۱۸می، روز جهانی موزه و میراث فرهنگی درجهان است.این روز آغاز هفته میراث فرهنگی در ایران هم هست،امسال بهار اما هفته میراث فرهنگی گره خورد به نام یک سربند باستانی. سربندی زیبا و رنگارنگ به نام «گُلوَنی» یا گُل بندی که معنی اش می شود با گُل بسته شده یا مثل گُل بسته شده. بعید است گُلوَنی را ندیده باشید. گُلوَنی از آن پوشش هایی است که خیلی به چشم می‌آید. امسال جوانان خرم آبادی گُلوَنی را زنده کردند. روزی را به نام روز روسری لُری نام گذاری کردندو به دنبال ثبت ملی آن افتادند. گُلوَنی با نقش های باستانی اش و با زیبایی اش می تواند برای آنها که اهل مُد های ایرانی و سنتی هستند، انتخاب اول باشد.
گُلوَنی برای حرکت در زمانه ی مدرن تغییر سایز داده است . یعنی از ۲ متر در ۲ متر که مناسب به دور سر پیچیدن بود به ۱،۳۰ در ۱،۳۰ تغییر کرده است . اما هنوز از نقش های ویژه اش در طراحی لباس زیاد استفاده نشده است و فقط برخی تولید ها در لُرستان روی مانتو با طرح گُلوَنی کارهای اندکی کرده اند .
تلاش جوانان خرم آبادی که هنوز هم ادامه دارد، در واقع برند کردن گُلوَنی است. آنها می خواهند گُلوَنی را در پوشاک ایرانی برند کنند. به امید آن روز.
گلونی سربندی پُررمز از سرزمینی پُر راز
لُرستان سرزمین ناشناخته هاست. سرزمین عجیبی است. می دانم باورش سخت است اما پیشینه زندگی بشر در لُرستان نه چهارهزار سال و هفت هزار سال بلکه به ۱۲ هزار سال می رسد. حتی به ۱۷ هزار سال. لُرستان مهد غار هایی است که به آنها باستانی نمی‌توان گفت. جهان باستان برای بیشتر تداعی گر عصر هخامنشی و مادی و عیلامی است، اما تاریخ در لُرستان پیش از اینها رقم خورده است. لُرستان سرزمین ساکنان اولیه ایران است. آنها که سالها قبل از ورود آریایی ها در این منطقه یعنی حوزه فرهنگی قوم لُر شامل استان‌های لُرستان، خوزستان و بختیاری تمدن ساز بوده‌اند .آنها در تمدنی به نام کاسیان با فلز مفرغ هنرمندی ها کردند. کاسیان تربیت کنندگان اولیه اسب بوده‌اند. قدرتشان آن قدر بود که از هخامنشی ها برای عبور از سرزمین شان باج می‌گرفتند .
لُرستان این طور سرزمینی است. آن قدر کهن که گاه شبیه افسانه می‌ماند. اما خوش بختانه اسناد تمدن های لُرستان و قدمت آن در موزه قلعه فلک الافلاک، موزه آرمیتاژ، لوور و دیگر موزه های مهم جهان وجود دارد و آن ها بخش های مجزای لُرستان شناسی دارند. آثار غارهای دوشه، هُمیان، میرمَلاس، پاسنگر و قَمَری همه موید قدمت تاریخ لرستان است. مثلاً میرملاس به قدمت ۱۲ هزار سال نماد یکی از کهن ترین آثار و نشانه های زندگی انسان اولیه در کره خاکی است و پس از غارهای لاسکو و کرکس در فرانسه سومین غاری است که نگاره های رنگین بر روی دیواره های خود دارد. این آثار بیشتر صحنه هایی از رزم ،شکار، انسان و حیوان را نشان می دهد.
