وقت باارزشی که در شبکه‌های اجتماعی به بطالت می‌گذرانیم
شبکه‌های اجتماعی بی‌نهایت محتوا در اختیار ما قرار می‌دهند، از اخبار فوری گرفته تا ویدئوهای سرگرم‌کننده. ماهیت اعتیادآور آنها اغلب ما را مجذوب می‌کند و وقت و توجه ما را می‌گیرد؛ اما زمان فزاینده‌ای که ما در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانیم، نگرانی‌هایی را در مورد تأثیر آن بر زندگی روزمره ما افزایش می‌دهد.
گروه هیچ یک زندگی – بر اساس آخرین گزارش DataReportal، مردم سراسر جهان روزانه بیش از یک‌چهارم زمان خود را در بستر اینترنت می‌گذارند و بیش از ۶۰ درصد از جمعیت جهان از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. این گزارش نشان می‌دهد نرخ پذیرش (Adaption) جهانی رسانه‌های اجتماعی در ۸ سال گذشته دوبرابر شده است.
این آمار و ارقام یک پیام واضح دارند و آن اینکه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بخشی ضروری از زندگی بشر امروزی است. متأسفانه در دنیای امروز همگی درگیر شبکه‌های اجتماعی شده‌ایم و این امر مختص قشر خاصی از جامعه نیست؛ دکتر مریم صیاد شیرازی، متخصص روانشناسی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه الزهرا (س) یکی از نگرانی‌های اصلی استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی را اتلاف وقت افراد می‌داند و دراینباره به ارائه توضیحاتی می‌پردازد.
شبکه‌های اجتماعی خطری برای انجام کارهای مهم‌تر
صیاد شیرازی می‌گوید: «وقتی ساعت‌ها صرف جست‌وجو در شبکه‌های اجتماعی و درگیرشدن در تعاملات مجازی می‌شود، زمان گران‌بهایی که می‌توان به کار، مطالعه یا سایر فعالیت‌های معنادار اختصاص داد از دست می‌رود. این نه‌تنها بر افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه سطح بهره‌وری ملی را نیز با مشکل مواجه می‌کند.»
او تأکید می‌کند: «در ایران، جایی که کارایی نیروی کار برای رشد اقتصادی بسیار مهم است، اتلاف وقت زیاد در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند مانع پیشرفت و توسعه فردی شود.»
این روانشناس، زمان تلف شده در شبکه‌های اجتماعی را خطری برای انجام کارهای مهم‌تر می‌داند و می‌گوید: «بسیاری از کارهایی که نیاز به زمان و تلاش قابل‌توجهی دارند، با حواس‌پرتی و اتلاف وقت در شبکه‌های اجتماعی باعجله انجام می‌شوند. این روند به‌ویژه در میان دانش‌آموزانی که بیشتر مستعد جذابیت شبکه‌های اجتماعی هستند، برجسته است. در نتیجه، کیفیت کار و بهره‌وری کلی افراد در تلاش برای ایجاد تعادل بین تعهدات تحصیلی خود با کشش مداوم رسانه‌های اجتماعی آسیب می‌بیند.»
عدم مدیریت زمان در استفاده از شبکه‌های اجتماعی آسیب‌زا است
به عقیده صیاد شیرازی، استفاده از موبایل و شبکه‌های اجتماعی در مرحله اول نیاز به مدیریت زمان و برنامه‌ریزی دارد. او می‌گوید: «افراد با ورود به فضای وسیع و بی‌دروپیکر شبکه‌های اجتماعی، ناخودآگاه مدیریت زمان از دستشان خارج می‌شود و متعاقب آن، دچار پیامدهای منفی مثل اختلالات خواب خواهند شد.»
او گسستگی روابط بین‌فردی و خانوادگی و احساس انزوای اجتماعی را یکی دیگر از آثار منفی حضور در شبکه‌های اجتماعی عنوان می‌کند و می‌گوید: «به طور متناقض، رسانه‌های اجتماعی که قرار است افراد را به هم پیوند دهند، می‌توانند به احساس انزوای اجتماعی بیفزایند. وابستگی بیش از حد به تعاملات مجازی می‌تواند تماس رودررو را کاهش دهد و در نتیجه باعث گسستگی روابط فردی و خانوادگی شود.»
او تأکید می‌کند: «کشور ما به بافت اجتماعی قوی‌اش معروف است؛ لذا فرسایش بالقوه ارزش‌های سنتی و پیوندهای اجتماعی به دلیل استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی، نیازمند رویکردی محتاطانه برای استفاده از آن است.»
این روانشناس با اشاره به جنبه‌های مثبت شبکه‌های اجتماعی افزود: «اطلاع از آخرین اخبار روز دنیا در حوزه‌های مختلف در کمترین زمان، از مهم‌ترین جنبه‌های مثبت شبکه‌های اجتماعی است؛ اما مسئله اینجاست که اگر همین کسب اطلاعات به‌درستی مدیریت نشود، تبدیل به آثار و پیامدهای زیان‌باری شده و ما را در زندگی درگیر خواهد کرد.»
شبکه‌های اجتماعی سرگرمی اعتیادآور
صیاد شیرازی می‌گوید موبایل و شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان یک سرگرمی به‌ظاهر بی‌خطر می‌تواند به اعتیاد تبدیل شود: «ازآنجایی‌که شبکه‌های اجتماعی سرگرم‌کننده هستند، می‌توانند تأثیر بسزایی بر روی مغز گذاشته و باعث اعتیاد شود. نکته قابل‌توجه آن است که اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی سن‌وسال نمی‌شناسد.»
او تصریح می‌کند: «در افراد معتاد به شبکه‌های اجتماعی، علائم اعتیاد مثل پرخاشگری، عصبانیت و برآشفتگی با جاگذاشتن تلفن همراه، محدودیت دسترسی به فضای مجازی و قطع اینترنت به وضوح نمایان می‌شود. گویی هیچ‌چیز نمی‌تواند زمان آنها را پر کند؛ لذا این مسئله می‌تواند در ازبین‌بردن بهترین لحظات انسان بسیار تهدیدکننده باشد.»
با مدیریت زمان از ارزش‌های اجتماعی خود محافظت کنید
این روانشناس عدم آسیب شبکه‌هایی اجتماعی را مشروط به مدیریت زمان دانست و افزود: «چنانچه استفاده از شبکه‌های اجتماعی تحت لوای مدیریت زمان و تعهد اجتماعی صورت بگیرد، قطعاً نه‌تنها آسیبی نخواهد رساند بلکه می‌تواند به ارتقا دانش و اطلاعات افراد کمک کند.»
او تأکید می‌کند: «تشویق به تعیین محدودیت‌ها، تعیین زمان برای عدم استفاده از تلفن همراه، و اولویت‌بندی تعاملات آفلاین می‌تواند به ایجاد تعادل سالم‌تری کمک کند. علاوه بر این، افزایش آگاهی در مورد خطرات بالقوه استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر شود.»
او در پایان یادآور می‌شود: «علی‌رغم مزایای فراوان رسانه‌های اجتماعی، شناخت و پرداختن به مسائل جدی اتلاف زمان مرتبط با استفاده از آن حائز اهمیت است. این اثرات گسترده است و شامل کاهش بهره‌وری، مشکلات مربوط به سلامت روان و تیره‌شدن روابط است؛ اما با تقویت رویکردی آگاهانه، می‌توانیم از پتانسیل رسانه‌های اجتماعی استفاده کنیم و درعین‌حال از زمان، رفاه و ارزش‌های اجتماعی خود محافظت نماییم.»
