وظیفه سخنرانان و مداحان بر اساس دعاهای صحیفه سجادیه چیست؟

سید علی اصغر حسینی به مناسبت سالروز شهادت سیدالساجدین، علی بن الحسین (ع) به خبرنگار معارف هیچ یک  گفت: اگرچه صحیفه سجادیه در قالب یک کتاب دعا تدوین شده اما در این کتاب، مجموعه ای از معارف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی در قالب دعا آمده است.

وی افزود: صحیفه سجادیه، به عنوان تنها کتاب بازمانده از نگارش های حدیثی ائمه اطهار (ع)، تنها اثری است که در تدوین آن سه امام معصوم یعنی امام سجاد (ع)، امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) حضور و مشارکت داشتند و یافتن روش های سخنرانی و هیات داری برای سالار شهیدان از مکتوبات شاهدان واقعه کربلا، موضوعی جذاب است.

حسینی اضافه کرد: در دعاهای مختلف صحیفه سجادیه می توان نکاتی را یافت که قابل تطبیق با روش هیات داری و شیوه سخنرانی در هیات های مذهبی است که به عنوان نمونه می توان به فرازهایی از دعاهای پنجم، ششم، هشتم، بیستم و چهل و یکم اشاره کرد و جملاتی در این دعاها وجود دارد که می توان آنها را آداب سخنرانی در هیات مذهبی نامید.

وی ادامه داد: یکی از آداب سخنرانی، احاطه داشتن به موضوعی است که به مخاطبان ارائه می شود. عدم احاطه به موضوع، حاصلی جز کلی گویی یا ناقص بیان شدن موضوع در مخاطب ندارد. امام سجاد (ع) در فراز چهارم از دعای هشتم صحیفه سجادیه، از خداوند عذرخواهی می کند که چیزی را بخواهد که حق او نیست یا سخنی را بگوید که علم به آن ندارد.

این کارشناس مذهبی اضافه کرد: امام سجاد(ع) در دعای پنجم ویژگی هایی را برای هدایت گری و سخنرانی در میان مومنان اعلام کرده اند. مثلا آن حضرت فرمود «و اجْعَلْ سَلَامَةَ قُلُوبِنَا فِی ذِکْرِ عَظَمَتِکَ وَ فَرَاغَ أَبْدَانِنَا فِی شُکْرِ نِعْمَتِکَ وَ انْطِلَاقَ أَلْسِنَتِنَا فِی وَصْفِ مِنَّتِکَ؛ خدایا! سلامت دل‌های ما را در توجّه به بزرگی‌ات و آسایش بدن‌هایمان را در شکر نعمتت و بهترین بیان ما را در وصف نعمت هایت، قرار ده».

وی همچنین به این فراز اشاره کرد که «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ دُعَاتِکَ الدَّاعِینَ إِلَیْکَ وَ هُدَاتِکَ الدَّالِّینَ عَلَیْکَ وَ مِنْ خَاصَّتِکَ الْخَاصِّینَ لَدَیْکَ؛ خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و ما را از دعوت‌کنندگانی که به سوی تو دعوت می‌کنند و راهنمایانی که به جانب تو، به دلالت بندگان برمی‌خیزند و از ویژه بندگانت که در پیشگاه حضرتت اختصاص به تو دارند، قرار بده».

حسینی افزود: بنا بر این مهمترین وظیفه سخنرانان و مداحان، شناساندن بزرگترین نعمت های خداوند یعنی قرآن و اهل بیت (ع) به مردم است. امام سجاد (ع) در این بخش از دعا از خداوند می خواهد که بهترین بیان و زبان را به او در معرفی بهترین نعمت های خداوند به او اعطا کند. به بیان دیگر امام، بهترین بیان در معرفی معارف قرآن و اهل بیت (ع) را از خدا می خواهد و این موضوع دقیقا همان رسم سخنرانان هیات های مذهبی است که تلاش می کنند مردم را با این نعمت بزرگ آشنا کنند.

وی افزود: فراز بعدی همین دعا نیز اوصاف این سخنرانان را بیان می کند و می فرماید «ای خدا! ما را از دعوت کنندگان و هدایتگران به سوی خود قرار بده» که تناسب آن با سخنرانان و واعظین جلسات مذهبی بسیار روشن است و بی نیاز از هر توضیح است.

این پژوهشگر صحیفه سجادیه اضافه کرد: امام سجاد (ع) در فراز چهارم دعای ۴۱ صحیفه به خدا عرض می کند که «شرِّفْ دَرَجَتِی بِرِضْوَانِکَ و أَکْمِلْ کَرَامَتِی بِغُفْرَانِکَ و انْظِمْنِی فِی أَصْحَابِ الْیمِینِ و وَجِّهْنِی فِی مَسَالِکِ الآْمِنِینَ و اجْعَلْنِی فِی فَوْجِ الْفَائِزِینَ و اعْمُرْ بِی مَجَالِسَ الصَّالِحِینَ؛ (خدایا!) با خشنودی خویش، مرا بلند مرتبه گردان و با آمرزش خود، گرامیداشت مرا کامل فرما و مرا در ردیف اصحاب یمین قرار بده و به راه های ایمن شدگان متوجه کن و در گروه رستگاران قرار بده و محافل شایستگان و صالحان را به سبب من آباد گردان.

وی افزود: در این فراز از دعا، قرار داشتن در گروه ایمان آورندگان و اصحاب یمین، موجه بودن و معتبر بودن در اجتماع و عزت داشتن در جامعه براساس کرامت الهی و قرار داشتن در راه ها و مسالک ایمان آورندگان، مقدمه ای بر تلاش برای عمران و آباد کردن مجالس دینی بیان شده است. به عبارت دیگر این سه مقدمه شخصیتی و اخلاقی، زمینه ساز تلاش برای آباد کردن این مجالس است .

حسینی ادامه داد: اگر چه مساجد، جلسات قرآن، نشست های بصیرتی و حضور در کلاس های مذهبی از مصادیق مجالس صالحین است اما هیات مذهبی را باید از بارزترین مجالس صالحین دانست. امام زین العابدین (ع) در این فراز از دعا علاوه بر درخواست غفران الهی و قرار گرفتن مستمر در اصحاب یقین،‌ از خداوند می خواهد تا آباد کردن مجالس صالحین از جمله هیات مذهبی را به دست او قرار دهد و روشن است که میان حضور در هیات و آبادکردن هیات تفاوت وجود دارد.

وی افزود: به بیان دیگر، آباد کردن هیات به معنای تلاش برای برپا کردن و استقرار و مانایی هیات مذهبی و به عبارت دیگر خادمی و مدیریت این مراکز دینی است. هر مقدار خادمان اهل بیت (ع)، دینداری، آبرومندی و داشتن اعتبار اجتماعی را بیشتر دارا باشند، استقبال عمومی برای حضور در جلسات نیز بیشتر خواهد بود.