نمک، عاملی برای مرگ خاموش

گروه جامعه هیچ یک – پویش ملی اطلاع رسانی تغذیه سالم امسال با هدف اطلاع رسانی در خصوص مصرف نمک تصفیه شده ید دار و ارتقا دانش آحاد جامعه در خصوص شیر و لبنیات در راستای افزایش مصرف لبنیات از یکم بهمن آغاز شده است و تا پانزدهم این ماه ادامه دارد؛ بر این اساس هفته نخست این برنامه به کاهش مصرف نمک و توصیه به مصرف مناسب نمک ید دار اختصاص دارد.

وزارت بهداشت برای ملموس‌تر کردن مخاطرات ناشی از مصرف نمک برای گروه‌های مختلف جامعه، روزهای هفته پیش رو را نامگذاری کرده است تا نهادها و دستگاههایی که در امر اطلاع رسانی و فرهنگ سازی فعالیت دارند، متناسب با آن به شهروندان هشدارهای لازم را بدهند؛ بر این اساس اسامی روزهای یکم تا هفتم بهمن به شرح زیر است:

یکم بهمن ماه – نمک کم بخورید، اما نمک مصرفی حتما تصفیه شده یددار باشد.

دوم بهمن ماه – نمک دریا و نمک‌های تصفیه نشده موجب سرطان می‌شود.

سوم بهمن ماه – نمک زیاد، سرطان معده، پوکی استخوان و پرفشاری خون را به شما هدیه می‌دهد.

چهارم بهمن ماه – نمک فقط نمک غذا نیست، مراقب نمک پنهان هم باشید.

پنجم بهمن ماه – نمک یددار تصفیه شده را به مقدار کم در آخر پخت به غذا اضافه کنید.

ششم بهمن ماه – نمکدان سر میز یا سفره نیاورید.

هفتم بهمن ماه – نمک‌های رنگی (صورتی، آبی و بنفش) و سنگ نمک سلامتی شما را به خطر می‌اندازند.

دیابت و فشارخون؛ عامل عمده بیماری ‌های قلبی و عروقی

اینکه چرا متولیان امر سلامت، نمک را به عنوان یکی از عوامل اصلی تغذیه ناسالم شهروندان انتخاب کرده‌اند، پاسخ روشنی دارد؛ دیابت و پرفشاری خون عامل عمده بیماری‌های غیرواگیر از جمله بیماری‌ های قلبی و عروقی هستند که ارتباط مستقیمی با مصرف قند و نمک دارند به همین دلیل برای کنترل این بیماری‌ ها باید سبک تغذیه اصلاح و فعالیت بدنی افزایش یابد.

دکتر حسین فرشیدی معاون وزیر بهداشت در این ارتباط می‌گوید: کنترل مصرف نمک بسیار مهم است، چرا که نمک تشدیدکننده فشارخون و سایر بیماری‌های وابسته است؛ در بسیاری از کشورها کاهش مصرف نمک آغاز شده و در کشور ما نیز این فرهنگ‌سازی باید انجام شود.

مصرف بیشتر نمک علاوه بر ایجاد مشکل فشار خون با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط است

نتایج مطالعه‌ای که به تازگی در سطح بین المللی منتشر شده نیز همین امر را تایید کرده است؛ این تحقیق که در نشریه مایو کلینیک منتشر شده، نشان می‌دهد مصرف بیشتر نمک با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط است.

البته پیش از این مشخص شده بود که محدود کردن مصرف نمک می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و فشار خون را کاهش دهد اما این مطالعه برای نخستین بار نشان می‌دهد که حذف نمکدان از روی میز می‌تواند به پیشگیری از دیابت نوع ۲ نیز کمک کند.

سرطان‌زایی نمک دریا و سنگ نمک

مشکل ناشی از مصرف نمک تنها به مصرف آن در حد استاندارد محدود نمی‌شود؛ این چاشنی غذا انواع مختلفی دارد که بسیاری از آنها برپایه اطلاعات نادرست به سفره غذای ایرانیان راه پیدا کرده‌اند؛ در این رابطه می‌توان به مصرف نمک دریا و یا سنگ نمک اشاره کرد که برخی هموطنان با این باور که این نوع نمک‌های تصفیه نشده، بهتر و سالمتر از نمک های کارخانه‌ای است، به مصرف آن روی آورده اند در حالی که به دلیل تصفیه نشدن سنگ نمک و همچنین نمک دریا خطر مسمومیت در کمین این قشر قرار دارد.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با هشدار نسبت به مصرف زیاد نمک در ایرانی‌ها، بر لزوم مصرف نمک یددار تاکید کرده است؛ او می‌گوید: طبق تحقیقات صورت گرفته مصرف نمک در ایران ۲ برابر حد استاندارد است.

دکتر احمد اسمعیل‌زاده به مردم توصیه کرد، استفاده از نمک طعام در غذا و استفاده از نمک در سر سفره غذا را کاهش دهند و همان میزان کم مصرف هم از نوع نمک یددار و تصفیه شده باشد.

