حسینیه جاجرمی؛ بنایی زیبا در قلب بجنورد
حسینیه جاجرمی یکی از جاهای دیدنی بجنورد است که در مرکز شهر و در محدوده بافت تاریخی قرار دارد. حسینیه جاجرمی به‌عنوان یادگاری از آخرین سال‌های دوره قاجار در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
گروه هیچ یک زندگی – حسینیه از مکان‌های مذهبی و مقدس شیعیان است که بیشتر در آن مراسم عزاداری امام حسین (ع) و شهدای کربلا برپا می‌شود. اکثر حسینیه‌ها دارای معماری ساده‌ای هستند و فضایی سرپوشیده برای اجتماع مردم به شمار می‌روند. حسینیه‌ها معمولا بناهایی به‌صورت منفرد هستند؛ ولی گاهی در یک مجموعه مانند باغ، مسجد، ایوان، حمام و بازارچه و… نیز احداث می‌شوند. اغلب کمک‌های مردمی تامین‌کننده هزینه حسینیه‌ها است. در شهرهای زیارتی پراهمیتی مانند کربلا و نجف، حسینیه‌ها به‌منظور پذیرایی از مسافران نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
حسینیه جاجرمی یکی از جاهای دیدنی بجنورد است که در مرکز شهر و در محدوده بافت تاریخی قرار دارد. حسینیه جاجرمی به‌عنوان یادگاری از آخرین سال‌های دوره قاجار در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. در گذشته مردم و به‌ویژه جاجرمی‌ها از این بنا برای عزاداری شب‌های محرم استفاده می‌کردند. امروزه این حسینیه به مرکز تولید هنرهای سنتی و صنایع دستی تبدیل شده است.
حسینیه جاجرمی کجاست؟
آدرس حسینیه جاجرمی: استان خراسان شمالی، شهر بجنورد، خیابان طالقانی شرقی، کوچه جاجرمی
حسینیه جاجرمی از لحاظ موقعیت جغرافیایی در مرکز شهر بجنورد قرار دارد.
مسیر دسترسی
برای دسترسی به حسینیه جاجرمی به‌وسیله خودروی شخصی باید خود را به میدان شهید در مرکز شهر بجنورد برسانید. از میدان شهید به‌سمت خیابان طالقانی شرقی تغییر مسیر دهید و حدود ۱۵۰ متر را در راستای این خیابان به‌سمت میدان آزادگان طی کنید. بعد از طی کردن ۱۵۰ متر از مسیر خیابان، باید وارد کوچه جاجرمی در سمت راست خیابان بشوید. برای دسترسی به حسینیه باید ۸۰ متر از مسیر کوچه جاجرمی را طی کنید.
درباره حسینیه جاجرمی
حسینیه جاجرمی از جاهای دیدنی بجنورد و بناهای تاریخی اواخر دوره قاجار است. این بنا در مرکز شهر بجنورد و در محدوده بافت تاریخی شهر ساخته شده است. این حسینیه به‌لحاظ جایگاه تاریخی یکی از مهم‌ترین بناهای شهر بجنورد محسوب می‌شود. این مکان مذهبی در افکار عمومی مردم این شهر جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌لحاظ خصوصیات معماری یکی از تماشایی‌ترین بناهای بجنورد به شمار می‌رود.
در گذشته مردم بجنورد و به‌ویژه جاجرمی‌ها از این بنا برای عزاداری شب‌های محرم استفاده می‌کردند. این بنا از جهت تاریخی و مذهبی دارای جایگاه ویژه‌ای است و به همین علت به مرمت و بازسازی نیاز دارد. در ابتدا مالک این حسینیه در آن زندگی می‌کرده و بعدها وقف حسینیه شده است.
تاریخچه حسینیه جاجرمی
حسینیه جاجرمی از یادگارهای به جا مانده از آخرین سال‌های دوره قاجار محسوب می‌شود. بر اساس اسناد موجود از جمله کتیبه مربوط به سال ۱۳۲۵ هجری قمری، استاد غلامرضا بنا یزدی بانی ساخت این بنا بوده است. حاج علی اکبر جاجرمی، مالک این خانه، تا سال‌ها در آن زندگی می‌کرد و سرانجام آن را وقف حسینیه کرد. این بنای تاریخی در سال ۱۳۸۳ با شماره سند ۱۱۰۵۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در حال حاضر، علاوه بر حسینیه به‌عنوان مرکزی برای تولید هنرها و صنایع دستی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
معماری و بخش های مختلف حسینیه جاجرمی
این ساختمان ۶۰۰ مترمربع مساحت دارد و دارای پلان مربعی شکل است. بنا در ضلع شرقی و غربی در دو طبقه ساخته شده است. طاق هایی که در ساختمان مورد استفاده قرار گرفته‌اند، به‌طور کلی از سه نوع هلالی ساده، کلیل و قوس تیزه‌دار هستند. طبقه همکف قدیمی‌تر از طبقه بالا است و به نظر می‌رسد که کاربری مسکونی داشته است.
طبقه بالا که از نظر سازه‌ای نیز منطبق بر طبقه همکف نیست، محل برگزاری مراسم مذهبی بوده است.
