فرش پازیریک قدیمی ترین قالیچه جهان و از با ارزش ترین میراث هایی می باشد که از ایرانیان باستان باقی مانده است. این فرش برای اولین بار در سال ۱۳۲۸ شمسی( ۱۹۴۹ میلادی) توسط یک پژوهش گر روسی به نام رودنکو در یخچال‌های دره پازیریک حوالی کشور مغولستان کشف شد. پازیریک در قبری سرپوشیده با لایه های ضخیم یخ پیدا شد. این قبر متعلق به یکی از زنان طبقه اشراف است که به همراه برخی از اشیاء دیگر از جمله این قالیچه دفن شده بود. به علت فریز شدن، مومیایی این اشراف‌زاده و دارایی هایش سالم باقی ماند. طبق آزمایش‌های رادیواکتیو و نوشته های رودنکو، قدمت این قالیچه به سده چهار یا پنج پیش از میلاد مسیح می رسد . نکته جالب ماجرا این جاست که، محققان این قالیچه با ارزش را متعلق به ایران باستان می دانند .
ایرانیان در زمان باستان هنرهایی مانند گلیم بافی، جاجیم بافی و … را به اوج خود رسانده و در نهایت به هنر فرش بافی رسیدند. از بزرگ ترین افتخارات ایرانیان همین بس که هنر فرش بافی توسط آن‌ها به سراسر دنیا معرفی و عرضه شد. البته از نوع بافت فرش پازیریک مشخص است که این اولین تجربه فرش‌بافی ایرانیان نبوده و استادان فرش باف ایرانی پیش از این فرش، به مهارت در فرش بافی رسیده بودند.
مشخصات کلی فرش پازیریک
فرش پازیریک به شکل مربع و در ابعاد ۱.۹۸ در۱.۹۸ سانتی متر می باشد. یک سمت فرش به دلیل مجاورت با محیط مرطوب پوسیده و از بین رفته است. جنس قالیچه از پشم و در رنگ آمیزی آن رنگ‌های شادی مانند زرد اخرایی، قرمز، مسی و سبز استفاده شده است.
قالیچه در پنج حاشیه یا ردیف طراحی شده است که، هر ردیف طرح و رنگ منحصر به فردی دارد. در وسط قالی، طرح‌های خشتی مربعی می بینید که درون آن نقوش یکسانی قرار داده شده است. ترتیب قرار گرفتن نقوش به شکلی است که، یک ردیف نقش حیوان و ردیف بعدی نقش گل هاست. در این فرش؛ یک ردیف تصویر سوارکاران، ردیف بعدی گل ها، ردیف‌های دیگر به ترتیب گوزن‌های خال دار، گل‌ها، حیوانات عجیب اساطیری و در نهایت هم طرح خشتی وسط قالیچه قرار داده شده است. برجسته ترین تصویر به کار رفته در این قالیچه سوارکاران هستند که جزئیات کاملی از چهره، لباس و نقش پارچه لباس سوارکار روی اسب به خوبی در آن دیده می شود.
نقوش به کار رفته در طراحی شامل حیوانات اساطیری و جانوران بال داری مانند اسب بال دار می باشد که، در اسطوره‌های ایرانی به آن اشاره شده است. علاوه بر این، طرح گل‌های مختلف به ویژه گل‌های چهار پر که از نمادهای ایران باستان محسوب می شوند نیز، در این قالی به چشم می خورد.
اصالت ایرانی فرش
در طراحی این فرش نقوش زیبایی از ستاره‌های چهار پر، گوزن‌هایی در حال چرا و سوارکارانی با پوشش خاص به چشم می خورد. پوشش خاص سوارکاران مانند نوع کلاه آن ها شباهت زیادی با پوشش ایرانیان در زمان هخامنشیان دارد. بنابراین، یکی دیگر از دلایل روشن اصالت ایرانی این قالیچه به حساب آید. شباهت‌های دیگری هم بین نقوش به کار رفته در این فرش با نگاره‌های تخت جمشید وجود دارد. یکی از این شباهت‌ها، تصویر سوارکارانی مشابه نقشینه‌های تخت جمشید است.
یکی دیگر از نقوش اصلی به کار رفته در طرح این قالی، گوزن است. این گوزن‌ها که به خاطر خال های زرد رنگ به گوزن زرد خال معروف اند، در حال چرا کردن به تصویر کشیده شده اند که حسی از طبیعت بکر و زیبای ایران باستان را برای بیننده تداعی می‌کنند. این فرش که اولین فرش گره دار کشف شده در محسوب می شود، شامل ۳۶۰۰ گره درهر مترمربع است.
محل نگه داری قدیمی ترین فرش پازیریک
فرش پازیریک ایرانی هم اکنون توسط موزه آرمیتاژ در سن پترزبورگ روسیه نگه داری می‌شود. آرمیتاژ، از بزرگ ترین موزه های تاریخ و تمدن بشری در سر تاسر جهان است. این موزه در حال حاضر دارای 33 میلیون اثر تاریخی، می باشد. مکان این موزه در گذشته محل سکونت تزارهای روسیه بود. آرمیتاژ بیشتر از این که یک موزه روسی باشد بیشتر به یک موزه ایرانی شباهت دارد زیرا، بسیاری از آثار باستانی ایران مانند کتیبه ها، مجسمه ها و نقش برجسته های دوره سومریان چشم هر بیننده ای رو به سوی خود جلب می کند.
