شهر جیرفت؛ گهواره تمدن خاورمیانه

 (جیر) به معنی پست و پایین و (افت) به معنی افتاده کلمه جیرفت را تشکیل داده بهتر می‌توان گفت معنای جیرفت یعنی (جلگه پست آبرفتی) است. نظر دیگری در این میان وجود دارد اینکه (جی) مخفف جوی آب می‌باشد و (رفت) فعل ماضی از مصدر دویدن و رفتن و پاک کردن می‌باشد که به عبارتی گفته می‌شود در گذشته دور این شهر به خاطر سیل مهیب از بین رفته و نابود شده و پس از آن نام “جیرفت” به خود گرفته است.

قدمت شهر جیرفت گهواره تمدن خاورمیانه

با بررسی‌های علمی مورخان ایرانی در زمینه روستای کنار صندل و هلیل رود به این نتیجه رسیدند که شهر جیرفت گهواره تمدن خاورمیانه است نه بین النهرین. مورخان با حفاری و تحقیقات و کشف سنگ‌های صابونی در حوزه هلیل رود به اثبات نظریه کنار صندل و دقیانوس دست یافته‌اند و آن را در فهرست ملی به ثبت رساندند.

همچنین موفق به کشف یک پیکره انسان‌نمای یک بت شدند. بر اساس این نظریه در کنار هلیل رود شهری با مساحت 400 کیلومتر مربع واقع بوده است که قدمت ان حتی از تمدن بین النهرین و بابل هم بیشتر بوده که با این کشف بیشتر از 400 شی گران قیمت به دست آمد و به عنوان پروژه شهر کنار صندل و دقیانوس از اولین تمدن خاورمیانه به ثبت ملی رسید.

دیدنی‌های شهر جیرفت

شهر جیرفت واقع در کرمان گهواره تمدن خاورمیانه است و تمدن پنج هزار ساله دارد، تمدنی که دنیا با شناختن آن متحول شد. جیرفت مکان‌های بسیار بکر و دیدنی در دل خود جای داده است که در ادامه این بخش از گردشگری به معرفی آنها می‌پردازیم.

روستای دوساری جیرفت

روستای زیبا دوساری در فاصله 5 کیلومتری ضلع شرقی جادهٔ جیرفت به کهنوج قرار گرفته است. این روستا دارای باغات مرکبات و نخل‌های خرما زیبایی است که جذابیت خاصی به این روستا بخشیده است. جریان آب طبیعی گوارایی است به نام بندری در شمال این روستا از لابه لای صخره‌ها می‌جوشد و به این منطقه زندگی و طراوت می‌بخشد.

محوطه باستان شناسی روستای کنار صندل

در فاصله 30 کیلومتری جنوب شهر جیرفت روستایی به نام کنار صندل قرار دارد که به سرپرستی یوسف مجیدزاده در محوطه باستانی این روستا و در تپه‌های شمالی و جنوبی کنارصندل، گورستان قلعه کوچک در چهار کیلومتری شمال غرب روستای کنار صندل در روستای قلعه کوچک و گورستان محطوط آباد در هشت هزار متری شرقی تفریح جنوبی کاوش‌هایی انجام گرفت.

در طول هزاره سوم بر اساس کاوش‌های باستانی که در حوزه فرهنگی هلیل رود انجام شده این منطقه از رونق و شکوفایی بسیار بالایی برخوردار بوده است به طوری که بقایای یکی از اولین شهرهای ساخته شده به دست بشر در محدوده این شهرستان با همه ویژگی‌ها و خصوصیت‌های یک شهر طوری که در ادبیات باستان شناسی عنوان شده شناسایی شده است.

چشمه آبگرم جیرفت «در گُرج»

همانطور که گفته‌ایم آب گرم «درگُرج» از نوع چشمه‌های گسلی است و دمایی در حدود 34 درجه سانتیگراد دارد، در 20 کیلومتری شرق شهر جیرفت قرار دارد. آب دهی این چشمه دو لیتر در ثانیه بوده و از کیفیت مناسبی برخوردار است.

مسجد شهر قدیم جیرفت (دقیانوس)

قدمت مسجد شهر قدیم جیرفت به 1200 سال پیش برمی‌گردد و از اولین مساجدی است که در ایران ساخته شده و همانطور که از اسمش پیداست یکی از قدیمی‌ترین مساجد اسلامی دنیا محسوب می‌شود. محلی که این مسجد در آن ساخته شده است در حاشیه رودخانه هلیل رود و در شهر دقیانوس می‌باشد جدا از اینکه شاهکار معماری ایران زمین به تصویر کشیده شده است از اوج دیانت مردمان این سرزمین حکایت دارد. احداث مسجد شهر دقیانوس که یکی از بزرگترین مساجد جهان است به دستور در دوره صفاری و دهه سوم هجری قمری انجام شد.

چشمه آب گرم مغو

این چشمه در 45 کیلومتری غرب شهر جیرفت و در نزدیکی روستای حسین آباد اسفندقه قرار گرفته است که با 36 درجه سانتیگراد دما، مورد استفاده بیماران پوستی و کسانی که از دردهای استخوان و مفصل رنج می برند، قرار می‌گیرد.

از دیگر چشمه‌های جیرفت، چشمه آبگرم انجیر سیاه است که در 35 کیلومتری شمال جیرفت در روستایی به همین نام واقع شده است. از نظر شیمیایی، آب این چشمه از نوع سولفاته است که به صورت دایمی جریان دارد. آبگرم محمد آباد مسکون است که در 50 کیلومتری شمال شهر جیرفت قرار دارد که علاوه بر بهره‌برداری درمانی از آن، مورد استفاده بخش کشاورزی منطقه نیز است.

