آشنایی با هنر گلیچ بافی و ابزار آن

گروه هیچ یک  زندگی – گلیچ از گذشته در در بخش شمالی استان سمنان مورد استفاده قرار می‌گرفته است و به ‌علت جنس پارچه‌ آن که پنبه‌ای و پشمی است، بیشتر در پوشاک مردانه استفاده می ‌شده است اما این دست‌ بافته ‌هم مثل دیگر محصولات صنایع دستی ناشناخته مانده است و خطر از رواج افتادن، آن را تهدید می‌کند.

تارهای گلیچ از جنس نخ پنبه پرتاب، و پودهای آن پشمی است. گلیچ، پارچه ای‌ پنبه‌ ای و سنتی است که بیشترین استفاده آن در زیرانداز پوشاک مردانه است.

هیچ جایی را نمی‌توان بدون صنایع دستی پیدا کرد و حتما جلوه هنرهای دست در روستاها بیشتر و وسیع تر نسبت به شهرها است ولی بعضی اوقات با نپرداختن به صنایع دستی آن منطقه، این هنر ارزشمند از یاد رفته است.

روستای فولادمحله از شهرستان مهدیشهر از آن مناطقی است که صنایع دستی آن نه فقط تهیه و تولید می شود بلکه بیشتر مشتریان آن را اشخاص غیر بومی تشکیل می‌دهند که خود علامتی از زیبایی و کارآمدی صنعت دست خانم‌های فولادمحله را می‌رساند.

گلیچ بافی مهمترین و شاید تنهاترین صنایع دستی فولادمحله است که از گذشته شایع بوده و حالا نیز زنان فولادمحله‌ای آن را انجام می‌دهند. هنر دستی که در دورانی از یاد رفته بود ولی زنان فولادمحله‌ای با مهم دانستن این صنایع محلی و با تلاش خود مجددا این هنر دست را زنده کرده و اکنون با این صنایع دستی نیز به زنده نگهداشتن فرهنگ فولاد محله می‌پردازد و نیز به این روش گذران زندگی می‌کند.

چنانچه گلیچ بافی در روستاهای دیگر استان هم پیدا می‌شود ولی در تهیه و طرح‌های آن فرق‌هایی با دیگر جاها دارد. گلیچ بافی فولادمحله خود دارای مشتقات متفاوتی است که با دستگاه و ابزار آلات خاصی بافته می‌شود.

گلیج بافی شامل سَرحمومی، آیینه کیسه، گلیج تابلونما، اسب سَری، پادَری، کَج کیسه  و کُرسی سَری می‌باشد. برای بافت این صنایع از وسایلی مانند: کِرگاه(کارگاه)، توزَن، کاتلّم، چَل، چَلجِه استفاده می‌شود. کِرگاه(کارگاه) دستگاهی است که برای بافت گلیج به کار می‌رود.

دستگاه گلیج بافی شامل ابزار زیر است:

– نُوِرًد گارًدِن چو: (چوبی که بصورت عمودی قرار گرفته است)

– کارشن چو

– شانه

– وَرًد

– لَدًمَتی

– ماکو

– ماسوره

– لِنگ لتی

– سلام علیکی

– کِرگاه کَشً رَسِن، می باشد.

– چَلً: وسیله‌ای است برای حلاج کردن پشم به کار می‌رود.

– چَلًجِه: پشم حلاج شده با استفاده از این دستگاه به نخ تبدیل می‌شود.

– کاتًلُم: نخ بدست آمده را با استفاده از کاتلم تابیده تا محکم شود.

– توزَن: برای ضخیم کردن نخ ها استفاده می‌شود برای نخ‌هایی که برای بافتن جوراب و کلاه و غیره استفاده می‌شود.

انواع محصولات گلیج بافی

– سَرحمومی: گلیمی است که در آن وسایل حمام را می‌گذارند و زمانی که به حمام عمومی می‌رفتند آن را با خود می‌بردند.

– آیینه کیسه: کیسه‌ای است که در قدیم وسایل آرایش را در آن می‌گذاشتند حتی به عنوان جای نخ و سوزن نیز از آن استفاده می‌کردند.

– اسب سَری: گلیج بزرگی است که در قدیم در عروسی‌ها این گلیج را روی اسب قرار می‌دادند که در زمان بردن جهیزیه و رفتن داماد به حمام (داماد بر روی اسب می نشست) شکل زیبایی داشته باشد.

– کَج کیسه: کیسه‌ای است که در قدیم به گونه کج روی دیوار آویزان می‌کردند و داخل آن قاشق و چنگال می‌انداختند اما امروزه داخل کیسه الیاف می‌ریزند و روی مبلمان استفاده می‌شود.

– کُرسی سَری: کرسی وسیله‌ای است که در قدیم برای گرم کردن خانه از آن استفاده می‌کردند که آتش زیر کرسی که به صورت میزی بوده و آتش را در زیر آن می‌گذاشتند و کرسی سری که به صورت گلیج بوده را روی کرسی می‌گذاشتند که زیبایی ویژه‌ای دارد و همین طور کرسی را می‌پوشاند.

– پادری: گلیجی است که جلوی در گذارند و زیبایی ویژه‌ای را به منزل می‌دهد.

به گزارش وب گاه بیتوته، هر کدام از گلیج‌هایی که در بالا گفته شد برای دوخت آن از طرح‌های خاصی استفاده می‌کنند که هر یک از این طرح‌ها نام ویژه‌ای دارد:

طرح های گلیج بافی 

– طرح گرجی دونه:(منظور لوزی داخل گلیم است)

– طرح دم دار،میرکادونه،سِ،چی پیچ

– طرح اِرِب پنجه گل

– طرح خوارجین نسخه

– طرح چهار دستمال