در کنار اینها پوشش مردم لُر هم پوششی پر رمز و راز و قدیمی است. یکی از نمونه‌های بارز فرهنگ و پوشش قوم لُر سربند باستانی است به نام «گُلوَنی» ؛ سربندی که از دل تاریخ آمده است و هنوز زنده است ؛ سربندی که حالا هم به صورت باستانی اش و به طرز خاصی دور سر پیچیده می شود و هم به صورت روسری باز تولید شده است و بخشی از پوشش دختران امروزی لُرستان است .
گُلوَنی سربند آناهیتا
روسری لُری که در گویش محلی لُری به آن گُلوَنی می گویند، سر بندی است که زنان لُر به طرز خاصی به سر می‌کنند و بخشی از پوشش زیبای زنان و مردان لُرستان است .
آنچه که مشخص است ریشه سربند آن‌هم سربند لُری بر اساس بیان مورخانی چون هرودت به دوره هخامنشیان و دوره ماد برمی گردد. بر این اساس سربند از اجزای لباس های ایرانی همه ایرانیان، وابسته به آن و جدایی ناپذیر است.
دیا کونوف روسی در کتاب تاریخ ماد، پوشش ایرانی را توصیف می‌کند و سربند را در مورد زن و مرد ایرانی هر دو به کار می‌برد. وجود دستاری به دور سر در نقش برجسته های تاریخی تایید می شود. در دوران میلادی و حتی پیش از مادها هم زنان و هم مردان دستار یا همان سربند بر سر دارند.
در سالنامه های آشوریان نیز می‌بینیم که این دستار هم بر سر زنان و هم بر سر مردان وجود دارد و در توصیف اقوام زاگرس، آشوریان ،عیلامی ها و مادها از این سربند یاد می‌شود و در میان نقش برجسته های به جا مانده این سربند به وضوح دیده می شود. مثلاً در حفاری گورستان عصر آهن (سه هزار ساله) بابا جیلان در غرب شهرستان دلفان، دامنه کوه سرکشتی انگشتر مفرغی ای به دست آمد که به جای نگین آن، نقش کنده ای وجود داشت .این نقش کنده، نقش یک انسان با دو بال است که از دل خورشید بیرون می آید. این نماد را در فرهنگ پیش از تاریخ ، با عنوان فروَهر می شناسیم .این نماد شکلی روحانی داشته و لباس بر تن دارد. با نماد شناسی انجام شده روی اندام این نقش، کفش مادی، شلوار مادی و با شلوق مادی، یعنی سربندی که مانند کلاه دور سر قرار می‌گیرد مشخص شده اند.این سربند همچون مقنعه های امروزی گوش، گردن و سینه را می پوشاند. روی این با شلوق مادی، کلاهی قرار دارد و دور کلاه دستاری شبیه گلونی های امروزی قرار گرفته است. این نماد یکی از قدیمی ترین نمادها در لُرستان به شمار می‌آید و در مجموع مرد را با دستاری به سر آن هم شبیه گُلوَنی نشان می دهد.
همچنین چندین نمونه مفرغ های دیگر در لُرستان به دست آمده است که تصاویر مرد و همچنین زن را با سربند و دستار نشان می‌دهد و بیشتر مورخان در توصیف هایشان از پوشش اقوام ایرانی به این دستار یا همان سربند اشاره واضح و مشخص داشته اند.
مردان گُلوَنی را دور «شو کلاو» یا همان کلاه لُریاتی مرسوم در منطقه لُرستان می بستند و به گاه مهمانی یا جنگ ، به منظور تزیین و یا نگهدارنده کلاه از آن استفاده می کرده اند. در نقش آناهیتا بر روی یک پلاک گچبری در محوطه برزقباله لرستان، آناهیتا درست مانند زنان لُر ، سربندی به دور سر بسته است و همچنین در دوران ساسانی نمونه ای از سربند دیده می‌شود که بسیار شبیه گُلوَنی امروزی لرستان است .
