشدید می‌کنند.
به گزارش پایگاه خبری هیچ یک _ ذتیک عصبی به حرکت‌هایی با صداهایی ناگهانی، تکراری، متناوب، و کلیشه‌ای، بدون ریتم و کاملاً غیر ارادی اطلاق می‌شود. گاهی تیک‌ها مثل تیک چشم و تیک ابرو قابل دیدن هستند و برخی مواقع هم ممکن است قابل رویت نباشد. مثل تکان دادن انگشتان پا یا سفت کردن عضلات شکم.
تیک‌های عصبی ویژگی‌های متعددی دارند و هر یک در زمان و موقعیت خاصی، ظهور و بروز می‌یابند. بسته به این که فرد مبتلا به تیک در چه وضعیتی باشد یا در مقابل تیک عصبی چه واکنشی از خود نشان دهد، ممکن است تیک‌ها بروز و جلوه متفاوتی داشته باشند:
تیک‌ها با افزایش استرس و خستگی، هیجانات مثبت و منفی، و گرما، تشدید می‌شوند. فرد مبتلا هرچه بیشتر به تیک خود توجه کند تکرار آن بیشتر خواهد شد.
زمان‌هایی که فرد مشغول انجام فعالیتی است و روی آن فعالیت تمرکز می‌کند، تیک‌ها هم کاهش پیدا کرده یا کاملا ناپدید می‌شوند.
برخی تیک‌ها کاملاً هم غیرارادی نیستند. فرد مبتلا می‌تواند برای مدتی کوتاه جلوی آنها را بگیرد. اما بعد از مدتی دیگر مقابله با تیک غیر ممکن می‌شود و فرد به ناچار تسلیم می‌شود. می‌توان گفت تیک عصبی راهی است برای تخلیه تنش‌های روانی و جسمی در فرد مبتلا. بنابراین سرکوب آن استرس‌زا خواهد بود.
علت ایجاد تیک‌های عصبی هنوز ناشناخته است. اما با این حال برخی از عوامل محیطی، وراثتی یا متابولیسمی بدن می‌توانند به طور مستقیم بر ایجاد یا تشدید تیک تاثیرگذار باشند.
امین ماهورام، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه تیک با نشانه‌های مختلفی بروز می‌کند، اظهار کرد: مثلاً برخی گردن خود را تکان می‌دهند یا شانه‌های خود را بالا می‌اندازند و یا اینکه صدای خاصی از خود درمی‌آورند.
وی تاکید کرد: تیک عمومأ یک اختلال خطرناک در نظر گرفته نمی‌شود و احتمال زیادی دارد که با گذشت زمان برطرف شود.
فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در تعریف کلی اختلال تیک، توضیح داد: در واقع به حرکات سریع، تکراری و نیمه ارادی تا غیرارادی ماهیچه‌های بدن تیک گفته می‌شود، که در هر سنی ممکن است دیده شود، اما معمولاً در کودکی شروع می‌شود. شروع تیک می‌تواند از سن پنج سالگی باشد؛ ضمن اینکه برخی افراد با تیک‌های صوتی مواجه هستند؛ برای مثال به طور غیر قابل کنترلی گلوی خود را صاف می‌کنند.
ماهورام افزود: حرکات تیک می‌توانند در طی خواب شبانه نیز ادامه داشته باشد، همچنین این نشانه‌ها در بازه‌های زمانی مختلف شدید یا خفیف هستند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره علت تیک در بدن توضیحاتی داد و افزود: علت دقیق تیک هنوز مشخص نیست، با این حال به نظر می‌رسد که این عارضه به دلیل تغییراتی در مغز که حرکت را کنترل می‌کنند ایجاد می‌شود.
ژنتیک نیز در بروز تیک نقش دارد
وی اضافه کرد: ژنتیک نیز در بروز تیک نقش دارد. افرادی که یکی از اعضای خانواده آنها به این اختلال مبتلا هستند، بیشتر در معرض آن قرار دارند.
بیش فعالی یا نقص توجه (ADHD)، اختلال وسواس فکری یا عملی (OCD)، مصرف موادی مانند کوکائین یا آمفتامین‌ها، آسیب‌های سر، سکته، عمل‌های جراحی و برخی عفونت‌ها از جمله موارد اثرگذار در ایجاد تیک است که این عضو هیأت علمی دانشگاه به آن اشاره کرد.