استفاده از سنگ نمک، نمک دریا و نمک صورتی حاوی مقدار زیادی فلزات سنگین سرطان‌زا هستند و سنگ کلیه ایجاد می‌کنند

«خاک ایران ید کمی دارد و در ۴۰ سال گذشته یکی از برنامه‌های موفق وزارت بهداشت ریشه کنی کمبود ید در کشور به دنبال اجرای برنامه غنی کردن نمک با ید بوده است»؛ این موضوع را اسمعیل زاده مطرح می‌کند و توضیح می‌دهد: سازمان غذا و دارو بر اساس استانداردهای موجود به هیچ کارخانه‌ای اجازه تولید نمک بدون فرایند تصفیه کردن و اضافه کردن ید را نمی‌دهد.

وی نسبت به عوارض جبران‌ناپذیر نمک‌هایی تحت عنوان سنگ نمک، نمک دریا، نمک صورتی هشدار داد و افزود: مردم باید بدانند نمک‌های بازار تحت عنوان نمک دریا، سنگ نمک و نمک صورتی مجوز سازمان غذا و دارو را ندارد. این نمک‌ها حاوی مقدار زیادی فلزات سنگین هستند که سرطان‌زا هستند و سنگ کلیه ایجاد می‌کنند.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت همچنین گفت: اگر افراد از این نمک‌ها استفاده کنند دچار کمبود ید شده و در نتیجه عوارضی مثل سقط جنین، عقب ماندگی و اختلالات ذهنی رخ می‌دهد.

مصرف استاندارد نمک: ۳ تا ۵ گرم در روز

در کنار آگاهی از مضرات نمک، باید دانست که میزان استاندارد آن چقدر است تا از مشکلات ناشی از مصرف بیش از حد آن مصون بود؛ معاون وزیر بهداشت میزان استاندارد مصرف نمک در شبانه روز را ۳ تا ۵ گرم می داند و با تاکید بر اینکه مردم ایران بیش از استاندارد جهانی نمک مصرف می کنند، می گوید: متاسفانه در عمده غذاهای ما بالاتر از ۸ گرم نمک استفاده می‌ شود؛ باید فرهنگسازی شود تا نمکدان از سر سفره ها حذف شود.

باید فرهنگسازی شود تا نمکدان از سر سفره ها حذف شود

فرشیدی در این ارتباط به اجرای پویش ملی سلامت در کشور اشاره کرد که یکی از نتایج آن شناسایی بیش از ۸۴۴ هزار نفر با احتمال ابتلا به پرفشاری خون بود و نکته قابل تامل اینکه این افراد از بیماری خود اطلاعی نداشتند و در صورت غفلت از آن در آینده با بیماری های متعدد روبرو می‌شوند.

در این پویش که از ۲۰ آبان تا ۳۰ دی در کشور اجرا شد ۴۶ میلیون نفر شرکت کردند و سلامت آنان از نظر ابتلا به دیابت و پرفشاری خون مورد پایش قرار گرفت.

چرا نمک مضر است؟

نمک منبع اصلی سدیم است و افزایش مصرف سدیم با فشار خون بالا و خطر بیماری و سکته قلبی مرتبط است؛ تخمین زده می شود که اگر مصرف جهانی نمک تا حد توصیه شده کاهش یابد، می توان از مرگ ۲.۵ میلیون نفر در سال جلوگیری کرد.

در دهه های اخیر افزایش تولید بیشتر مواد غذایی فرآوری شده، شهرنشینی سریع و تغییر سبک زندگی، الگوهای غذایی را تغییر داده و باعث شده مردم در سراسر جهان غذاهای پرانرژی بیشتری مصرف می‌کنند که دارای چربی‌های اشباع شده، چربی های ترانس، قندها و نمک است که در کاهش سلامت جمعیت جهان نقش بسیار موثری دارد.

بزرگسالان نباید بیشتر از پنج گرم (کمتر از یک قاشق چایخوری) نمک در روز مصرف کنند

سازمان جهانی بهداشت نیز توصیه‌هایی درباره میزان مصرف نمک دارد؛ بر اساس این توصیه بزرگسالان نباید بیشتر از پنج گرم (کمتر از یک قاشق چایخوری) نمک در روز مصرف کنند و برای کودکان نیز بیشترین میزان مصرف نمک توصیه شده برای کودکان ۲ تا ۱۵ ساله بر اساس نیاز انرژی آنها نسبت به بزرگسالان کاهش می‌یابد به طوری که برای زمانی که کودک تنها با شیر مادر تغذیه می شود (بدو تولد تا ۶ ماهگی ) و دوره تغذیه تکمیلی کودک ( ۶ماه تا ۲۴ ماه ) توصیه‌ای در مورد مقدار مصرف نمک وجود ندارد.

اهمیت کنترل مصرف نمک برای داشتن جامعه سالم و ابتلای کمتر مردم به بیماری‌ها سبب شده تا کشورهای عضو سازمان جهانی بهداشت توافق کنند تا سال ۲۰۲۵ میلادی، میزان مصرف نمک در جهان را ۳۰ درصد کاهش دهند؛ کاهش مصرف نمک به عنوان یکی از مقرون به صرفه‌ترین اقداماتی است که کشورها می‌توانند برای بهبود نتایج سلامت جمعیت انجام دهند