آرامگاه امیر حیدر

محل قرار گیری این آرامگاه در دولت آباد اسفندقه می‌باشد و به دوره صفویه تعلق دارد داخل بنا یادبودهای مختلف و مطالب زیادی با خطوط ممتاز و خوش نستعلیق و نسخ عالی درج شده است که تجلیل مقام معنوی صاحب مزار و اخلاص قلبی آن را نشان می‌دهد. تاریخ این نوشته‌ها به سال‌های 1002، 1012، و 821 هجری قمری بر می‌گردد. این بنا از تزیینات گچبری بسیار زیبا و نقوش هندی اسلیمی و شاخ و برگ با نقش شاه عباسی برخوردار است و با شماره 532 به ثبت ملی و تاریخی رسیده است.

آرامگاه سالار رضا

آرامگاه سالار رضا متعلق به دوره صفوی می‌باشد و واقع در شهرستان جیرفت، روستای گرم سالار رضا این بنا با شماره ثبت 2753 و در تاریخ 22 تیر 1379 به عنوان یکی از آثار ملی ایران در فهرست ملی ثبت شده است.

قلعه سموران جیرفت

در 60 کیلومتری شرق شهر جیرفت بر فراز کوهی قلعه‌ای به نام سموران با سنگ‌های مرمر متمایل به قرمز بنا شده است.صخره‌ها و پرتگاه‌های طبیعی دیوار بالای کوه را که حدود 1000 متر مربع است به وجود آوردند. دیوار بلندی شامل دو دروازه در ضلع جنوبی با 12 برج دیده‌بانی دربخش‌هایی که امکان حمله و نفوذ دشمن بیشتر بود احداث شده است دیوار سنگی دیگری با ملات آهک در ارتفاع 200 متری بالای قلعه وجود دارد که دور تا دور قلعه را احاطه کرده است.

موقعیت طبیعی قلعه سموران و استحکام بالای آن بی‌شباهت به قلعه‌های اسماعیلی نیست و این گمان وجود دارد که توسط پیروان اسماعیلیه مدت‌ها مورد استفاده قرار گرفته بود چرا که گروهی از فرقه اسماعیلیه در منطقه زندگی می‌کردند.

موزه جیرفت کرمان

موزه باستان شناسی جیرفت موزه‌ای تاریخی با فرهنگ غنی جیرفت است که آثار تاریخی و باستانی این شهر با قدمت هفت هزار ساله را در خود جای داده است. جالب است بدانید بخش عمده این اشیای کشف شده از جنس سنگ صابون تشکیل می‌دهد.

از بین تقریبا هزار قلم اشیا کشف شده و بازیافتی حدود 300 قلم از ظروف تزیینی با کنده کاری و نقوش برجسته زینت داده شده‌اند که نقش مایه‌های آنها شامل موجودات هیولایی و افسانه‌ای، انواع خاصی از جانوران نیز گونه‌های چندی از گیاهان همچون نخل نمای برج داخل بناها و شهرها می‌شود.

غار شعیب

در منطقه‌ای به نام مارون در 18 کیلومتری غرب جیرفت غاری به نام غار شعیب واقع است این غار به اعتقاد مردم بومی منطقه غار اصحاب کهف است که البته درستی و نادرستی این گفته نیاز به بررسی‌های علمی بیشتری دارد اما عده‌ای دیگر نیز این اعتقاد را دارند که شعیب اسم عارفی بوده است که در اطراف این منطقه زندگی می‌کرده است و برای عبادت کردن به این غار رفت و آمد می‌کرد به همین خاطر این غار از اهمیت بیشتری برای اهالی این منطقه برخوردار است و احترام خاصی به آن قائلند.

دریاچه سد جیرفت

این دریاچه از بزرگ ترین و پرحجم ترین دریاچه های استان کرمان به شمار می‌رود که در 40 کیلومتری شمال غربی شهرستان جیرفت قرار دارد. این سد بزرگ‌ترین سد مخزنی استان کرمان است که بر روی رودخانه هلیل رود در دامنه کوه‌های زاگرس به منظور ذخیره آب و تولید برق احداث شده است و حدود 400 میلیون متر مکعب آب شیرین را ذخیره می‌کند.

کاروانسرای گنجعلی‌خان

کاروانسرای گنجعلی‌خان دارای حجره های متعدد است و نقش اژدهای بزرگ بالدار که به سبک چینی و مغولی بر پیشانی ضلع شمالی کاروانسرا دیده می‌شود از جمله ارزش‌های هنری آن محسوب می‌شود.این مکان در مقاطعی از تاریخ به عنوان مدرسه نیز استفاده شده است که درجریان حمله سربازان آقامحمدخان به این مدرسه، سید علویه، معلم این مدرسه از در شمالی آن که در بازار کلاه مالها قرار دارد، بیرون رفت و خود رابه آقا محمد خان رساند. در سال‌های اخیر نیز از این محل به عنوان دانشکده هنر استفاده شده است.

آبشارها

چندین آبشار در این منطقه قرار دارد. آبشارسرنکوه که ارتفاعی بیش از 150 متردارد و از بلندترین آبشارهای ایران است. آبشار دره گلم دخترکش که ارتفاع 10 متر در فاصله 47 کیلومتری شمال جیرفت از چهار حوضچه یا گُلم تشکیل شده که گُلم دوم برزگتر از بقیه است.