استرس و اضطراب علائم تیک را تشدید می‌کنند
وی گفت: فاکتورهایی مانند استرس و اضطراب علائم تیک را تشدید می‌کنند، ولی نقش علیتی در بروز تیک ندارند و عامل بوجود آورنده تیک محسوب نمی‌شوند.
به گفته ماهورام اختلال تیک گذرا یا موقت بیشتر از یکسال طول نمی‌کشد و مطالعات گوناگون شیوعی تا حدود ۲۰ درصد در بین کودکان در سال‌های ابتدایی مدرسه را برای آن در نظر گرفته‌اند. تیک مزمن نیز بیشتر از یکسال طول می‌کشد.
وی توضیح داد: تیک حرکتی در حرکات فرد دیده می‌شود، از رایج‌ترین آنها می‌توان به پلک زدن، چروک کردن و خاراندن بینی و تکان دادن سر اشاره کرد. در تیک‌های صوتی نیز فرد صداهای خاصی مانند زمزمه یا پاک کردن گلو را تولید می‌کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره سایر تیک‌ها نیز توضیحاتی داد و افزود: به طور مثال در تیک ساده یک ناحیه از بدن درگیر است که از رایج‌ترین آنها می‌توان به پلک زدن مکرر اشاره کرد. در تیک‌های پیچیده چندین قسمت بدن درگیر می‌شوند و اگر به آنها توجه کنید متوجه الگوی حرکات خواهید شد، مثلاً ممکن است فرد بازوی خود را تکان دهد و سپس سر خود را بالا و پایین کند.
وی در پاسخ به این سوال که «تشخیص اختلال تیک چگونه است؟»، ادامه داد: روانپزشک یا پزشک عمومی با بررسی علامت‌ها می‌تواند این اختلال را تشخیص دهند. گاهی ممکن است برای رد سایر احتمالات، آزمایش خون و تست‌های تصویربرداری نیز پیشنهاد شود.
فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان افزود: معمولا فاکتورهایی مثل سن شروع اختلال، مدت زمان آن، شدت علائم، نوع اختلال(حرکتی یا صوتی) در تشخیص اختلال تیک مورد توجه است.
نحوه درمان اختلال تیک چگونه است؟
ماهورام با اشاره به اینکه اگر این تیک‌ها خفیف باشند و مشکل خاصی ایجاد نکنند احتیاج به دارو ندارند، گفت: می‌توان با کنترل عواملی مانند اضطراب و استرس تا حدودی بروز تیک را کنترل کرد. تیک در بسیاری از مواقع همانگونه که خودبه‌خود پدید می‌آید خودبه‌خود هم از بین می‌رود.
وی با بیان اینکه پزشکان متخصص از تکنیک‌هایی برای درمان اختلال تیک استفاده می‌کنند، اضافه کرد: گاهی پزشک از بیمار می‌خواهد تا هنگام بروز این عارضه از یک حرکت دیگر به صورت عمدی استفاده کند؛ مثلاً اگر تیک حرکت دادن دست را دارد به جای آن حرکت دیگری را انجام دهد. با ادامه این روش، میزان بروز تیک کاهش می یابد. گاهی پزشک به بیمار مهارت‌هایی را آموزش می‌دهد که بتواند احساسات، افکار و رفتار خود را کنترل کند. به این ترتیب مشکلاتی مانند استرس و اضطراب که عامل تشدید تیک هستند کاهش می‌یابند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: دارو درمانی نیز می‌تواند مورد توجه پزشکان قرار گیرد. چنانچه تیک باعث ایجاد ناراحتی در فرد شده باشد یا روی عملکرد تحصیلی، شغلی و اجتماعی او تأثیر منفی گذاشته باشد لازم است که از دارو بهره برد تا علایم با سرعت بیشتری کاهش یابند.
وی هشدار داد: اگر چندین نوع تیک حرکتی و صوتی را تجربه می‌کنید، تیک به صورت مداوم و آزار دهنده تکرار می‌شود و انجام امور روزمره برای شما مشکل شده، لازم است که به روانپزشک مراجعه کنید.