زیبای ایرانی
کافی است به یکی از بازارچه های خیریه یا صفحات تبلیغاتی در زمینه پوشاک، سری بزنید .آن وقت چیزی که بیشتر از همه توجه تان را جلب می‌کند، تنوع محصولات اصیل ایرانی است.اصیل چه در طراحی و چه در بافت و کیفیت. کافی است چند دقیقه ای وقت صرف کنید تا با مدل های تازه از راه رسیده این بازار متنوع رو به رو شوید. بازار متنوعی که از همین چند سال پیش پا گرفت و روز به روز به علاقمندان و مشتریانش افزوده می شود. حرفمان در مورد پوشاک اصیل ایرانی است؛ پوشاکی که بدون لحظه‌ای تردید می توانید از خیل پوشاک موجود در بازار متمایزش کنید. با طراحی های اصیل و ایرانی و البته پارچه هایی با الیاف طبیعی و دست دوز. اما این شوق به همین جا ختم نمی‌شود .هر روز به ایده‌های تازه اضافه می‌شود و هر ماه شاهد پا گرفتن گروه های تولید کننده نوپا هستیم . موضوعی که به همین سادگی ها نمی شود از کنارش گذشت.
بهار امسال اگر خبرهای حوزه فرهنگ را رصد می‌کردید، به خبری مربوط به لُرستان می‌رسیدید که در صدر اخبار فرهنگی قرار گرفته بود . خبری که حکایت از یک همت دسته جمعی و یک ایده ارزشمند داشت.بهار امسال برای لُرها جور دیگری ثبت شد، رنگین و زیبا. درست مثل طرح و نقش گُلوَنی.
گُلوَنی یا همان روسری لُری، قدمتی سه هزار ساله دارد و مانند باقی داشته‌های فرهنگی مان، در گذر زمان غبار فراموشی داشت به گُلوَنی و نقش های زیبایش هم سرایت می کرد. تا اینکه بهار امسال قرعه برای گُلوَنی جور دیگری رقم خورد .بهار امسال لُرها دور هم جمع شدند تا یک بار دیگر غبار از نقش گُلوَنی پاک کنند و دختران و زنان ایرانی را به استفاده از داشته های اصیل و ایرانی شان ترغیب کنند.حرکتی که با استقبال بی نظیر مردم همراه شد و اطلاع رسانی ها از مرزهای ایران هم فراتر رفت و باعث شد ۲۶ اردیبهشت در شهر خرم آباد موج گُلوَنی به سر ها ،همه خبرگزاری ها را خلع سلاح کنند. دختران و زنان با گُلوَنی های رنگارنگ و متنوع در جشن باشکوه روز گُلوَنی که در مجموعه تاریخی قلعه فلک الافلاک خرم آباد برگزار شد، شرکت کردند. جشنی که اشک شوق را بر گونه دوستداران فرهنگ اصیل ایرانی نشاند. نسل های مختلف با نماد مشترک تازه ای در کنار هم نشستند. نماد مشترکی که یادآور اصالت و نجابت زن ایرانی است.گُلوَنی نماد فرهنگ لرستان است و حالا به سادگی و زیبایی هر چه تمام تر جانی دوباره گرفته است. حرکت گُلوَنی باعث شد تا یکبار دیگر موضوع اشتیاق نسل جدید به استفاده از پوشش اصیل ایرانی مطرح شود. موضوعی که روز به روز به عمق و کیفیتش افزوده می‌شود و آغازگر راهی است که در آن ایده های نابی جان خواهد گرفت. حالا گُلوَنی برای دختران امروز، نه فقط یک سربند و روسری قدیمی که پوششی امروزی و خوش نقش است. حرکت گُلوَنی نشان داد که در رقابت با بازار جهانی و طراحی های غربی ، نقش و طرح اصیل ایرانی پیروز می شود. راستی کافی است نام گُلوَنی را در موتورهای جست وجو وارد کنید. دنیایی از رنگ و زیبایی پیش رویتان باز می شود. آن وقت شما هم به جمع دوستدارانش خواهد پیوست ،از هر نقطه ایران که باشید …