پوشش‌های به کار رفته در این بنا از دو نوع تخت و طاقی هستند. پوشش موسوم به قمی پوش پوششی است که بیشتر در طبقه همکف مورد استفاده قرار گرفته است و در برابر نیروهای عمودی مقاومت خوبی دارد. چیدمان آجر هم ترکیبی از رومی و صدفی محسوب می‌شود. طاق آهنگ یا گهواره‌ای از دیگر پوشش‌های این طبقه به شمار می‌رود که در امتداد دو نوع منحنی قوس داده ایجاد شده است. ایوان طبقه اول با عرض ۲۷٫۲ تا ۳۰٫۲۰ به‌وسیله این ستون‌ها نگه داشته می‌شود. چهار ستون کامل و دو نیم ستون که از جنس چوب هستند و با گچ پوشش داده شده‌اند، در این طبقه ساخته شده‌اند.
این بنا نمونه‌ای از معماری سنتی از نوع حیاط مرکزی است که نوعی معماری درونگرا محسوب می‌شود. همه در و پنجره‌ها و نورگیرها در این نوع معماری به‌سمت حیاط باز می‌شوند. در بجنورد این نوع معماری چندان رایج نیست و بیشتر در مناطق خشک و کویری بااهمیت است. در طبقه اول سه اتاق وجود دارد که در همه این اتاق‌ها از طاق‌نما استفاده شده است.
این اتاق‌ها توسط درهایی به هم راه پیدا می‌کند. در و پنجره‌های باقی مانده در بنا قدمتی برابر با خود بنا دارند و از جنس چوب هستند. در اتاق وسط طبقه اول لوح سنگی قرار دارد که وقف‌نامه روی آن نوشته شده است.
یک هشتی در حسینیه وجود دارد که ورودی حسینیه را به حیاط مرکزی وصل می‌کند. این ورودی به‌وسیله دو رشته پلکان در گوشه‌های شمال شرقی و جنوب غربی به اتاقک‌های طبقه بالا راه پیدا می‌کند. ۱۰ عدد پله با عرض ۳۰ سانتی‌متر، ارتفاع ۲۰ سانتی‌متر و طول ۱۳۰ سانتی‌متر در این ساختمان وجود دارند که در ضلع شرقی و غربی بنا به‌طور قرینه قرار گرفته‌اند.
تزیینات معماری حسینیه جاجرمی
سقف هشتی بنا در قسمت ورودی و تمام اتاق‌های طبقه پایین پوشیده از قوس کلیل (قوس خوابیده) و سقف طبقه بالا به‌صورت تیرپوش است. آجرکاری، گچبری، مقرنس‌کاری و کتیبه قسمت‌های مختلف بنا را آراسته‌اند. ورودی‌هایی که به‌سمت طبقه اول راه پیدا می‌کنند، دارای مقرنس‌کاری‌های زیبا هستند که این مقرنس‌کاری‌ها با گذشت زمان هنوز هم جذابیت خود را حفظ کرده‌اند. در گذشته چهار فرش دستباف در اضلاع ۵٫۲ در ۱۷ متر در اتاق‌ها وجود داشت.
افریزی تزیینی (برآمدگی لبه انتهایی دیوار که معمولا به‌صورت آجرکاری تزیینی است) با یک کتیبه، در قسمت بالایی دیوار ایوان شرقی قرار دارد. در این کتیبه گزیده‌ای از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی در مرثیه شهدای کربلا (باز این چه شورش است) به خط نستعلیق گچبری شده است. این گچ‌بری‌ها جدید و فاقد قدمت هستند و اداره اوقاف آن‌ها را نصب کرده است.
دیدنی های اطراف حسینیه جاجرمی
عمارت سردار مفخم
آدرس: استان خراسان شمالی، شهر بجنورد، انتهای خیابان شریعتی شمالی
فاصله از حسینیه جاجرمی: حدود ۱٫۵ کیلومتر (۲۰ دقیقه پیاده‌روی)
عمارت سردار مفخم بجنورد یکی از جاهای دیدنی بجنورد و یکی از بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین اثر به‌جا مانده از دوره ناصرالدین‌شاه قاجار محسوب می‌شود. این عمارت در دو طبقه ساخته شده است و درمجموع ۳۴ اتاق و دو تالار را که با تزئیناتی از جمله آینه‌کاری، گچبری و کاشی‌کاری تزیین شده‌اند، در خود جای داده است.
امروزه عمارت سردار مفخم به‌عنوان محلی موزه‌های مردم‌شناسی، باستان‌شناسی و البته موزه اسناد و نسخ خطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خانه بانک ملی
آدرس: استان خراسان شمالی، شهر بجنورد، خیابان امیریه جنوبی
فاصله از حسینیه جاجرمی: حدود ۹۰۰ متر (۱۵ دقیقه پیاده‌روی)
خانه بانک ملی بجنورد یکی دیگر از بناهای تاریخی و دیدنی شهر بجنورد است که در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی ساخته شد. این بنا با معماری خاص ایرانی-اروپایی خود نگاه گردشگران شهر بجنورد را به خود جلب می‌کند.
خانه بانک ملی در حال حاضر حدود ۹۰ سال قدمت دارد و به‌عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
